Treurnis op Hoog Wolde

door Eric van der Ent

De meeste Baarnaars zullen zich Hoog Wolde nog wel herinneren. De prachtige villa aan de Oude Utrechtseweg op de hoek met de Gerrit van der Veenlaan in Baarn. Inmiddels heeft de villa plaats moeten maken voor moderne kantoorpanden, maar jarenlang was dit één van de parels van Baarn.

Hoog Wolde
(coll. Stichting Groenegraf.nl)

Vanaf 1950 was de villa het onderkomen voor de administratieve kant van de Phonographische Industrie van Philips (PPI). Vanaf 30 oktober 1950 verhuisde de administratie en verkoopafdeling van de Decca-grammofoonplaten-industrie en de publiciteitsafdeling naar Baarn. Tot dan toe waren die afdelingen in Amsterdam gevestigd. Ook de afdeling uit Eindhoven die zich met reproductierechten van muziek bezig houdt kwam in deze villa te werken.

Philips had deze villa voor dit doel aangekocht van de familie Sandberg. De jaren voordat PPI in de villa trok werd de villa bewoond door Jhr. Ir. Frans Evert Pieter Sandberg (1870-1969) en zijn familie. Sandberg was hoofdingenieur van de Rijkswaterstaat en wethouder van Baarn. Waarschijnlijk is hij de naamgever van de villa, want voordat de villa in zijn bezit kwam heette deze 'Favorita'.

Welgelegen aan de Emmalaan
(Foto coll. Stichting Groenegraf.nl)

Om geld hoefde Sandberg zich geen zorgen te maken. Vlak voordat Sandberg de villa aan Philips verkocht, liet hij een deel van zijn uitgebreide kunst-, antiek- en inboedelverzameling veilen. De opbrengst was bijna f 40.000,-. Voor die tijd een enorm bedrag! Sandberg verhuisde naar een iets kleinere villa aan Emmalaan 7 in Baarn, bekend onder de naam 'Welgelegen'. Ook niet echt een bescheiden villa, maar in die tijd was dat al een kleinschalig pension voor welgestelde oude van dagen. Hij zal de villa dus wel met anderen gedeeld hebben.

Financieel ging het Sandberg dus voor de wind, maar hij heeft toch ook genoeg tegenslag moeten verwerken. In 1895 was hij getrouwd met Jkvr. Maria Eliabeth Reinira van Suchtelen van de Haare (1866-1916). Zij werd slechts 49 jaar oud. In 1919 trouwde hij opnieuw met Jkvr. Jacoba Johanna Maria Cornelia Agatha Hooft Graafland (1882-1949). Zij had ook al het nodige meegemaakt. Haar eerste echtgenote, Jhr. Johan Willem Vredenburch (1878-1919) mocht slechts 41 jaar oud worden.

Gerhard Sandberg (1898-1935)

F.E.P. Sandberg had uit het eerste huwelijk drie dochters en een zoon. Uit het tweede huwelijk werd nog een zoon geboren.
Sandberg's oudste zoon Gerhard Sandberg (1898-1935) werd in Rotterdam geboren. Hij zal een deel van zijn jeugd op Hoog Wolde hebben mogen beleven. Gerhard trouwde in 1926 met Theodora Maria Theresia baronesse van Welderen Rengers. Een jaar later moest hij alweer afscheid van haar nemen toen ze stierf tijdens de geboorte van een levenloos kind. In 1934 trouwde hij opnieuw. Nu met Henriette Anna (Jetty) Philips (1906-2007).
Jetty Philips was een zus van Frits Philips, bestuursvoorzitter van het Philips concern. Personeelsleden van Philips noemden hem 'Meneer Frits'. Overigens, nu weten we gelijk waarom Philips juist villa Hoog Wolde kocht van Sandberg!

Een trouwfoto van Jetty Philips en Adriaan Knappert.
Knappert zou al een jaar later verongelukken.

Twee jaar voor het huwelijk met Gerhard Sandberg was Jetty al haar eerste echtgenote Adriaan Knappert door een auto-ongeval verloren.

Natuurlijk hoopte ze samen met Gerhard Sandberg een lang en gelukkig leven te mogen hebben, maar het mocht niet zo zijn. Gerhard maakte carrière in de luchtvaartindustrie. Hij werd lid van de directie van de N.V. Nederlandsche Vliegtuigfabriek en was sinds 1922 verbonden aan de Militaire Luchtvaart Afdeling te Soesterberg. Hij kwam daar als reserve-officier en voltooide tevens zijn studie in rechten. Verscheidene jaren was hij op Soesterberg werkzaam als instructeur en bij talloze gelegenheden werd hij ingezet als invlieger voor de Fokker-fabrieken. Regelmatig gaf hij in het buitenland demonstraties met nieuwe typen vliegtuigen van Fokker. Zo was hij onder andere al in Roemenië en China geweest om demonstratievluchten uit te voeren.

Gerhard Sandberg (rechts) en collega Van Lent
op Schiphol, voor het vertrek naar Ankara

Zo werd hij ook gevraagd om in september 1935 in Ankara, Turkije, demonstratievluchten te houden met Fokkers nieuwste toestel, de Fokker C.X. Samen met collega Van Lent vertrok Sandberg naar Turkije. De Fokker C.X was een tweepersoons jager-verkenner, uitgerust met een Rolls Roys motor van het model Kestrel 5 met een capaciteit van 600 P.K. Een aantal van dit type toestellen was al geleverd aan het Nederlandsch-Indische leger en ook voor het Nederlandse leger waren al toestellen in bestelling. Ook de Turkse regering overwoog de vliegtuigen aan te schaffen. Sandberg moest met zijn demonstraties, de Turkse regering over de streep trekken.

Op de laatste demonstratiedag, op 5 september 1935, had Sandberg al diverse duikvluchten succesvol uitgevoerd. Bij de laatste duikvlucht, die doorgaans extra spectaculair werd uitgevoerd, ging het mis. Het vliegtuig stortte neer en Gerhard Sandberg kwam om.

De brokstukken van Sandbergs toestel na de crash
(bron Luchtvaartarchief Herman Dekker www.hdekker.info)

Gerhards echtgenote, Jetty Philips, moet ontroostbaar geweest zijn. Haar eerste echtgenote verloren door een auto-ongeval, nu haar tweede echtgenoot, een jaar na hun huwelijk, verloren door een vlieg-ongeval.

Het stoffelijk overschot van Gerhard werd overgebracht naar Eindhoven.

Gerhard Sandberg werd op 12 september 1935 met veel ceremonie begraven op de gemeentelijke begraafplaats Woensel, gemeente Eindhoven. De vlaggen op de Philips-fabrieken hingen halfstok.

Jetty Philips trouwde drie jaar later in New York met Henk van Riemsdijk die ook bestuursvoorzitter van Philips werd. Beiden haalden een hoge leeftijd. Henk werd 94 jaar oud, en Jetty maar liefst 100 jaar oud. Schoonvader F.E.P. Sandberg stierf op 11 augustus 1969 te Baarn. Hij vond zijn laatste rustplaats bij zijn tweede echtgenote op de nieuwe algemene begraafplaats aan de Wijkamplaan in Baarn.

Het verhaal krijgt nog een staartje. Collega van Lent, met wie Sandberg naar Ankara afreisde, was ooggetuige van het ongeval. Hij werkte mee aan het onderzoek naar de oorzaak. Vastgesteld werd dat de oorzaak lag bij de remkleppen van het toestel die een te grote weerstand hadden geoefend tijdens de duikvlucht. Naar het bleek lag was de oorzaak van het neerstorten van de C X in Ankara een breuk in de vleugel als gevolg van Duitse sabotage. Maar nog datzelfde jaar, op 11 november 1935 maakte Van Lent een proefvlucht met hetzelfde type vliegtuig, de Fokker C.X. Boven de Sloterdijkpolder maakte hij een duikvucht vanaf 5000 meter hoogte. De propellor brak af en pas op 500 meter hoogte kreeg Van Lent het toestel weer horizontaal. Hij kwam er zonder kleerscheuren vanaf en het toestel was behoorlijk beschadigd. Het landingsgestel van het toestel ploegde zich door het weiland bij de landing. Van Lent werd ontboden bij minister Colijn om in het zonnetje gezet te worden voor deze geslaagde noodlanding. Dit tweede incident in korte tijd verhoogde het vertrouwen in de betrouwbaarheid van de Fokker C.X niet, zo zult u begrijpen.

Het beeldmateriaal (tenzij anders vermeld) is afkomstig uit diverse kranten, gevonden op delpher.nl.

Eric van der Ent

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter