De wijk waarover deze serie gaat, noem ik dan maar de grote Oosterhei, tussen de oude Oosterhei en de nieuwe Oosterhei. De grote hei werd bebouwd in de jaren vijftig. Een plaatje zegt meer dan duizend woorden. In de Mariakerk hangt een schitterende luchtfoto, die Eric voor deze site heeft gedigitaliseerd.
.JPG)
Onderaan loopt de Maatkampweg. Het Eemdal was nog niet bebouwd. Haaks daarop loopt een grote verkeersader van beneden naar boven: dat zijn de Bremstraat en de Wijkamplaan. Het grote gebouw iets onder het midden is de Mariakerk. Schuin rechts naar boven zien we de Cantonschool, tegenover het Cantonpark. De drie straatjes rechts van de kerk en de complete driehoek links zijn in de jaren vijftig bebouwd. Vanaf de kerk een stuk naar links is een open terrein te zien, daarop verscheen de speeltuin Oosterkwartier. Links daarvan is de lagere school Guido de Bres te zien. Van daaraf lopen de Irisstraat en in het verlengde de Reigerstraat naar boven. De winkelgalerij en De Ark zijn niet herkenbaar, maar als je weet waar ze zijn, zie je ze wel. Daarvandaan een stuk naar links is wel de vijver herkenbaar en als je het weet, zie je ook dat daar de flats staan.
Bevolkingsgroei
De grote Oosterhei is volgens mij relatief de grootste uitbreiding die Baarn ooit heeft gehad. Met relatief bedoel ik: oppervlakte ten opzichte van wat er al was. Het Eemdal is groter, maar in de eerste plaats lijkt dat veel minder als één plan ontworpen. Bovendien werden na de Oosterhei nog de Componistenbuurt, de Professorenbuurt, een deel van de Staatsliedenbuurt en de nieuwe Zeeheldenbuurt gebouwd en tegelijk met de Oosterhei de Schildersbuurt. Met andere woorden: wat was er nou eigenlijk voordat die enorme Zuidoostwijk, zoals die ook werd genoemd, werd gebouwd? Tel je ook nog eens de villawijken niet mee, dan werd Baarn met die wijk voor het ‘gewone volk’ misschien wel met 20 à 30 procent uitgebreid.
De bevolkingsaantallen wijzen ook in die richting. Aantal inwoners van Baarn:
1940 : 13.200
1950 : 16.900 (= toename 28%)
1960 : 21.200 (= toename 25%)
Die toename hoeft niet aan het aantal woningen te liggen, maar kan ook gevolg zijn van een groter aantal kinderen per gezin. Anno 2014 heeft Baarn zo’n 25.000 inwoners, dat is slechts 18% meer dan in 1960. Daarvan kun je zeker zeggen dat het komt door een lager aantal kinderen per gezin. Maar dat de bevolkingsgroei in de jaren veertig en vijftig enorm was, is nu wel duidelijk en de bouw van de Oosterhei droeg daar in belangrijke mate aan bij.
Moderne keukens
In het gereformeerde kerkblad van 1956 trof ik een citaat aan van dominee Seegers over die nieuwe Zuidoostwijk, de Oosterhei. Hij noemde het ‘een dorp op zichzelf’ en schreef: “Ik denk dat de comfortabele manier waarop de huizen daar zijn ingericht de meeste huismoeders wel zal bevallen. Geen deuren met richeltjes; alles vlak bij de hand; een moderne keuken, wat wilt u nog meer?” Uit 1960 vond ik een citaat van zijn collega dominee Zeyl, die zo zijn gedachten had over de groei van de Baarnse bevolking: “Ik zie op plaatsen waar oude panden worden afgebroken nu soms achttien woningen verrijzen op punten waar er vroeger vier stonden. Ik zie in de toekomst Baarn nog groeien tot zeker een dertigduizend inwoners en in verband daarmee onze kerk tot drieduizend leden. Weet u wat dit ook betekent? Mijns inziens op den duur een derde kerkgebouw, een derde predikant en we zullen dan ook wel aan een evangelist(e), een jeugdleid(st)er of een jeugdconsulent en een maatschappelijk werkster toe zijn.”
Het derde kerkgebouw kwam er niet, al had de kerk rond 1970 wel enige tijd een optie op een stuk grond tegenover de Gaspard de Colignyschool. Gelukkig kwam het er niet, want in 1995 moest de kerk zelfs het tweede gebouw afstoten. Drieduizend leden kwamen er ook niet, want het aantal gereformeerden onder de bevolking daalde van tien procent toen tot zes procent nu. En de dertigduizend inwoners van Baarn kwamen er ook niet. Toch zijn de citaten van beide dominees heel interessant bij een poging om een beeld te vormen van hoe er in de jaren vijftig werd gedacht over de groei van Baarn. Met name door die Zuidoostwijk.
Op de foto herkent menigeen de Cantonschool. Hij werd gebouwd aan het begin van de jaren vijftig. De foto is van Jacques Stevens, een Hilversumse fotograaf die veel fotografeerde voor De Gooi- en Eemlander. Die krant publiceert iedere week een foto uit het archief van Stevens, waarvan niet bekend is wat er op de foto staat. Een school in Bussum, dacht de redactie. Wij wisten beter. Karla Roskamp was zo doortastend om de redactie te vragen of we de foto ook voor het Groene Graf mochten hebben. Dat was geen probleem.
Hoopvolle kerken
Een dorp op zichzelf. Zo kun je het Eemdal ook noemen, maar in het Eemdal staan alleen huizen. De grote Oosterhei kreeg een eigen winkelcentrum (Reigerstraat) en twee scholen. De openbare Cantonschool, ook al was de Oosterschool aan de Oosterstraat dichtbij, en de protestants-christelijke Guido de Bresschool. De uitbreiding van Baarn was zelfs zo groot, dat alle drie de grote kerken besloten er een tweede kerkgebouw neer te zetten. De rooms-katholieken de Mariakerk, dat hebben we al gezien. Maar hoe zat het met de hervormden en gereformeerden? Daarover schrijf ik als vervolg hierop drie verhalen, die hopelijk ook boeiend zijn voor mensen die niet (meer) in de kerken zijn geïnteresseerd. Thema: die prachtige Zuidoostwijk, die grote Oosterhei, die wijk voor jonge gezinnen die zo’n grote opwaardering was voor Baarn, gaf ook de kerken hoop op een grote groei. Die kwam er even, maar nam ook weer af. Eén kerk bleef over op de Oosterhei, de kerk waar we de mooie luchtfoto aan te danken hebben.
Johan Hut
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter