Een ode aan Baarns oudste en mooiste winkel: Boekhandel Den Boer, anno 1887.
door Eric van der Ent
Dit jaar wordt het dus 135 jaar dat de boekhandel hier gevestigd is. Helemaal juist is dat niet. Weliswaar is de winkel hier sinds 1887 te vinden, maar in dat jaar werd het bedrijf gestart door A. Fels en deze droeg ook de naam Boekhandel A. Fels. Dertien jaar later, in 1900, werd het Boekhandel Den Boer. Onder die naam bestaat het bedrijf toch ook alweer een indrukwekkende 122 jaar! Wordt het geen tijd om het predikaat ‘Koninklijke boekhandel Den Boer’ te krijgen? Na zo’n lange tijd hebben ze dat toch wel verdiend?
 |
| Links de ingang van de spoorstraat, we kijken de Laanstraat in. Het grote witte pand links is de winkel van Den Boer, nog voordat het pand in Jugendstil verbouwd werd. Zo moet het er ook uitgezien hebben toen de boekhandel nog in handen was van A. Fels. Deze prentbriefkaart werd uitgegeven door H.J. den Boer, de foto is van de Baarnse fotograaf Adriaan Boer. (Coll. Geheugenvanbaarn.nl) |
Wie was boekhandelaar Den Boer?
Naamgever Hendrik Jacobus den Boer werd geboren op 19 juni 1875 in Jaarsveld, een klein plaatsje onder de rook van Utrecht. Rond 1900 kocht Hendrik’s moeder Diderica Maria Goekoop de boekhandel van de eerste eigenaar Albertus Fels. Haar intentie was dat haar zoon, Hendrik Jacobus den Boer, een beroep met een positie op niveau zou gaan uitoefenen. Dat ze dat wilde was logisch. Diderica was een dochter van één van de rijkste reders van Nederland en een zekere status van haar zoon was daarom gewenst. Eigenlijk was het de bedoeling dat Hendrik, net als zijn voorouders predikant zou worden, maar een ernstige ziekte, waarvoor hij naar Zwitserland vertrok om te herstellen, gooide roet in het eten. Na zijn terugkeer in Nederland voltooide hij het Gymnasium in Deventer en startte hij als boekhandelaar in Baarn. Zo werd Hendrik de eerste man na vele generaties die geen predikant werd. De boekhandel werd Hendrik dus min of meer in de schoot geworpen. Hij liet het pand aan Laanstraat 69 in 1905 met de hulp van architekt G. van Bronkhorst in Jugendstil verbouwen en zo kennen we het pand nog steeds. Naast boeken verkocht Den Boer kantoor- en kunstnijverheidsartikelen.
 |
| Hier van de andere kant gezien. Rechts het pand van boekhandel Den Boer rond 1900, voor de verbouwing. Op de achtergrond is het torentje van het Kasteel van Antwerpen te zien. (Coll. Geheugenvanbaarn.nl) |
In 1901 trouwde Hendrik Jacobus met Bernardina Helena (Dina) Breijer. Uit dit huwelijk werden twee zoons geboren: Arie Hendrik en Hendrik Jacobus. De bekende Baarnse fotograaf Adriaan Boer, die om de hoek aan de Teding van Berkhoutstraat woonde, adviseerde Den Boer om naast de boekhandel ook een uitgeverij te beginnen. In 1903 verschenen de eerste kalenders met als onderwerp Bunschoten en Spakenburg. Ook werden er prentbriefkaarten uitgegeven en verkocht. De foto’s op deze briefkaarten werden vaak gemaakt door, hoe kan het ook anders, fotograaf Adriaan Boer.
 |
| Het gezin Den Boer. V.l.n.r. Hendrik Jacobus den Boer, Hendrik Jacobus jr, Arie Hendrik en Bernardina Helena Breijer. (Coll. Collectie Historische Kring Baerne) |
Boeken gaf Den Boer slechts sporadisch uit. Hendrik’s echtgenote Bernardina was lerares Duits, dochter van een boekverkoper, zelf ook een fervent boekenliefhebster en zeer betrokken bij de boekhandel van haar echtgenoot. Ze vertaalde “Siddharta” van Hermann Hesse naar het Nederlands. Zij overleed vlak na de Tweede Wereldoorlog. Hendrik was echter snel getroost want al zes maanden later trouwde hij met zijn boekhoudster, Jeannette Maria Loos. Er werd vermoed dat Hendrik al lang voordat zijn echtgenote overleed een verhouding had met haar, want hij was naar men fluisterde wel erg vaak in het kantoortje van zijn werkneemster te vinden.
Verkocht
 |
| Boekhandel Den Boer zoals het nog steeds in de Laanstraat te vinden is. Een prachtig pand in Jugendstil. (Foto: Geheugenvanbaarn.nl) |
In 1948 wilde Hendrik het wat rustiger aan doen. Zijn twee zoons hadden geen interesse in de zaak. Arie Hendrik was meester in de rechten en had andere interesses. Hendrik Jacobus jr. wilde alleen de uitgeverij overnemen, niet de boekhandel. Hendrik Sr. verkocht zijn boekhandel aan Jacoba (Coby) de Jonge die al in 1929 als ‘jongedame ter opleiding in het vak’ als 19-jarig meisje in dienst was gekomen. Geld voor de overname had ze niet, maar ze kon wel een bankkrediet en een borg regelen. Coby bleek een waardig opvolgster. Tot eind jaren zeventig zou zij de boekhandel leiden met dezelfde passie voor boeken als haar voorganger. Zij kende de kneepjes van het vak. Tijden veranderden maar Coby zorgde ervoor dat de boekhandel met zijn tijd meeging zonder dat de sfeer en de uitstraling van de boekhandel verloren ging. In 1960 trouwde ze met Gerrit Willem Bakker. Coby was toen 48 jaar oud en Gerrit Willem 62.
In 1977, nadat ze bijna 30 jaar eigenaresse was geweest, verkocht Coby de boekhandel. Peter Houtman werd de nieuwe bedrijfsleider. Gelukkig begreep ook Peter het belang van deze unieke boekhandel en zorgde hij ervoor dat er aan de uitstraling en sfeer in de boekhandel vrijwel niets veranderde. Natuurlijk moest er gemoderniseerd worden, maar de klant merkte daar vrijwel niets van. Tot 2008 zou hij de leiding over de boekhandel voeren. Hij gaf het stokje door aan Koos Westerink die ervoor zorgde dat Den Boer zich aansloot bij de landelijke keten Libris. En sinds augustus 2011 ligt de dagelijkse leiding, met nog evenveel bezieling, in handen Gerda Aukes en Eline Rupert.
 |
| Hendrik Jacobus den Boer op latere leeftijd. (Coll. Geheugenvanbaarn.nl) |
Nadat Hendrik Jacobus den Boer de boekhandel in 1948 verkocht had betrok het echtpaar Den Boer-Loos Villa Vijverhof aan Eemnesserweg 46. Daar zou Hendrik zijn laatste jaren slijten. Jeannette Loos, Hendrik’s tweede echtgenote, overleed op 10 mei 1954. Een kleine zes maanden later trouwde Hendrik voor de derde keer. Zijn derde echtgenote was Anne Kathrien Louize (Loes) Swanenburg, geboren in Pretoria, Zuid-Afrika. Op 20 december 1962 overleed Hendrik Jacobus den Boer zelf op 87-jarige leeftijd. Hij werd begraven op de nieuwe algemene begraafplaats aan de Wijkamplaan. Zijn derde echtgenote Loes zou hem nog vele jaren overleven. Zij overleed in 1993 en bleef tot het laatst toe bevriend met Coby Bakker-de Jonge.
 |
| Het interieur van boekhandel Den Boer is nog steeds prachtig! (Foto: Boekhandel Den Boer) |
Boekhandel A.Fels
Nu, 135 jaar nadat Albertus Fels zijn boekhandel begon in de Laanstraat, genieten we nog steeds van de unieke sfeer in de winkel. Maar hoe verging het Fels nadat hij de boekhandel aan de familie Den Boer verkocht? Helaas ging het hem niet voor de wind. Een korte geschiedenis: Albert Fels werd op 22 mei 1853 in ‘s-Gravenhage geboren als zoon van kleermaker Hendrik Frederik Fels en Anna Heij. In 1879 trouwde hij met de Amsterdamse Barendina Wilkens. Het echtpaar vestigde zich in Zwolle waar Albert als kantoorbediende werkte. Uit het huwelijk werd op 18 mei 1880 dochter Edel Maria Fels geboren. Zes maanden later overleed moeder Barendina en alsof dat nog niet erg genoeg was overleed dochter Edel Maria in 1882, slechts 1 jaar oud. In hetzelfde jaar trouwde Albert met Johanna Adriana Kempenaar. Samen met haar begon Albert in 1877 de boekhandel in Baarn. In 1895 startte Albert een tweede filiaal van zijn boekhandel aan het Lange Eind in Soest.
 |
| Boekhandel Fels met filialen in Baarn en Soest. |
Het huwelijk met Johanna Kempenaar was naar we menen te weten niet gelukkig. Het echtpaar scheidde in 1902. Beide boekhandels waren toen inmiddels van de hand gedaan. Albert trouwde opnieuw met de 20 jaar jongere Janna Geertrui Smit en vestigde zich in Bussum. Met haar kreeg hij op zijn vijftigste nog een dochter: Albertina Janna Fels. Op 15 februari 1911 ging Fels een vennootschap aan met Pieter de Vries met als doel het drijven van een boek-, muziek-, papier- en kunsthandel onder de firma Fels en de Vries aan de Nassaulaan te Bussum. Op 9 juli 1923 wordt Albertus Fels door de Arrondisements-Rechtbank te Amsterdam failliet verklaard.
Vier jaar later overleed hij op 74-jarige leeftijd. Zijn 20 jaar jongere echtgenote zou hem nog 34 jaar overleven.
Bronnen: In Memoriam Hendrik Jacobus den Boer in de Baarnche Courant, december 1962, een onderzoek van Rachel den Hollander gepubliceerd in de Baarsche Courant van 9 augustus 1999 en het hoofdstuk ‘Een leven lang tussen de boeken’ van Norma Mulder-Mulder in het boek ‘Van Baerne tot Baarn’ van de Historische Kring Baerne.
