donderdag 19 februari 2015

Hoe maak je een grammofoonplaat

De groeven worden gecontroleerd

Hebt u zich wel eens een idee gevormd, hoe eigen­lijk een grammofoonopname tot stand komt ?
En welk een enorme technische vaardigheid en routine het vereist, om in 1937, het in de opnamestudio gespeelde zoo goed mogelijk op de grammofoonplaat vast te leggen!

De meeste grammofoonbezitters weten doorgaans van een plaat niet méér, dan dat zij op een of andere mysterieuze wijze daarop vastgelegde geluiden reproduceert en dat het voor haar levensduur niet bevorderlijk is, om er op te gaan zitten.

Sinds enigen tijd zijn er in Nederland enige fabrieken opgericht, onder andere in Baarn, welke grammofoonplaten op­nemen en persen. Tot nog toe waren de artiesten altijd genoodzaakt, voor een opname naar het buitenland te gaan, wat natuurlijk aan alle kanten hoogst onvoordelig was. Dank zij de bereidwilligheid van een dezer firma's waren wij dezer dagen in staat vier opnamen van een band, welke speciaal voor dit doel was samengesteld uit de beste krachten van enige in Holland werkende ensembles, bij te wonen. De band bestond uit twee Amerikaansche negers, een negerzangeres, twee Russen, een Engelschman, een Duitscher, een West-Indiër en een Hollander. Er heerste dus een nogal kosmopolitische sfeer en als taal voerde natuurlijk het Engelsch den boventoon.
Eerst werd nog wat in een kleine zaal gerepeteerd, waarna we studiowaarts togen. Hier werd een kleine bespreking met den opname ingenieur gehouden over het al dan niet gewenste van Raumton of zaaleffect. Een grammofoonopname kan n.l. door den opname-ingenieur zodanig beïn­vloed worden, dat. een effect verkregen wordt, als was ze in een grote zaal gemaakt, ongeacht de ruimte waarin gespeeld werd. De opname kan echter ook geheel "droog" gemaakt worden, d.i. het andere uiterste. Beide manieren hebben hun vóór- en nadelen en 't is de taak van den geluidsingenieur, om dit vraagstuk tot 'n bevredigende oplossing te brengen.

De band wordt nu in de opnamestudio zodanig om de microfoon, een uiterst gevoelig instrument, geplaatst, dat de meest ideale afweging van klanken bereikt word. Hierbij is het opvallend, dat degenen die meerdere malen voor de plaat gespeeld hebben, bij intuïtie schijnen te voelen, waar in die speciale bezetting hun plaats is. De anderen zijn dikwijls óf te bescheiden of zouden het liefst in de "mike" willen zitten. Voorts hebben we nog het speciaal "spelen op de microfoon". Een jazz zanger, een trompettist of zelfs wel een hele kopersectie gaan zoo dicht mogelijk bij de microfoon staan en brengen het door hen te spelen gedeelte uiterst zacht voor de microfoon. Het komt dan op de plaat gewoon vol door. Het resul­taat is echter dikwijls, wanneer de artiesten goed "op de microfoon kunnen spelen" van een verrassende schoonheid en timbre. Vooral in de jazzmuziek wordt hiervan dikwijls gebruik gemaakt en er zijn zelfs wel jazzcomposities gemaakt, die op deze wijze door den componist bedoeld, niet anders dan met behulp van een microfoon vertolkt kunnen worden. Dan laat de opname-ingenieur (die in een ander vertrek met zijn ingewikkelde instrumenten en ver­sterkers huist) een paar maten spelen, die hij vanuit zijn domicilie door de koptelefoon beluistert. Soms verplaatst hij enige spelers, omdat ze óf niet goed doorkwamen, óf te sterk op den voorgrond traden.

Nu is alles gereed voor de proefopname. Het geluid gaat nu via de microfoon langs een elektrische leiding naar een versterker, die precies zoo werkt als een radiotoestel en deze enige hon­derden malen versterkte geluidstrillingen splitsen zich daarna in twee wegen. Een ervan gaat naar de koptelefoon van den opname-ingenieur, de andere naar het z.g. snijapparaat, een soort zeer zware pick-up met in plaats van een naald een speciale snijstift. Deze loopt over een wasplaat van bijenwas die een dikte heeft van ongeveer 7 centimeter en ronddraait met een constante snelheid van 78 toeren per minuut.


De geperste platen worden van de matrijs genomen
Een soort schroefmechanisme zorgt ervoor, dat het snijapparaat langzaam naar het midden van de plaat opschuift, zodat een spiraalvormige groef in de wasplaat gesneden wordt. De versterkte geluids­trillingen, welke de stift van het snijapparaat kleine zijdelingse schommelingen geven, leggen zichzelf op deze wijze in de groef vast.

De opname-ingenieur heeft op honderd en één dingen tegelijk te letten, om te zorgen, dat alles naar wens gaat. Intussen zit men in de opnamestudio ook niet stil. Daar heerst een nerveuze spanning, waarbij plankenkoorts kinderspel is.

Beide studio's zijn met een vrij ingewikkeld lichtsignalen systeem met elkaar verbonden. Eerst krijgt de bandleader een rood lichtsignaal ten teken dat er volkomen stilte moet heersen, hetwelk vanuit onze studio wordt beantwoord. Terstond zet nu de ingenieur het snijapparaat op de draaiende was schijf en waarschuwt vervolgens dat begonnen kan worden.

De bandleader geeft met zijn hand het tempo aan en met de proefopname wordt aangevangen. Direct na het beëindigen van het nummer begeven wij ons naar de technische studio, waar we het zojuist opgenomene via pick-up en versterker weer kunnen horen, waarbij op eventuele fouten e.d., zowel door artiesten als door ingenieur, speciaal gelet wordt.

Na een kleine bespreking gaan we dan weer eens de "mike" opzoeken en worden achter elkaar twee z.g. ,,masters" van hetzelfde nummer opgenomen, precies zoals de proefopname, welke door het terug­draaien ongeschikt geworden is voor verder procedé.

Door opnameleider controleert het eindproduct
Van deze "masters" worden dan op de fabriek langs chemische weg "moederplaten of matrijzen" getrokken, welke uit een speciale metaallegering bestaan.

Hiervan worden weer de "master-pressings" ge­perst, 't welk gewone enkelzijdige grammofoonplaten zijn. Men verkrijgt hierdoor van één nummer twee verschillende "master-pressings" waar de beste van uitgezocht wordt.

De fabriek ontvangt daarna order om van de uit­gekozen matrijzen zoveel platen te persen, en u kunt na enigen tijd uw collectie weer verrijken met de nieuwste grammofoonplaten.

 



Leen Bakker

Geplaatst door L.J.A.Bakker



http://knipselsuitkranten.nl

http://www.grijsvuur.nl

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter