Iemand die geïnteresseerd is in de (lokale) geschiedenis heeft natuurlijk maar één ultieme wens. Tijdreizen met een tijdmachine. Marty McFly uit Back to the future deed het al op het witte doek in de bioscoop. Vandaag is het mijn beurt, ik mag op reis door de tijd, terug naar 1927 en maak samen met meester Pluim een wandelingetje door oud Baarn!
 |
| Meester Pluim bij één van zijn wandelingen door Baarn (Coll. HKB) |
Vandaag is het een mooie dag, de eerste mooie dag van 1927. Het zonnetje schijnt en er staat niet veel wind. Met een graad of 19 is het een perfecte dag om een uitstapje in de buitenlucht te maken. Een beetje nerveus ben ik wel. Je hebt tenslotte niet elke dag een afspraak met meester Pluim. Ik heb om 10 uur met hem afgesproken, thuis aan de Ferd. Huycklaan 14, vlakbij de Westerschool, waarvan hij hoofdonderwijzer is. Op deze rustige maandagmorgen begeef ik mij naar de woning van meester Pluim.
Pluim weet veel van Baarn, hoewel hij niet in Baarn geboren is. Zijn geboorteplaats was Renswoude. Na zijn studie in 1882 gaf hij les op een school in Utrecht, maar het stadsleven beviel hem niet. Na een paar jaar op een school in Hoogland gewerkt te hebben kwam hij naar Baarn om aan de Oosterschool les te geven. In 1904 werd hij hoofd van de net opgerichte Westerschool. Die functie zal hij wel tot aan zijn pensioen blijven uitvoeren. Hij moet nog twee jaar.
 |
| Meester Teunis Pluim en zijn echtgenote Elisabeth Büller (Coll. Stichting Groenegraf.nl) |
 |
| Ferd. Huycklaan 50, destijds nummer 14, de woning van meester Teunis Pluim (Foto: Google Streetview) |
“Bent u een Baarnaar?”, vraagt meester Pluim, terwijl we naar buiten lopen, “Ik heb u hier nog nooit gezien. Bent u soms familie van de smid Dirk van der Ent die bij smederij Huisman in de Schoolstraat werkt? Ik moet het hem nu wel vertellen. “Meester Pluim”, begin ik, “wat ik u nu ga vertellen is een vreemd verhaal, maar u moet me geloven. Ik kom uit het jaar 2018 en heb in dat jaar de beschikking gekregen over een tijdmachine. Ik ben terug gegaan in de tijd om te zien hoe Baarn er in vroeger jaren uitzag. Dirk van der Ent is mijn overgrootvader. Ik heb hem nog nooit ontmoet, hij stierf al voordat ik geboren werd.” Vol ongeloof staarde meester Pluim me aan. “U moet me geloven meneer Pluim, het is echt waar. Om het te bewijzen kan ik u vertellen dat u bezig bent aan een nieuw standaardwerk dat u “Uit de geschiedenis van Baarn” wilt gaan noemen. U bent al bezig om informatie te verzamelen. Straks als u met pensioen gaat maakt u het boek af.”, vertel ik hem. “Hoe weet u dat! Dat heb ik nog niemand verteld!”, stamelt meester Pluim. “U ziet, ik lieg niet”, zeg ik, “en uw boek wordt een groot succes! Er zal in de toekomst zelfs een straat in Baarn naar u vernoemd worden!”. Ik vertel hem maar niet dat het boek pas na zijn overlijden in 1931 gepubliceerd zal worden.
 |
| Wilhelminalaan, nog onverhard, verlicht met gaslantaarns (Coll. Stichting Groenegraf.nl) |
Nog natrillend van de schok leidt meester Pluim mij door de Ferd. Huycklaan naar de Wilhelminalaan. In Baarn is lang niet overal straatverlichting. Veel wegen zijn hier nog onverhard. De doorgaande wegen hebben gaslantaarns, voor de rest moet men zich nog behelpen met maanlicht. Elektrisch licht is nog maar in een paar villa’s in Hoog-Baarn aangelegd, elektrische straatverlichting is er nog helemaal niet.
 |
| De Wilhelminavijver in zijn oorspronkelijke vorm. Kaarsrecht! (Coll. Stichting Groenegraf.nl) |
We stoppen even ter hoogte van de Emmalaan. Prachtige villa’s zijn langs de kaarsrechte Wilhelminavijver gebouwd.
 |
| De Wilhelminavijver met bochtige beschoeiing en rustieke hekjes (Coll. Stichting Groenegraf.nl) |
 |
| Hendrik Sweris (1850-1916) |
"Kijk”, zegt meester Pluim, “Veel van deze villa’s zijn ontworpen en gebouwd door bouwkundige Hendrik Sweris. Hij wilde deze villawijk nog aantrekkelijker maken voor rijke Amsterdammers. Daarom liet hij deze vijver aanleggen. Even verderop lag vroeger ook een wielerbaan waar Jaap Eden nog op gefietst heeft, maar die is 26 jaar geleden weggehaald.”
 |
| De wielerbaan, vlakbij de Wilhelminavijver (Coll. Stichting Groenegraf.nl) |
Ik vertel Pluim dat de Wilhelminavijver ook in 2018 nog steeds aanwezig is, maar dat het dan niet meer de kaarsrechte vijver is zoals nu. Rond 1930 kreeg de vijver een ander uiterlijk door bochtige beschoeiing en rustieke hekjes.
We vervolgen onze weg langs de Wilhelminalaan naar de Spoorweglaan. Ik bespaar Pluim de informatie dat in 1940 de Tweede Wereldoorlog zal uitbreken en dat de Spoorweglaan na de oorlog naar de verzetsheld Gerrit van de Veen vernoemd zal worden. We lopen richting het spoorwegravijn naar het betonnen voetgangersbruggetje.
 |
| Het kippenbruggetje uit 1911 (Coll. Stichting Groenegraf.nl) |
“Deze brug is betaald door enkele vermogende Baarnaars. Zij stortten zestien jaar geleden, in 1911 dus, 7.500 gulden in een fonds en zorgden ervoor dat men veilig via deze loopbrug het spoorwegravijn kon oversteken. Het oversteken van het spoor via de klaphekjes was gewoon te gevaarlijk. Het bijzondere aan de brug is dat er geen betonijzer gebruikt is in de constructie. Door het gebogen ontwerp stort de brug niet in door zijn eigen gewicht”, vertelt Pluim.
 |
| Het badhotel (Sanatorium) in Baarn. Pluim had niet kunnen vermoeden dat daar nu het torentje alleen nog maar van over is. (Coll. Stichting Groenegraf.nl) |
Via de Sanatoriumweg en de Middellaan (in 2018 Julianalaan) lopen we naar een prachtig gebouw. “Dit is het pronkstuk van Baarn”, vertelt meester Pluim. Ik keek omhoog naar de prachtige toren van het gebouw in chaletstijl, met de hoge bomen die de tuin omzomen. “In 1885 werd dit gebouw ontworpen door de bekende architect Berlage. In 1887 werd het geopend als sanatorium. De bouw had maar liefst 100.000 gulden gekost, maar het resultaat mag er zijn. Nu, in 1927 wordt het gebouw steeds minder als kuuroord en meer als luxe hotel gebruikt.”, aldus Pluim. Met pijn in het hart vertel ik meester Pluim dat het hotel later als opvangtehuis voor oorlogsslachtoffers en repatrianten gebruikt wordt en dat er in 1975 brand uitbreekt en alleen de toren gespaard kon worden. Tegen de toren zitten nu appartementengebouwen geplakt. Vol ongeloof kijkt meester Pluim mij aan. Hoe kon het zo met dit prachtige gebouw aflopen. Als meester Pluim eens wist wat er nog meer allemaal zou verdwijnen in de loop der jaren...
 |
| Het Badhotel vanuit de lucht, rond 1927 (Coll. Stichting Groenegraf.nl) |
Tijdreizen binnenkort ook voor u!
U ziet, tijdens zo’n virtuele wandeling door oud Baarn kun je je fantasie te vrije loop laten. Zou u het niet leuk vinden om door het Baarn van een eeuw geleden te dwalen? Binnenkort wordt dit ook voor u mogelijk want Stichting Groenegraf.nl en de Historische Kring Baerne hebben de handen ineen geslagen en een digitale plattegrond ontwikkeld waarmee u via onze websites door de straten van Baarn kunt struinen en genieten van oude foto’s uit de tijd van toen. John Kappers, Ed Vermeulen, Ton van den Oudenalder en Eric van der Ent hebben de gegevens en het beeldmateriaal voor deze digitale plattegrond verzameld. Dit verhaal is slechts een opwarmertje. Begin december van dit jaar kunt u ook wandelen door oud Baarn. Houd u onze websites in de gaten! (klik hier)
 |
| Eric van der Ent |
’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’
‘Vandaag is morgen alweer gisteren’ is een initiatief van de Historische Kring Baerne en Stichting Groenegraf.nl en verschijnt drie-wekelijks op maandag in de Baarnsche Courant en in het weblog van Groenegraf.nl. De verhalen worden afwisselend geschreven door
Cees Roodnat, Ed Vermeulen en Eric van der Ent.
Wilt u meer lezen over oud Baarn?
Bent u geïnspireerd geraakt door dit oud-Baarn verhaal en wilt u zelf eens wat
schrijven voor onze website? Stuur uw verhaal dan
per email aan groenegraf.baarn@gmail.com
