maandag 3 december 2018

Te wapen

door Cees Roodnat


Het van het gemeentewapen van Baarn op ons gemeentehuis.
Dit mozaïek is ontworpen door kunstenares Elly Meijer
bij de herinvoering van het wapen. (Foto Stichting Groenegraf.nl)
Als kind fantaseerde ik wel eens dat ik van adel was. Wij waren nogal klein behuisd dus zo’n kasteel vond ik wel wat. Maar het aantrekkelijkst leek mij toch boven alles het bezit van een eigen familiewapen. 

 Ik was er al snel uit hoe dat van mij er uit moest zien: Een tot de rand met rode wijn gevuld wijnglaasje. Je moet het niet té ver zoeken als je Roodnat heet. Ik schreef mijn vriendjes Ivanhoe-achtige ridderavonturen of verklaarde op perkamentachtige velletjes een vriendinnetje mijn liefde. Al die epistels steevast besluitend met mijn riddernaam en familiewapen.

Het zelfbedachte Roodnat-familiewapen


Erg veel succes had ik er niet mee. De meeste vriendjes beklommen liever andere bomen dan mijn gefantaseerde stamboom en ook mijn gedroomde jonkvrouwen verkozen het springtouw boven mijn ronkende liefdesuitingen.
Het familiewapen van Ineke Fris
Bij mijn witgelokte klasgenootje Ineke Fris echter had ik meer succes. Zij retourneerde mijn onder haar bank doorgeschoven briefje met: “Ja, ik vind het fijn als jij mijn ridder wordt, zie ik je straks achter het fietsenhok? Je jonkvrouw Ine-mijn Frisch von Fruitig. Op haar wapenschild stond een ijshoorntje.

Niet alleen adellijke families, ook de meeste dorpen en steden hebben een wapen. Baarn had er zelfs twee. Dat ook volwassenen in verliefde verdwazing diep kunnen gaan om een vrouw te imponeren blijkt wel uit het feit dat nota bene onze eigen burgemeester Laan zich in 1866 tot het fröbelen van een nieuw gemeentewapen (tot dan toe een afbeelding van St. Nicolaas) liet verleiden.

Een tegeltje met het oude wapen van Baarn (Coll. Stichting Groenegraf.nl)

Hij liet in de gemeenteraad een schetsje rondgaan van een wapenschild waarop een steigerend paard in toom werd gehouden door een jong manspersoon. Als smoes gaf hij aan dat de gemeente Baarn eigenlijk niet meer bestond nu er een buurtschap (Lage Vuursche) aan was toegevoegd. Een leugentje, want wettelijk vervalt een gemeente niet als het een buurtschap opslokt. Een nieuw wapen hoeft dus niet.
Burgemeester Laan, initiator
van het oude wapen.
(Coll. Stichting Groenegraf.nl)
Boze tongen beweerden dat Laan dit wapen niet zelf ontworpen had, maar had overgetekend van een schetsje dat de hofdame van koningin Sophie, echtgenote van koning Willem III en bevriend met de familie Laan na een ontvangst door de burgemeester (per ongeluk!?) had achtergelaten. Laan leek nogal gecharmeerd van deze dame, die hem enthousiast over haar reis met de koningin naar Stuttgart had verteld. In het park van het Kurhaus aldaar had ze een prachtig marmeren beeld gezien en er meteen maar een tekeningetje van gemaakt. “Wacht eens...” moet Laan na haar vertrek gedacht hebben; “Zal ik haar eens verrassen door daar het nieuwe gemeentewapen van te maken?” Of dit curieuze verhaal een loos gerucht of een jaloerse verdachtmaking was? Daar zijn we nog steeds niet achter. Ook wat mevrouw Laan vond van haar man’s uitsloverij vermeld de historie niet. Een andere veronderstelling, namelijk dat Laan er wellicht anti katholieke sympathieën op na hield (Wég met die schijnheilige paapse kindervriend!!)  kan ook nauwelijks bewezen worden. Vreemd is wel dat de raad destijds zonder slag of stoot akkoord is gegaan met de aanvraag voor een nieuw gemeentewapen.


Het wapen van Baarn in de oude
 Koffie Hag-plaatjesalbums
(Coll. HKB)
Van veel historisch besef kunnen de toenmalige  raadsleden niet verdacht worden. Want je moet wel over een rijke kinderlijke fantasie beschikken om in het ontwerp een relatie met Baarns rijke historie te ontdekken. Hoewel: mijn kleinzoon heeft zo’n fantasie (nog). Hij kon mij de logica tussen beide wapenvoorstellingen moeiteloos verklaren. “Kijk opa, op dit plaatje is Sinterklaas net afgestapt van zijn schimmel, en op dit plaatje houdt Zwarte Piet zijn paard vast voor hem klaar. Snap je?” Hoe simpel kan het zijn moest ik bedremmeld toegeven. Dat het hier in heraldische termen niet Zwarte Piet maar “een Romeinse slaaf van goud, die op een veld van lazuur een springend paard van zilver, getoomd van keel (rood)” – betrof, heb ik hem maar niet uitgelegd. Hij was al blij dat hij mijn tot de draad versleten roeishirt mocht hebben waarop het ooit door Baronesse Hulft-Taets van Amerongen’s aangedragen ontwerp nog stond afgebeeld. In middels tooien leden van “De Eem” zich allang niet meer met dit logo.De gemeente sinds juni 1969 ook niet meer.

Al vanaf de invoering bijna een eeuw terug was Baarns burgerij er maar weinig verguld mee. Spottend sprak men al gauw over ‘de badmeester met het paard van Kuyer’, katholieke inwoners beijverden zich om het oude gemeentewapen met de Goedheiligman weer terug te krijgen, wat bijna lukte. Waarop de Christelijk Historische achterban zich in de strijd wierp om dat weer te verhinderen. Hoekse en Kabeljauwse twisten in het klein, die misschien wel dankzij de Tweede Wereldoorlog (men had wel wat anders aan z’n hoofd) in de  ijskast verdwenen. Tot 1969 dus. Toen unaniem werd besloten de Sint als patroon der Gemeente terug op het schild te heffen. Een dure grap overigens want nogal wat briefpapier, bedrijfswagens van gemeentelijke diensten, het gemeentehuis zelf, banken in de Laanstraat enz. enz. moesten subiet weer van wapen wisselen. Maar breekt u zich daar het hoofd niet meer over als we de Sint over-morgen, al of niet geflankeerd door zijn knecht feestelijk inhalen.


Het huidige wapen van Baarn samen met de inspiratiebron
(Coll. Stichting Groenegraf.nl)

Moraal: Behoud uw geloof in Sinterklaas, maar stop de wapenwedloop!

Geraadpleegd:
– Wikipedia: Het wapen van Baarn
– T. Pluim – Uit de geschiedenis van Baarn, uitg. Boekhandel van der Ven, Baarn-Soest 1975
– Jaap Kruidenier –  Lieu de mémoire (Het verdriet van een paard) in TVE 20e jrg. 2002


Cees Roodnat




















Dit verhaal verscheen op maandag 3 december in de Baarnsche Courant  in de rubriek

 ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’


‘Vandaag is morgen alweer gisteren’ is een initiatief van de Historische Kring Baerne en Stichting Groenegraf.nl en verschijnt drie-wekelijks op maandag in de Baarnsche Courant en in het weblog van Groenegraf.nl. De verhalen worden afwisselend geschreven door 
Cees Roodnat, Ed Vermeulen en Eric van der Ent. 

Wilt u meer lezen over oud Baarn?

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Bent u geïnspireerd geraakt door dit oud-Baarn verhaal en wilt u zelf eens wat 
schrijven voor onze website? Stuur uw verhaal dan
 per email aan groenegraf.baarn@gmail.com
op