December: winter - en sfeermaand. Verhalen worden verteld en herinneringen opgehaald! Drie korte Baarnse winterverhalen.
Door Ed Vermeulen, Cees Roodnat en Eric van der Ent
 |
| Kerst in Baarn (Foto: Caspar Huurdeman) |
Kerst 1953: Zwartneus en poelier Groeneveld
door Ed Vermeulen
 |
| Poelier Berend Groeneveld (Coll. Fam. Groeneveld) |
 |
| Winkelpanden Laanstraat 60 en 62, dochter Gerda Groeneveld voor de winkel en juwelier H. van Lambalgen. (Coll. Fam. Groeneveld en Historische Kring Baerne) |
 |
| Zwartneus , Ed’s Flappie, in dierbare herinnering. |
Aan Berend Groeneveld draag ik mijn herinnering op: een soort ’Flappie’ verhaal avant la lettre. Youps’ Flappie moest immers nog geboren worden. Groeneveld was een gemoedelijke, goedlachse, meestal in een stofjas geklede man. Wij kochten bij hem en zijn vrouw Christina eitjes en af en toe poulet, de basis voor de zaterdagse kippensoep. Voor alle duidelijkheid, mijn Flappie heette Zwartneus. Zijn ruime hok hing, onbereikbaar voor de katten uit de buurt, aan de schutting van onze buurman en huisbaas Robberse. ’s Winters verhuisde hij met hok en al naar de schuur en werd alles afgedekt met juten aardappelzakken. Hooi en stro werden bij boer Doornenbal in de Schoolstraat gehaald. Soms gebruikte ik stro uit de bananenkisten van Robberse. Volgens kenners niet echt goed voor konijnen.
 |
| Feestdagen 1962: ook voor konijnen? (Baarnsche Courant 1962) |
IJs en weder dienende
door Cees Roodnat
Waren er vroeger meer strenge winters dan nu? De feiten op een rij: ‘In orde van kou’ de top 10 koudste winters: 1963, 1947, 1940, 1942, 1929, 1979, 1996, 1941, 1970 en 1917.
Die van 1963 herinner ik mij het best. Ik was in Amsterdam in de kost bij een echtpaar op twee hoog. In mijn slaapkamertje was het stervenskoud, bij het wassen ‘s morgens moest ik het washandje van de wastafel kraken. In het toilet bevroor alles wat ik er achterliet. Door kleden in het trapgat worstelde ik me naar buiten. In de stad liepen de trams uit de rails en vroren kinderen met hun tong aan de brugleuning. Maar Reinier Paping won de Elfstedentocht en heel Nederland schaatste! Dit alles overdacht ik naast mijn vrouw en kleinzoon gezeten, bij een vuurkorf voor restaurant Peking, waar wij een prachtig uitzicht hadden op de ijspret op het baantje van Winter Village, dat de komende jaren wel eens onze vaste winter-traditie zou kunnen worden. Want dat het al jaren kwakkelen geblazen is met het natuurijs, dat kunnen ze u bij de Baarnse IJsbaan nog veel beter vertellen.
 |
| Hoezo ijsbaan? V.l.n.r. h.h. Maree, Koops en Borst. (Foto: Caspar Huurdeman) |
De voorverkoop van abonnementen heeft wel eens harder gelopen en de problemen met het exploiteren van het ijsbaangebouw c.q. terrein is al jarenlang een bron van zorg. Want wij willen helemaal niet bridgen, sjoelen of darten in wat als Koek en Zopie bedoeld is. Door de Stichting Baarnse IJsbaan zal er niet zonder jaloezie naar dit Winterdorpje in de Pekingtuin zijn uitgekeken. Konden ze aan de Geerenweg maar een overdekte kunstijsbaan van zo’n 30 bij 16 meter neerleggen waarop een groot deel van de winter geschaatst kan worden. Achter de schermen vindt al wel overleg plaats, las ik. Heeft u vroeger trouwens nog op de ijsbaan aan de August Jansenweg geschaatst? Als in de 60er jaren ‘s winters de camping van Thijmen de Ruig er verlaten bij lag, moesten er andere inkomsten gevonden worden. Samen met Jas van Schaik, exploitant van theetuin ‘de Watermolen’ richtte Thijmen een ijsbaan in op het land van boer Dijs.
 |
| De oude ijsbaan aan de August Janssenweg (Coll. R. van de Hesseweg) |
Het land werd onder water gezet, en net als op de huidige ijsbaan, deed toen de vorst nog de rest. Toen boer Dijs het welletjes vond ging de Ruig door met een veel kleinere ijsbaan op zijn kampeerterrein. Tot er woningbouw kwam was dit baantje (eigenlijk bedoeld voor kinderen) het enige dat er was in Baarn.
Toen rond 1981 de huidige ijsbaan aan de Geerenweg werd aangelegd, raakte het ijsbaantje van Thijmen in onbruik. En ook de ijsbaan aan de Geerenweg is al een keer opgeschoven om de tennissers een onderdak te verschaffen. Met mijn kinderen schaatste ik in de tachtiger jaren trouwens liever op de vijver van kasteel Groeneveld of de vijver in het AGO-bosje (Rusthoek). Vóór mijn tijd werd er ook op de toenmalige Pekingkom en op de vijver achter Villa Vijverhof (naast Albert Heijn) geschaatst.
 |
| Schaatsen achter Villa Vijverhof (Coll. Geheugenvanbaarn.nl) |
Gaan we nog verder terug in de tijd dan hadden we in 1897 naar de tussen de Wilhelminavijver, ook een schaats El Dorado, en het spoorravijn gelegen wielerbaan gekund, waar schaats- en wielerkampioen Jaap Eden voor uitverkochte tribunes op 11 augustus van dat jaar zijn rondjes kwam rijden. In de winter kon die baan onder water worden gezet en na bevriezing voor de nodige ijspret zorgdragen. Maar dat kan niemand meer navertellen, want ‘dooien’ spreken niet.
 |
| Wielerbaan in de zomer, ijsbaan in de winter. (Foto: Adriaan Boer) |
Barometers wel en die vertellen ons weinig nieuws op het koufront. Maar laten we niet wanhopen; de meeste Elfstedentochten werden verreden in februari. U kunt nog twee weken naar Wintervillage en dat is wel zo gezellig.
Kerst met het Baarns Jongenskoor
door Eric van der Ent
Om de juiste sfeer te creëren tijdens het lezen van een kerstverhaal is het een goed idee de open haard aan te steken, een glas rode wijn of winterbier in te schenken en naar kerstmuziek te luisteren. Bij een Baarns kerstverhaal hoort natuurlijk Baarnse kerstmuziek. Kerstliedjes, gezongen door het Baarns Jongenskoor onder leiding van Carel Laoût. Ook u kunt ze beluisteren. Aan het eind van dit verhaal leest u hoe u dat kunt doen.
 |
| De kerst-grammofoonplaat (Coll. Ben Poelman) |
 |
| Verenigingsblad De Weergever |
Hij heeft onlangs aan zijn verzameling een in een kleurrijke hoes gestoken exemplaar van een grammofoonplaat met opnames van het Baarns Jongenskoor onder leiding van Carel Laoût, met orgelbegeleiding van Pierre Palla toegevoegd. Uit een opnamekaart van Philips Phonographische Industrie (PPI) te Baarn blijkt dat de opnames plaats vonden op 3 juli 1954. De 78 toeren plaat heeft catalogusnummer P 17326 H en werd uitgegeven door Philips en geproduceerd in Indonesië! Duidelijk bedoeld voor de Indonesische markt. Er werd zelfs volop geadverteerd in diverse Indonesische kranten Dezelfde plaat werd echter onder hetzelfde catalogusnummer ook gewoon in Nederland geproduceerd. Het ligt voor de hand dat de Nederlandse versie werd geperst in de in 1950 nieuw gebouwde fabriek van PPI aan de Torenlaan in Baarn.
 |
| De fabriek van Philips Phonographische Industrie aan de Torenlaan (Coll. Geheugenvanbaarn.nl) |
Mogelijk werd de Indonesische versie ook gewoon in Baarn geperst. De plaat behoort tot de oudste uitgaven van Nederlandse opnames van Philips. Het eerste catalogusnummer in deze serie was P 17000 H, een opname van de Marinierskapel der Koninklijke Marine met de in die jaren bekende marsen K.L.M.-mars en Koning Voetbal.
 |
| De Philipslabels op de 78-toeren plaat. Made in Indonesia. (Coll. Ben Poelman) |
Op de plaat staan twee kerstnummers: ‘De henderkens lagen bij nachte’ en ‘Ere zij God’ van het Baarn’s Jongenskoor. De tekst is overgenomen van het label van de Indonesische versie: Henderkens. Bedoeld wordt uiteraard Herderkens oftewel Herdertjes. Op het label van de Nederlandse persing is overigens wel gewoon “Herderkens” te lezen, en het Baarn’s Jongenskoor is dan ook gewoon als Baarns Jongenskoor (zonder apostrof) vermeld. Een echt Baarnse kerstplaat dus! Terwijl de meeste 78 toerenplaten werden verpakt in een standaard blanco hoes met hooguit het logo van de platenmaatschappij erop, is Poelman’s exemplaar gestoken in een kleurrijke kersthoes. We lezen Christmas Records, zonder verdere informatie: marketing voordat het woord algemeen werd gebruikt. In 1958 bracht Philips de plaat opnieuw uit, nu als 45-toeren single onder catalogusnr. 317326 PF.
 |
| Carel Laoût met het Baarns Jongenskoor (Coll. dhr. C.F. Adolfse) |
Ik weet zeker dat bij het lezen van de naam van dirigent Carel Laoût (1914-2001) vele harten van oudere Baarnaars sneller gaan kloppen. Hij was een gelouterd en bevlogen musicus, organist en (koor)dirigent. Een vakman! Zijn zangkoren behoorden tot de top van de Nederlandse koren. Ook het Baarns Jongenskoor was zeer succesvol. Het koor trad op in binnen- en buitenland. Carel Laoût woonde in het bekende, inmiddels verdwenen, tolhuis op de hoek van de Kerkstraat en de Eemweg. Later verhuisde hij naar de woning rechts naast het Zusterhuis aan de Kerkstraat, vlakbij de Nicolaaskerk.
 |
| Het tolhuis in de sneeuw, de woning van Carel Laoût. (Schilderij Daniël Been, coll. mevr. A.G. Verburg-Groeneveld) |
 |
| Pierre Palla (Bron: mcogebouw.nl) |
Pierre Palla (1902-1968) die als organist op de kerstplaat te horen is werkte regelmatig met Laoût samen. In 1950 bedacht de AVRO de artiestennaam Sid Hamilton voor hem. Philips nam deze naam ook over op verschillende grammofoonplaten met opnamen van Pierre Palla op Hammondorgel. Met catalogusnummer P 17004 H gaf Philips al in 1951 een plaat van Sid Hamilton uit. Dat was dus de vijfde opname in de serie. Op “onze” plaat wordt hij echter gewoon als Pierre Palla vermeld.
Leuk zo’n verhaal over zo’n Baarnse kerst-grammofoonplaat, maar u wilt waarschijnlijk ook de muziek op de plaat beluisteren. Hieronder kunt u beide liedjes beluisteren:
Alvorens u onze kerstwensen aan te bieden, nog een oproep: Ben Poelman en Geheugenvanbaarn.nl willen graag alles weten wat er over deze grammofoonplaat te vertellen is. Weet iemand bijvoorbeeld waar de opnames voor deze twee kerstliedjes plaatsvonden? Zijn er nog namen bekend van koorleden die meezongen bij die opnames? Wij willen heel graag met hen in contact komen om hun herinneringen te delen met onze volgers.
