Waar was dit?

Bericht door Groenegraf.nl.

Jan Kwatta, één van Baarns markante figuren

Een reclameposter van Kwatta uit de Eerste
Wereldoorlog (1914-1918).

Als u een beetje in oud Baarn geïnteresseerd bent dan heeft u vast en zeker wel eens gehoord van de naam Jan Kwatta. Jan Kwatta is één van Baarns bekende figuren uit het verleden. Zijn echte naam was Jan Ruijer.

Jan Ruijer kwam van oorsprong uit Soest. Hij werd op 26 februari 1842 in Soest geboren als zoon van Gerrit Ruijer en Aaltje Onwezen. In 1867 trouwde hij met Maria Schoonoord, ook uit Soest, dochter van Pieter Schoonoord en Cornelia Natter. De eerste jaren van zijn huwelijk woonde het echtpaar in Soest, maar tussen 1886 en 1891 verhuisde het gezin naar Baarn.

Jan werkte als knecht bij boer Beukeboom aan de Zandvoortweg in Baarn. 's Zomers was er genoeg werk bij Beukeboom, maar 's winters had de boer weinig voor hem te doen. Jan trok er dan met trommels 'Kwatta' door de straten om chocolade aan de man te brengen. Zo kwam hij aan zijn bijnaam 'Jan Kwatta'. Hij is ook te vinden in de lijst met Baarnse scheld- en bijnamen die hier te vinden is.

Jan Ruijer, alias Jan Kwatta.

Kwatta was in de tijd van Jan Ruijer een bekend merk chocolade. Het werd geproduceerd in Breda en in het Belgische Bois-d'Haine. De Kwatta-repen waren vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog gewild onder soldaten. Het leger werd de grootste afnemer van de repen en ze waren in alle kazernes te koop. Op de wikkel van de reep  was een soldaatje afgebeeld. Deze kon men in die tijd uitknippen. Vijf van die soldaatjes gaven recht op een gratis reep of een tinnen soldaatje. Voor 100 uitgeknipte soldaatjes kreeg je het flexibele Kwatta-soldaatje. Hiermee zorgde Kwatta voor de eerste spaaractie voor chocoladeproducten en werd de reep zeer populair bij kinderen.

Jan Ruijer is te bewonderen op een ansichtkaart in de serie "Baarnsche Typen". Daarop staat hij prachtig afgebeeld met twee Kwatta-trommels.

Op deze foto is goed te zien dat Jan Kwatta (Jan Ruijer) populair was bij de Baarnse jongeren. Dat zal ongetwijfeld
te maken hebben met de lekkere chocolade die hij had.

Jan Ruijer en Maria Schoonoord, 50 jaar getrouwd in 1917.

Jan Ruijer stierf op 16 mei 1920 in Baarn op 78-jarige leeftijd. Zijn echtgenote Maria Schoonoord stierf drie jaar later, ook in Baarn.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter

Jan Daatzelaar bij Van Gend en Loos

Het is alweer lang geleden, maar vroeger was in de Oranjestraat in Baarn Van Gend en Loos te vinden. Van mevr. H.J. van Hoorn-Balkenende kreeg ik een prachtige foto toegestuurd van een rijtuig met paard voor het pand van Van Gend en Loos in de Oranjestraat. Als u goed kijkt kunt u zien dat op de zijkant van de wagen staat: "Nederlandsche Spoorweg V.G&L" (dus Van Gend & Loos). Als u dan nog twijfelt dan bewijst het bord op de gevel dat het om een gebouw van Van Gend & Loos gaat. Daarop staat: "van Gend & Loos: H. Colignon & Co. Factorij der Nederlandsche Spoorwegen voor binnenlandsch vervoer van bestelgoederen".

Misschien vraagt u zich af wat de naam Colignon op de gevel doet. Van Gend & Loos was van oorsprong van de grondleggers Jan-Baptist van Gend en zijn zwager P.J. Loos. In 1885 werd het bedrijf overgenomen door Hippolyte Colignon. Het bedrijf was tot dan to vooral gericht op personenvervoer per rijtuig, maar Colignon stootte het personenvervoer af en richtte zich op het stukgoederenvervoer. De naam Van Gend & Loos bleef gewoon bestaan.

Van Gend & Loos in de Oranjestraat in Baarn.

Als u door de kar op de foto heenkijkt ziet u nog net de eerste winkel van 'onder de rieten dakjes' met daarvoor de grote kastanjeboom.

In de deuropening van het gebouw van Van Gend & Loos staat Henri Jacques Willem Balkenende (1880-1949) die in 1917 directeur van Van Gend en Loos vestiging Baarn was geworden. Mevr. H.J. van Hoorn-Balkenende, die deze foto aan ons ter beschikking stelde is een kleindochter van hem. Voor de wagen staat Louis Ravenhorst (1895-1984), zoon van Matthijs Ravenhorst en Gijsbertje Bouw. Louis trad op 17-1-1916 in dienst bij van Gend & Loos in Baarn. Hij werd besteller waarbij zelfs nog met een hondenkar gereden werd. In 1921 werd hij overgeplaatst naar Amsterdam, waar hij tot aan zijn pensionering op 31 januari 1960 heeft gewerkt. Toen hij met pensioen ging was hij hoofdbesteller 1e klas (loodsbaas).

Rechts, bij het hoofd van het paard staat Johannes (Jan) Daatzelaar (1876-1966), zoon van Johannes Daatzelaar en Maria Willemsen. Johannes was van 1899 tot 1941 besteller bij Van Gend & Loos. In de jaren twintig van de vorige eeuw kreeg hij de naam "de oude" achter zijn naam. Daar was alle reden voor want in 1919 kwam zijn neef, zoon van broer Martinus Daatzelaar, ook een Johannes (Jan) Daatzelaar, ook in dienst bij Van Gend & Loos. Deze Johannes (Jan) Daatzelaar (1895-1981), zoon van Marinus Daatzelaar en Maria Anna Kok, werd dus "jonge Jan" genoemd.

Jan Daatzelaar en de Van Gend & Loos vrachtwagen.

Het A.T.O. logo.

Onlangs ontving ik van Monique en Wim Boersma bovenstaande foto. Grootmoeder van Monique en Wim is Klara Catharina Daatzelaar, gehuwd met Wilhelmus Josephus Boersma, zus van Jan "de jonge" Daatzelaar. Op deze foto zitten twee mannen op de bumper van een Van Gend & Loos wagen. Op de deur van de vrachtwagen ziet u het ATO logo. A.T.O. stond voor "Algemene Transport Onderneming", onderdeel van de Nederlandse Spoorwegen. In 1928 bracht N.S. Van Gend & Loos onder in deze onderneming. Eén van de mannen op de bumper van de vrachtauto is Johannes (Jan) Daatzelaar. Onbekend is echter of het je jonge of de oude Jan betreft. Mogelijk staan ze er zelfs beiden op. Hierbij dus een oproep: wie herkent deze mannen? En wie kan de foto (ongeveer) dateren?

Update 22-9-2013
In een reactie liet mevr. L. Webber weten dat de foto in ieder geval van na de oorlog moet zijn, omdat het hier om een Engelse vrachtwagen gaat. Die waren er pas na de oorlog. Ook de pet is herkenbaar. Als bron heeft zij het boek 'Twee eeuwen op Van Gend & Loos 1796-1996' gebruikt. De foto moet rond 1945/1946 gemaakt zijn.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter

Baarnaar Wouter van Ommen ter dood veroordeeld!

Zo'n bericht zie je niet elke dag in de krant staan, zeker niet in Nederland. Maar in 1866 gebeurde het echt: Wouter van Ommen uit Baarn krijgt te horen dat hij de doodstraf zal krijgen!

De doodstraf voor Wouter van Ommen, N.R.C. 9 februari 1866.

Wouter van Ommen werd geboren in Eemnes op 24 oktober 1818 als zoon van Evert van Ommen en Petronella Suijk. Op 12 februari 1841 treedt hij in Baarn in het huwelijk met Johanna Katrina van Kesteren uit Doorn. Bij het huwelijk is vader Evert van Ommen afwezig. Er moet een verklaring van het kantongerecht in Amersfoort aan te pas komen om te bewijzen dat Evert de vader van Wouter is. Wat zou er met hem aan de hand kunnen zijn? Met de noorderzon vertrokken?

Wouter van Ommen veroordeeld.
Utrechts Provinciaal en Stedelijk Dagblad 2-11-1866.

Wouter van Ommen was timmermansknecht bij H. van der Woerd en woonde bij Groeneveld, in het zogenaamde Hooge Bosch, eigendom van baron Van Heemstra. In de vroege ochtend van zondag 22 oktober 1865 besloot Wouter het bos in te gaan om hazen te gaan schieten. Toestemming om te jagen had hij niet, maar dat weerhield hem niet. Hij nam zijn met hagel geladen éénloops geweer mee. Met het geweer in zijn linker hand, zijn rechterhand op de trekker van het geweer, trok hij door het bos. Rond een uur of zes verscheen onbezoldigd rijksveldwachter Arie Jansen vanachter een beukenboom te voorschijn. Jansen was daar op surveillance. Wouter van Ommen, slechts tien passen verwijderd van de diender, schrok, richtte het geweer op de agent en haalde de trekker over. Arie Jansen kon zich nog net wegdraaien waardoor hij niet in de borst, maar in zijn rechter hand geraakt werd. Wouter snelde op de agent af en sloeg hem zo hard met de kolf van het geweer, dat de kolf van het geweer afvloog. Jansen kon zijn arm niet meer gebruiken, maar zag kans om Van Ommen om de middel te grijpen. Van Ommen schudde Jansen van zich af en sloeg hem nogmaals met het geweer. Jansen viel op zijn buik op de grond, Van Ommen bovenop hem liggende. Wouter van Ommen stak en sneed Jansen daarop in zijn hals. Jansen kermde het uit en riep: 'Van Ommen, maak mij toch niet ongelukkig, denk om mijn vrouw en kinderen!'. 'Nee! Kapot moet je', riep Van Ommen, terwijl hij door bleef mishandelen. Jansen zag kans om de linker pols van Van Ommen te grijpen, beet hem in de vinger en schreeuwde om hulp. De heren W. de Ridder en G. Mol, die toevallig in de buurt waren, hoorden het hulpgeroep en snelden op het geluid af. Wouter van Ommen koos daarop eieren voor zijn geld en vluchtte in de richting van zijn woning.

Diezelfde ochtend wordt Wouter van Ommen in Hilversum aangehouden. Hij ontkende dat hij met de zaak te maken had. Volgens Van Ommen was hij helemaal niet op die plek geweest. Hij verklaarde dat hij al vroeg in de ochtend naar Hilversum vertrokken was en daarom kon hij niets met het voorval te maken hebben gehad. Verschillende getuigen verklaarden echter dat hij pas om half zeven naar Hilversum vertrok, na het voorval dus. Hij had zelfs de tijd om zich nog om te kleden. Bovendien verraadde zijn bloedende linker wijsvinger hem. Precies op de plek waar Jansen verklaard had Van Ommen gebeten te hebben, had Van Ommen een verse wond. Het geweer werd niet meer gevonden. Verschillende personen konden echter vertellen dat hij een eenloops geweer in bezit heeft gehad, wat Wouter zelf ook toegaf. Hij kon geen verklaring geven waarom het geweer nu verdwenen is.

Op 30 januari 1866 moet Wouter van Ommen terecht staan voor het provinciaals gerechtshof. Hij blijft, ondanks het overtuigende bewijs, hardnekkig ontkennen. Op 7 februari daaropvolgend volgt de uitspraak: Wouter wordt schuldig verklaard aan poging tot moord op Veldwachter Arie Jansen. Het Hof veroordeelt hem tot de straffe des doods, uit te voeren binnen Utrecht. Besloten werd om in cassatie te gaan. Zo werd de zaak doorverwezen naar het Hof in Amsterdam die de wet van 29 juni 1854 toepaste en Van Ommen tot 15 jaar tuchthuis veroordeelde. Zowel de beklaagde als de procureur-generaal gingen daarop weer in cassatie waarop de Hoge Raad hem weer ter dood veroordeelde.

Wouter van Ommen, die tot dan toe alles had ontkend, bekende nu alles. Na zijn bekentenis diende hij een verzoekschrift tot gratie in bij Z.M. koning Willem III. Dat verzoek werd gesteund door zijn echtgenote, zijn zoon Cornelis (1842-1893) en zijn vroegere werkgever H. van der Woerd. Zelfs het slachtoffer Arie Jansen, die de moordaanslag overleefde, steunde het verzoek. Op 23 januari 1867 kwam het verlossende woord. Z.M. koning Willem III verleende gratie en de doodstraf werd omgezet in 20 jaar tuchthuis. Op 14 februari van dat jaar werd hij ingeschreven in het Huis van Opsluiting en Tuchtiging te Leeuwarden waar hij van 1867 tot 1872 werkzaam is als spinner en kaarder. Van 1872 tot 1885 gaat hij weer aan de gang als timmerman, tot hij op 28 maart 1885 weer ontslagen wordt uit de gevangenis.

Echtgenote Johanna Katrina van Kesteren leeft dan inmiddels al niet meer. Zij stierf op 14 januari 1871 in Baarn. Aangifte van dit overlijden werd gedaan door zoon Cornelis van Ommen. Zoon Cornelis zelf stierf op 7 mei 1893 en vier maanden later, op 28-9-1893, stierf ook Wouter van Ommen. Hij werd begraven op de oude algemene begraafplaats in Baarn.

Met dank aan dhr. F. van Ommen, Rotterdam-Hoogvliet voor de tip en informatie.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter

De herinnering aan Flora bioscoop in volle glorie terug

Het prachtige herstelde uithangbord.

Waarschijnlijk zal het de meeste bezoekers aan onze winkelstraten niet eens opvallen, maar vorige week is een klein stukje nostalgie teruggekomen in de Laanstraat. De ogen van het winkelend publiek zijn natuurlijk op de etalages van de winkels gericht. Helaas door de crisis zijn die etalages veelal ook nog eens leeg. Maar ik wil u graag eens uitnodigen om uw blik eens richting de gevels boven de winkels te richten. Daar zijn soms leuke kleine historische (nostalgische) dingen te bewonderen. Vorige week is daar weer iets moois aan toegevoegd.

Vele Baarnaars zullen zich de Flora Bioscoop in de Laanstraat nog herinneren. Deze bioscoop was te vinden tegenover de ingang van de Laandwarsstraat. Tegenwoordig is Trekpleister in het pand te vinden en tot voor kort herinnerde bijna niets meer aan de mooie bioscoop van weleer. Maar de afgelopen weken is de gevel van het pand onder supervisie van Buro Bouw Management (BBM) uit Baarn hersteld en - nog leuker - het oude Flora uithangbord in volle glorie hersteld. Een klus waar Jan Kuijer van Buro Bouw Management trots op mag zijn. Ik ben er zeker van dat vele Baarnaars nu met veel plezier weer eens naar dat uithangbord kijken en hun nostalgische herinneringen de revue laten passeren.

In het pand van de oude bioscoop zijn nu twee bedrijven te vinden, namelijk Trekpleister, aan de kant van de Laanstraat en Mitra, aan de achterzijde bij de parkeerplaats bij de Laanstraat. Als u aan de kant van de Mitra staat, dus op de parkeerplaats, ziet u pas hoe groot het gebouw is. De complete benedenverdieping is nu winkelpand, maar naar verluidt is de bovenverdieping nog steeds herkenbaar als bioscoop.

De Flora bioscoop gezien vanaf de parkeerplaats.

Flora in zijn glorietijd.

Baarnaar Ed Vermeulen heeft eens wat van zijn herinneringen aan deze bioscoop aan het papier toevertrouwd en mij die herinneringen toegestuurd: "Het Flora Theater was een 'echte' bioscoop, compleet met stalles, parket, loges en een groot balkon. De voorgevel aan de kant van de Laanstraat, had twee etalages, waar filmfoto's en -posters hingen gewijd aan diverse hoofdfilms. In een overdekte nis hingen de foto's van de zondagmiddagfilms. Dit waren in mijn jeugdjaren voornamelijk oorlogs- en avonturenfilms, waarin de cowboyfilm (spreek uit 'koiboi') sterk vertegenwoordigd was. TV was er nog niet, dus op zondag gingen we de ene week naar het voetbal, Baarn 1 speelde nog aan het terrein aan de Zandvoortweg, en de andere week naar de bioscoop Flora. Na de film gingen ik en mijn vriendjes opgewonden van de spanning en met rooie koppen naar huis, waar we vaak nog naspeelden wat we in de film hadden gezien.

Flora bioscoop in de jaren vijftig, zie het mooie uithangbord dat nu weer in ere hersteld is.

In het grote voorportaal, de hal, bevond zich rechts achter een hokje met een raampje, de kassa. Aan de kassa zat meestal mevrouw Visser, echtgenote van de exploitant van de bioscoop, Ab Visser. Bij de ingang werd je opgevangen door dhr. Witteveen, in vol ornaat gekleed in een prachtig uniform, compleet met admiraalspet, werd je kaartje afgescheurd en werd je naar je plaats gebracht. Links en rechts de zaal in of de trap op naar boven. Als het licht dan uitging verstomde het geroezemoes en keken we naar het voorprogramma. Daarin was dan ook het Polygoon Journaal te zien waarin het nieuws uit binnen- en buitenland vertoond werd. Maar minstens even belangrijk: in het voorprogramma werd voorinformatie over films die binnenkort vertoond zouden worden verstrekt. Zo wisten we waar we voor moesten sparen."

Ed Vermeulen herinnert zich nog de grote film "Rock Around the Clock" met Bill Hailey. In de grote steden waren er bij vertoning van deze film relletjes uitgebroken. Ook in Baarn dreigde onrust te ontstaan, maar door tijdig ingrijpen van de Baarnse politie, rechercheurs Pit en Smit, werd erger voorkomen.

Zo zag het bord er tot een paar weken geleden uit.

De Flora bioscoop opende in 1930 zijn deuren. Eind 1972 was het afgelopen. Exploitant Ab Visser stierf al in 1970. De bioscoop was niet meer rendabel. Mevrouw Visser probeerde nog subsidie bij de gemeente te krijgen om de bioscoop te moderniseren of een danszaal aan de bioscoop toe te voegen, maar de gemeente Baarn stond daar destijds niet voor open. Mevrouw Visser was daar behoorlijk verbitterd over. Zij vond dat de bioscoop ook een culturele functie in Baarn had, maar de gemeente was van mening dat het een puur commerciëel bedrijf was. Dat was het einde van de bioscoop.

Nu, in 2013, wordt de herinnering aan deze mooie bioscoop weer in ere hersteld, met een prachige gevel een een nog mooier uithangbord.

Met dank aan Ed Vermeulen, voor zijn herinneringen, en Jan Kuijer van Buro Bouw Management voor het prachtige werk. De herinneringen van Ed Vermeulen zijn in uitgebreidere vorm te lezen in tijdschrift Baerne, editie december 2005, van de Historische Kring Baerne.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter

Johan, of toch Ferdinand Folef?

Ferdinand Folef baron d' Aulnis
de Bourouill (1850-1925)

Gisteren schreef ik al dat ik een wandelingetje door de d' Aulnis de Bourouilllaan in Baarn maakte. Altijd even de spelling controlleren... Iedereen in Baarn weet het wel, deze d' Aulnis de Bourouill was burgemeester van Baarn, nadat hij dat eerder van Vuren en Heerde geweest was.

In Baarn was hij burgemeester van 1897-1916. Hij volgde jhr.mr. Binnert Philip de Beaufort op en werd opgevolgd door jhr.mr. Jan Willem Rutgers van Rozenburg.

Tot zover niet zoveel nieuws onder de zon, maar toen ik langs het straatnaambordje liep viel me iets raars op. Ik dacht dat de voornaam van deze burgemeester namelijk Ferdinand Folef luidde. Een naam die je niet elke dag tegenkomt, vandaar dat ik die naam heb onthouden. Maar tot mijn verrassing staat op het straatnaambordje het volgende:

De laatste rustplaats van burgemeester d'Aulnis de Bourouill.

Johan baron d' Aulnis de Bourouill, burgemeester (1897-1916). Blijkbaar is de omschrijving burgemeester later toegevoegd. De jaartallen 1897-1916 slaan op de periode dat hij burgemeester was niet zijn geboorte- en overlijdensjaar. Maar dan ook de voornaam 'Johan'? Ik kan me niet voorstellen dat iemand die officiëel Ferdinand Folef heet, Johan genoemd wordt. En de naam Ferdinand Folef klopt toch echt. Ik heb zijn huwelijksakte gezien en ook op het grafmonument van onze burgemeester, dat nog steeds op de nieuwe algemene begraafplaats aan de Wijkamplaan te vinden is, staat F.F. d' Aulnis de Bourouill, oud burgemeester van Baarn.

Het afscheid van burgemeester Ferdinand Folef baron d' Aulnis de Bourouill in 1916.

Ik denk dat 'Johan' een vergissing is, en als ik gelijk heb, moet het naar mijn mening zo snel mogelijk gecorrigeerd worden.


Update 2-6-2018:
Het is zover, het straatnaambordje is gecorrigeerd!

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter

Straat neemt afscheid van oudste bewoner

Jan Kuijer
(1932-2013)

December vorig jaar werd hij nog in het zonnetje gezet als straatoudste van de 'd Aulnis de Bourouilllaan: Jan Kuijer. Hij werd 80 jaar oud. Afgelopen woensdag 28 augustus kwam het vreselijke bericht dat Jan overleden is. Vandaag wandelde ik door deze laan en zag dat aan vrijwel elke woning de vlag halfstok hangt. Indrukwekkend! Jan Kuijer was een bekend gezicht in Baarn maar hier blijkt ook dat hij zeer geliefd was. Wat geweldig dat deze laan dit eerbetoon aan Jan Kuijer toont. Hulde!

Ik wens de familie en nabestaanden veel sterkte toe.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter

Baarnse middenstanders op Groenegraf.nl

Vandaag is het zover. Vorige week maakte de Baarnsche Courant bekend dat binnenkort onze site een nieuwe update krijgt. Vanaf vandaag is het mogelijk om nota's, offertes, advertenties, kwitanties en brochures van oude Baarnse bedrijven te bekijken op onze website.

Via een zoekmachine is de database met oude documenten te doorzoeken op de naam van het bedrijf of op straatnaam. De eerste honderd documenten zijn inmiddels geplaatst. Natuurlijk moeten dat er veel meer worden. Heeft u nog oude facturen, kwitanties of brochures liggen van Baarnse bedrijven? Stuur dan alstublieft scans toe van die facturen. Het gaat met name om documenten van vóór 1960. Help mee om de verzameling zo groot mogelijk te maken.

Klik hier om de zoekmachine te openen.

Klik hier om de laatst toegevoegde documenten te bekijken.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter