Varen in oorlogstijd

In het leven van een verhalenschrijver komt er soms iets op zijn pad dat te mooi is om te laten liggen en er niets mee te doen. Het overkwam mij op een koude winterse dag in februari 2013 toen ik de eigenaar werd van een juwelendoosje met een opmerkelijke medaille als inhoud. Dit doosje was in het jaar 1993 in een kast van een pas verkocht huis aan de d’Aulnis de Bourouilllaan in Baarn gevonden. Het bijzondere kleinood raakte in de vergetelheid en kwam twintig jaar na de oorspronkelijke vondst weer boven water en vormde de belangrijkste inspiratiebron voor het verhaal:

’VAREN IN OORLOGSTIJD’, Bertus Fockens, zeeman-bakker bij de Amsterdamse rederij Stoomvaart Maatschappij Nederland, zijn reizen op het m.s. Oranje en Johan van Oldenbarnevelt, 17 januari 1940 tot 19 januari 1946 en een bijzondere vondst.

 Een bijzondere vondst ...Oorlogsherinneringskruis.
 Foto: Joop van Slooten (Joop4Art-Baarn)

De medaille is een OORLOGSHERINNERINGSKRUIS (OHK) met drie gespen en toont de beeltenis van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina. De randtekst is ’Voor Krijgsverrichtingen’, terwijl op de bijbehorende gespen de teksten ’Oorlogsdienst 1940-1945’ ’Middellandse Zee 1940-1945’ en ’Oost Azië - Zuid Pacific 1942-1945’ staan.


Het OHK, met bijbehorende oorkonde, kon worden uitgereikt aan Nederlanders die de oorlogsjaren op zee hadden doorgebracht en onderdeel waren geweest van bemanningen van Nederlandse koopvaardij- of vissersschepen onder Nederlands dan wel geallieerd beheer.

Het op de d’Aulnislaan de Bourouillaan gevonden OORLOGSHERINNERINGSKRUIS behoorde toe aan BERTUS FOCKENS, geboren in Baarn op 11 oktober 1907 als de vierde en jongste zoon van Nicolaas Fockens en Dirkje Pellina-Stam, en overleden op 28 februari 1993 eveneens te Baarn. Bertus Fockens was derhalve een echte Barinees! Bertus trad op 10 januari 1940 in dienst van de Stoomvaart Maatschappij Nederland (SMN) te Amsterdam. Op 17 januari 1940 monsterde hij aan op het s.s Bintang en vertrok naar het toenmalige Nederlands Indië. Vervolgens voer hij als bakker en schrijver (clerk) op diverse schepen van de SMN, het langst op het m.s Johan van Oldenbarnevelt en het m.s Oranje. Van dit laatste schip monsterde hij af op 17 januari 1946. Hij was dus zes (!) jaren van huis geweest.

m.s Johan van Oldenbarnevelt als troepentransportschip. Foto: coll. J.G.Nierop, Maritiem Trefpunt Almere 

Het verhaal over het leven van Bertus Fockens werd opgenomen in de september 2013 editie van ’Baerne’ het tijdschrift van de Historische Kring Baerne (HKB.) Ook op de door de HKB in november 2013 ingerichte tentoonstelling ’Ere wie ere’ was het verhaal een prominente plek toebedeeld. De uitgebreide versie kunt u lezen en bekijken op de verhalensite Oneindig Noord Holland via de hierop volgende link:

Klik hier om het volledige verhaal op Oneindig Noord Holland te lezen.

Bedenk bij het lezen van dit verhaal en het bekijken van de illustraties en daarbij behorende miniverhaaltjes dat de vrijheid waarin wij leven niet altijd vanzelfsprekend is geweest.

Ed Vermeulen (1942)