Hendrik Hornsveld de dahliakoning bij RTV Baarn

De herinnering blijft...
door Ans van Egdom

Ans van Dalen wordt geïnterviewd door Ans van Egdom.
Camaraman: Jan Andries Smit

In deze nieuwe aflevering van de serie “De Herinnering Blijft...” vertelt Ans van Dalen, kleindochter van Hendrik Hornsveld, over haar grootvader. Hendrik Hornsveld had een kwekerij op de Faas Eliaslaan, t.o. de hoofdingang van het Cantonspark. Veel Baarnaars zullen nog wel de naam van de kwekerij, Burbankia, kennen. En herinneren zich wellicht ook nog wel hoe ze met het rapport in de hand naar opa met de baard gingen. Van wie zij, bij een goed rapport, een vetplantje kregen. Hendrik Hornsveld begon met het kweken van chrysanten en orchideeën, maar kreeg wereldwijd bekendheid met zijn Dahlia's. Hij won daarmee vele internationale prijzen.

Hendrik Hornsveld met één van zijn vele prijzen.

Altijd was Hendrik Hornsveld met zijn planten bezig. Het begon met chrysanten en orchideeën. Maar na het kopen van een paar Dahlia's knollen uit een Duitse Dahliakrant, verdiepte hij zich in het kruisen hiervan.. Pas na 7 jaar lukte het hem een mooie pioenvormige Dahlia te kweken die hij de Anton Grunewald gaf.

Hendrik Hornsveld en koningin Juliana.

Hendrik deed hij met veel succes mee aan tentoonstellingen en won vele nati onale en internationale prijzen.  Ook had hij nauwe banden met het Koninklijk Huis. Hij kweekte een witbloemige Dahlia die hij de naam “Prinses Juliana “gaf. En hoewel Hendrik Hornsveld gespecialiseerd was in het kruisen van Dahlia's, was hij beslist geen zakenman.

Hendrik Hornsveld had zes kinderen. Zijn vrouw hielp niet mee op de kwekerij, maar zijn kinderen hadden allemaal de liefde voor planten van hun vader meegekregen. Het was een gelovig en hecht gezin met de eigenschappen van hun ouders: opgewekt, sociaal. Er was veel saamhorigheid en aanhankelijkheid en er was een hechte familieband. Ieder kind bespeelde wel een instrument of zong, de meesten waren ook erg kunstzinnig

Het gezin Hornsveld

Dol op feestjes was de familie Hornsveld ook. Dan werd er muziek gemaakt, er werden voordrachten gehouden en sketches opgevoerd. Beroemd is nog een grote feest dat werd gegeven bij de 100e verjaardag van Opa “Groffie” Hornsveld.

Hendrik Hornsveld overleed op 18 december 1956 op zijn geliefde kwekerij Burbankia.
Ans van Dalen is de kleindochter van Hendrik. Haar vader, Dirk, kon prachtig fotograferen, schilderen, tekenen en kalligraferen.

Kwekerij Burbankia aan de Noorderlaan (later Faas Eliaslaan)

In deze aflevering praat Ans van Dalen over haar vader, maar vooral over Burbankia en over haar grootvader Hendrik Hornsveld. Zij vertelt over de vele aristocraten die over de vloer kwamen om het tuinmansvak te leren en over de gezelligheid vroeger bij haar opa en oma thuis.

Meer informatie over Hendrik Hornsveld is de vinden op de website www.groenegraf.nl
Deze serie van RTV Baarn wordt gemaakt door: Jan Andries Smit, Eric van der Ent en Ans van Egdom.

“De herinnering blijft” is van zaterdag 1 augustus t/m zaterdag 8 augustus 2015 te zien op RTV Baarn via het digitale pakket van Ziggo op kanaal 42 of via de stream op www.rtvbaarn.nl, YouTube en Facebook.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Tweed, hoge hakken en Ajax, over een bekend Baarns stoffenhuis

door Sandra van Berkum

Ralph Polak begon zijn stoffenhuis aan de Nieuw Baarnstraat maar
verhuisde later naar de Laanstraat in Baarn.

“Een hoorntje met twee bolletjes. Mokka met vanille alstublieft”. Hoe vaak heb ik dit niet gezegd? Met 75 cent in mijn hand aan de toonbank in het open etalageraam van Banketbakkerij Oudwater. Daar werd ‘s zomers het lekkerste schepijs verkocht. In de decembermaand hingen de etalages vol met marsepeinen worsten in alle maten en soorten. Op de vensterbanken piramides van borstplaat en natuurlijk het Marsepeinen Varken. Dat slonk met de week, totdat rond de kerstdagen slechts het puntje van zijn zuurstokroze snuit over was.

Ik realiseer me dat mijn herinneringen aan de winkels uit mijn jeugd langzamerhand tot het historisch erfgoed van Baarn gaan behoren. De Discotiek met de ‘bar’ waaraan je de nieuwste singles kon beluisteren, bakker Van Dijk in de Turfstraat, het tabakswinkeltje in de Nachtegaallaan waar ze plakkerige trekdroppen verkochten, maar vooral de stoffenwinkel van Ralph en Miep Polak-Krant. Hun vroegere medewerkster Ria fietste mij enkele weken geleden op de Brink voorbij. Met kaarsrechte rug en net zo tijdloos elegant gekleed als veertig jaar geleden. Een onverwacht, vertrouwd beeld dat mij even terugbracht naar de tafel met mode- en patroonboeken in de Laanstraat. Daar zaten mijn zusje en ik op sierlijke witijzeren stoeltjes te wachten als mijn moeder stoffen uitzocht. De gesuikerde lolly die we van ‘mevrouw Polak’ kregen, was meestal snel op. Om een tweede durfden we nooit te vragen.

Ralph en Miep Polak openden op 31 maart 1946 de deuren van hun ‘stoffenhuis’ in een van de kleine winkeltjes aan de Nieuw Baarnstraat, waar nu pizzeria La Regina is gevestigd. Ralph Polak was een echte zakenman en had een feilloos gevoel voor mode. Als hij je iets aanraadde, was succes verzekerd. De zaken gingen goed. In 1960 werd uitgeweken naar Laanstraat 50 waar de winkel en het fotoatelier van Marinus Beneker gevestigd waren. De Polaks konden terecht in het achterste gedeelte van het pand, een immens grote zaal die ooit ‘Novum’ heette. Voor de oorlog werden hier voorstellingen gegeven en lezingen gehouden en in de jaren dertig gingen in dit etablissement de voetjes van de vloer als de Baarnse jeugd er kwam feesten.

Dans- en feestzaal Novum aan de Laanstraat werd later bij het winkelpand van Ralph Polak getrokken.

In 1961 krijgen de Polaks de beschikking over het gehele pand. Ze verbouwen de verschillende ruimtes tot een geheel en plaatsen een nieuwe voorgevel. Zelf gaan ze boven de zaak wonen. Behalve groot en hoog was de nieuwe winkelruimte erg diep en daardoor perfect voor het lopen van modeshows. Ook het enorme stoffenassortiment kon nu goed geëtaleerd worden. Op lange tafels en op planken tot aan het plafond: overal lagen rollen stof. Ralph en Miep wisten alles feilloos te vinden. Uit onverwachte hoeken toverden ze bijzondere stoffen tevoorschijn. Mooie tweed verkochten ze, feestelijke stoffen, jersey, stoffen met de modernste prints en bruidsstoffen – de bruidsboetiek die de Polaks in 1966 openden, was vermaard.

‘Een ambassadeur voor winkeldorp Baarn’ stond er in de krant toen de zaak in 1976 haar zesde lustrum vierde. Klanten kwamen van heinde en verre om zich te laten adviseren door de Polaks. Koningin Juliana bezocht de winkel met haar dochters, maar ook bekenden uit de muziek-, film-, en televisiewereld en de voetballers van de Ajax-selectie. Ralph Polak was een fervent aanhanger van Ajax en goed bevriend met spelers als Johan Cruijff, Klaas Nuninga, Sjaak Swart en Bennie Muller. Polak zorgde ervoor dat er vanuit Baarn supportersbussen vertrokken als Ajax moest spelen. Dan werd er verzameld bij hotel-restaurant La Promenade, waar de Ajax-selectie ook wel eens dineerde.

Een modeshow bij Ralph Polak met als eregasten niemand minder dan Johan Cruyff en Bennie Muller van Ajax.
Ralph staat in de deuropening, Miep zit in het midden, tussen de Ajaxspelers in.

De Firma Polak haalde regelmatig het nieuws. Van de Leeuwarder Courant tot het Limburgsch Dagblad, alle Nederlandse kranten publiceerden in 1974 een foto van prinses Margriet die bij de Polaks een modeshow van het Franse stoffenmerk Boussac bijwoonde. Ze bestelde enkele zomerjurken. En toen Danny, de toekomstige echtgenote van Johan Cruijff, een ‘mooi stoffie’ voor haar bruidsjapon uitzocht, was Henk van der Meyden van De Telegraaf erbij.

De Polaks waren de meest kleurrijke mensen die ik kende. De charmante Ralph, steevast gekleed in een driedelig pak en vaak met een grote sigaar in zijn mondhoek en Miep die er in glimmende cocktailjurken en op hele hoge hakken altijd uitzag alsof ze naar een feestje ging; haar gitzwarte haren opgestoken, een krul bij elk oor. Ralph en Miep Polak. Met hun wereldse stoffenhuis zetten ze Baarn landelijk op de kaart.


Sandra van Berkum

Met dank aan Simone Nuninga en Ed Vermeulen

Oproep: we zijn op zoek naar een mooie foto van het echtpaar Polak en hun winkels in de Nieuw Baarnstraat en de Laanstraat. In de toekomst willen we graag nog het persoonlijke levensverhaal van het echtpaar publiceren. Als u ons kunt vertellen over het echtpaar Polak nodigen wij u uit om te reageren. 

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Vakantietijd in Baarn, een dagje Oranjeboom

door Eric van der Ent

Recreëren in de berm van een drukke autoweg.
Dit is de Oranjeboom.

Het is hartje zomer. Nu is het de tijd dat we met zijn allen vakantie gaan vieren. Velen van ons pakken de fiets, trein, auto, bus of het vliegtuig, en gaan op weg naar hun vakantiebestemming om daar te genieten van onze verdiende rust. Vaak is de vakantiebestemming te vinden in verre oorden. We reizen de hele wereld over om ons vakantiegeluk te zoeken. Tegenwoordig vinden we dat normaal, maar in vroeger tijden ging dat toch anders...


Ik wil niet beweren dat nu alles beter is dan vroeger, maar ook niet dat vroeger alles beter was dan nu. We zijn veel mobieler geworden. Bijna iedereen heeft een auto en Nederland is volgebouwd met snelwegen. Als we nu in de auto stappen zijn we in anderhalf uur tijd in Duitsland. Mooi toch? Maar dat heeft ook zijn nadelen. Is er in Nederland nog een echt stille plek te vinden? Een plek waar je gaat zitten, je ogen sluit en alleen maar de wind en de vogels kunt horen? Volgens mij niet. Toen ik voor het eerst op vakantie ging naar Noorwegen wist ik niet wat ik meemaakte. Je kunt er uren rijden zonder ook maar iemand tegen te komen. Als je dan een korte pauze neemt om een broodje te eten, zittend op een grote steen bij één van de vele meren daar, dan hoor je dus echt helemaal niets. Ik had dat nog nooit meegemaakt en het was heerlijk!


Stilte in Nederland

In Nederland hebben we die stilte natuurlijk ook gekend, en het is nog niet eens zo lang geleden. Met de bouw van snelweg A1, de vroegere Rijksweg 1, werd pas kort voor de oorlog een aanvang gemaakt. De Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten. De bouw werd stil gelegd en pas na de oorlog werd de weg in gebruik genomen. Het zou nog tot begin jaren zeventig duren voordat del A1 langs Baarn 2x2 rijbanen zou krijgen. Voordat Rijksweg 1 aangelegd werd was onze Amsterdamsestraatweg de grote doorgaande weg vanuit het oosten richting Amsterdam. Maar wat heeft dit allemaal met vakantietijd te maken zult u zich afvragen. Voor de oorlog hadden we nog een zesdaagse werkweek. Het aantal vakantiedagen dat een werknemer op kon nemen was veel lager dan nu en het aantal uren dat men per dag moest werken lag hoger. Van lange vakanties was dus geen sprake. Men moest het hebben van dagjes uit, of hooguit een paar dagen achter elkaar. Dat soort ‘vakanties’ en dagjes uit werden dan meestal gewoon in Nederland doorgebracht en Baarn was (zeker toen!) een prachtige plaats om te genieten. Bossen, polderlandschappen, trekpleisters als het paleis en kasteel Groeneveld zorgde voor een stroom dagjesmensen die naar Baarn trokken. Pensions en hotels waren er genoeg in Baarn, dus voor wie er overnachten wilde was er altijd wel een plaatsje te vinden.

Bij de Oranjeboom viel voor dagjesmensen altijd wat te beleven. In dit geval was het minder gezellig. Een ongeval...

Trekpleisters

De kiosk bij de Oranjeboom in de jaren zestig.

Een aantal trekpleisters van Baarn heb ik u al genoemd, maar er was nog een trekpleister voor dagjesmensen die wat minder voor de hand lag: de Oranjeboom. Zoals ik al schreef was de Amsterdamsestraatweg de grote doorgaande weg naar Amsterdam. Daar gebeurde het. Het regelen van het verkeer op de Oranjeboom was ingewikkeld. Stoplichten waren er nog niet dus op drukke tijden stond werd het verkeer geregeld door een verkeersagent. Midden op het kruispunt stond hij met een bord dat hij kon draaien. Aan de ene kant een rood vlak met het woord ‘Stop’ en aan de andere kant een groen vlak. Nu lag de Hilversumsestraatweg in die tijd niet recht tegenover de Lt. Gen. van Heutszlaan, dus het verkeer moest ook nog een soort knik maken om de Hilversumsestraatweg in te rijden. Door het steeds groeiende verkeersaanbod was er altijd wel wat te zien op het kruispunt en dat trok dagjesmensen. Dagjesmensen die tafeltjes en stoeltjes meenamen en in de berm van de Oranjeboom gingen picknicken en kijken naar wat er allemaal op het kruispunt gebeurde. Cornelis van den Brink had het goed bekeken. Hij plaatste in 1924 een kiosk op het kruispunt waar al die dagjesmensen hun versnaperingen konden nuttigen. Dat idee was goed, want de kiosk zou daar meer dan veertig jaar blijven staan! Nu besteden we ons dagje uit op een andere manier dan langs een drukke autoweg, maar toen ging dat zo. 

Met dank aan dhr. P.H. van de Poll, Hoogland voor de foto’s van het kruispunt. De foto’s zijn gemaakt door zijn vader A.J.H. van de Poll, fotograaf te Baarn.

Eric van der Ent

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter








Update 28-7-2015:
Henk Kroon stuurde ons nog wat leuke aanvullingen op het verhaal:

Een pracht verhaal met veel nostalgie . Even een aanvulling op jouw verhaal , het verkeer werd door twee politiemensen geregeld één op de kop van de Lt. Gen.van Heutszlaan en één op de kop van de Hilversumsestraatweg en ze maakten dan daar een show van. Namen van o.a. deze agenten weet ik ook nog wel, Klaas de Wit, Bart Engel en Klomp .Tevens werd in mijn tijd de Oranjeboom ook wel "de Meidenmarkt" genoemd. Dit was omstreeks 1962/1963 dat ik daar regelmatig op zondag rondhing , puur gezellig.

In het verleden ligt het heden, brood- en banketbakkerij De Korenaar

door Eric van der Ent

'In het verleden ligt het heden'. Dit nemen we hier wel heel erg letterlijk. Van Gregory Lovett ontvingen we een prachtige serie door hem gecreëerde impressies van Baarnse plekken. Deze impressies zijn stuk voor stuk ware kunstwerken waarin het heden en het verleden samenkomen. In elke afbeelding ziet u beelden uit het heden en het verleden samenkomen. De komende tijd zult u verschillende keren getrakteerd worden op zo'n mooie creatie van Gregory Lovett.

In deze tweede aflevering neemt Gregory u mee naar de Brinkstraat. Het pand dat u hier ziet is vlakbij de Kerkstraat te vinden. Nu is daar financiëel adviesbureau Prins & Van Urk te vinden. 

Het oude gedeelte van de foto toont overduidelijk Brood- en Banketbakkerij "De Korenaar". Volgens het bord op de gevel was de eigenaar J.Th. van Dam. Jan Thomas van Dam werd geboren op 2 augustus 1912 in Baarn als zoon van Lambertus Lingmondus van Dam en Maaike Slob. Hij trouwde met Hendrika Propitius, dochter van de kleermaker Propitius uit de Laanstraat. Vele jaren dreef het echtpaar de bakkerij, tot het werk Jan Thomas in 1967 fysiek te zwaar werd. Hij besloot om bij de Amro Bank in Hilversum te gaan werken. Bakker Van Dam was zeer muzikaal. Hij speelde orgel en klarinet. Bij Crescendo zou hij maar liefst 23 jaar lang voorzitter blijven. Op Koninginnedag 1999 overleed Jan Thomas, nadat hij twaalf dagen eerder afscheid had moeten nemen van zijn geliefde Hendrika. Het echtpaar is begraven op de nieuwe algemene begraafplaats aan de Wijkamplaan.

Binnenkort: In het verleden ligt het heden, Eemnesserweg

Met dank aan Gregory Lovett voor zijn toestemming voor het gebruik van deze prachtige afbeelding.

Eric van der Ent

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Prins Hendrik schonk Baarn een Station

Station Baarn

Baarn was in 1874 nog een onbeduidend plaatsje, bestaande uit boeren, kleine ambachtslieden, dagloners en personeel van paleis Soestdijk. Later werd het bosrijk gebied ontdekt door kapitaalkrachtigen die hier buitenplaatsen lieten neerzetten. Toen groeide Baarn steeds meer tot een veelal door welgestelden- en forenzen bevolkte gemeenschap.

Prins Hendrik (1820-1879), zoon van Koning Willem II en toenmalig ambachtsheer van Paleis Soestdijk, behoorde tot één van de rijkeren in deze gemeente. De prins was erg op Baarn gesteld. Zo schonk hij aan de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) grond voor de spoorweg: aanleg Amsterdam-Amersfoort, op voorwaarde dat Baarn halteplaats zou worden voor treinen naar en van Amsterdam. Deze eis werd ingewilligd.

 

Het op de Monumentenlijst geplaatste HIJSM-station doet enigszins villa-achtig aan en heeft als versiering in hout gezaagde ornementen (schortjes langs de daken). Voorts is het pand van enkele bijzondere elementen voorzien, zoals de loggia's, buitentrappen en een balkon boven de perronoverkapping. Het is één van de weinige stations die een Koninklijke wachtkamer heeft.


Koninklijke wachtkamer Baarn

Bezijden het station stond een restaurant van waaruit ook het terras boven het stationsgebouw kon worden bediend. Reizigers hadden vanaf de veranda een fraai uitzicht en konden tegelijkertijd van een verfrissing of een kopje koffie genieten. Na afbraak van de restauratie kwam op het tweede perron een restauratie, en werd op de plaats van de (vroegere) veranda in 1957 een derde huis gebouwd. Links van 't rangeerterrein kwam een voetgangerstunnel; dit ten behoeve van reizigers die zich van het eerste naar het tweede perron moesten begeven (en omgekeerd). Voordien moesten deze wachten voor overwegbomen tot de binnenkomende/vertrekkende trein was gepasseerd.

In 1898 werd het spoorwegnet uitgebreid met het traject Utrecht-Baarn. Deze aansluiting was eigendom van de Utrechtse Buurtspoorweg dat in Baarn een eigen station liet bouwen. De dienst op dit lokaaltraject werd uitgevoerd met een trein met salonwagons, voorzien van een vóór- en achterbalkon en getrokken door een kleine tender-locomotief omdat Baarn geen draaischijf had. Om te waarschuwen bij de vele onbewaakte overwegen had de locomotief een bel. Vandaar de populaire naam ,,Bello". Bij het samengaan van de verschillende spoorwegmaatschappijen in de NS heeft dit buurtstation nog vele jaren onafhankelijk bestaan, zodat reizigers die van Soest naar Amsterdam moesten van het ene station naar het andere moesten lopen om de trein naar 's lands hoofdstad te halen. De verbinding Utrecht-Baarn werd in 1947 op de grens van Baarn aangesloten op het baanvak Amersfoort-Amsterdam,waardoor het buurtstation als zodanig haar functie verloor.






Lopend over het spoor

Op 3 juni 1946 was de electrificatie van de lijn Utreeht-Baarn een feit en in 1958 kwam een nieuw beveiligingssysteem met lichtseinen (All relais) in gebruik. Van de vier seinhuizen bleef er slechts één over. De spoorwegovergangen kregen automatische halve overwegbomen (AHOB's) en automatische, knipperlichtinstallatie. Station Baarn vervult ook een functie in het personenverkeer voor de plaatsen Eemnes en Eembrugge en gedeeltelijk voor Soest, Soestdijk, Bunschoten, Spakenburg, Lage Vuursche. Het verwerkt een inkomende- en uitgaande forenzenstroom met een accent op vanuit de richting Hilversum. Het toeristisch verkeer per spoor naar deze gemeente beperkt zich hoofdzakelijk tot boswandeltochten en bezoek aan Paleis Soestdijk.

Na de realisering van het ,,ijzeren baanvak" Amsterdam-Amersfoort kwam de van oorsprong agrarische bevolking van Baarn in nader contact met vooral Amsterdammers. De Gooilijn heeft in die ruim 100 jaar de ontsluiting van dit dorp bevorderd. Doordat industrie achter bleef (de ooit bloeiende tapijtindustrie was in 1874 reeds ter ziele), is van railgoederentransport in uitgebreide zin geen sprake geweest, Dit vervoer naar Baarn bestond vooral uit vaste bandstoffen en stukgoederen.

Behalve de gememoreerde stations zijn er in Baarn de stopplaatsen zwarteweg (in de richting Hilversum) en Groote Melmweg (in de richting Amersfoort) geweest alwaar in het grijze verleden enkele treinen stopten.





Bronvermelding: Gemeentearchief, Goois Weekblad
Baarn. Historische Kring, "Baerne"
Baarn. B. J. van Dijen, C. J. P. van Leeuwen, J. Kouwenberg, D. van Toor.




Leen Bakker

Geplaatst door L.J.A.Bakker 

http://ljabakker.magix.net/website


http://www.grijsvuur.nl



Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Oud Baarns knutselwerk

door Eric van der Ent

Waarschijnlijk bent u ons al eens tegengekomen in het dorp tijdens de Culturele Markt, de Berkenfair, op Koningsdag en zo. Regelmatig presenteren we ons in het dorp met een kraampje. We verkopen dan wat oud Baarn spulletjes, en vertellen over onze activiteiten. Dat zullen we ook in de toekomst blijven doen. Zo krijgen we vaak (oude) Baarnaars te spreken en krijgen we oude verhalen en beeldmateriaal voor onze site en onze andere publicaties. Altijd weer leuk om te doen.

De afgelopen weken ben ik aan het knutselen geslagen en heb ik een mooi 'ouderwetse' handkar in elkaar gezet. Het is een echter 'oud Baarnse groene graf kar' geworden. Vanaf nu kunt u ons dus ook met onze kar in het dorp tegenkomen. Is hij niet mooi geworden met de oud Baarnse afbeeldingen erop?

Tot ziens in het dorp!!

Eric van der Ent

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Oproep Joodse Baarnaars 1940-1945

Het Comité Joods Monument Baarn streeft er naar om de namen op een herdenkingsteken te zetten van geregistreerde joodse inwoners van Baarn, die in de jaren 1940-1945 door de Duitse bezetter zijn gedeporteerd en vermoord. Dat comité adviseert de gemeente over een op te richten gedenkteken en zoekt nabestaanden van deze joodse Baarnaars die in de holocaust zijn omgekomen. 

Als u nabestaande bent of kent, wilt u dan zo spoedig mogelijk de namen, adressen en eventuele andere gegevens mailen naar nietvergeten@joodsmonumentbaarn.nl of per brief aan de gemeente Baarn.

Meer informatie vindt u op www.joodsmonumentbaarn.nl

Baarn op de wereldzeeën, een Baarns verhaal met een nautisch tintje

door Ed Vermeulen

De trouwe lezer van Groenegraf.nl zal het niet ontgaan zijn: naast verhalenschrijver ben ik ook vrijwilliger bij de Historische Kring Baerne (HKB). Op gezette tijden (check de HKB-site) kunt u mij en mijn collega’s aantreffen in de ietwat verscholen, maar toch zeer centraal gelegen ruimte in de kelder van de Baarnse Bibliotheek. Daar waar Groenegraf.nl zich meer toelegt op de digitale opslag van het Baarnse verleden, is zeker bij de HKB sprake van fysiek opslaan en bewaren. De prachtige collecties in de archieven spreken hierbij een duidelijke taal! Eén ding is duidelijk: beide partijen koesteren uw en mijn (Baarnse) verleden. Over onze activiteiten schreef ik het eerder op Groenegraf.nl geplaatste verhaal ’Liefdewerk Oud Papier’. Soms wordt mij de vraag gesteld waar en hoe ik inspiratie voor een nieuw verhaal opdoe. Het antwoord op deze vraag is even snel gegeven als de vraag gesteld. Afhankelijk van het feit hoe je in het ’Baernse’ leven staat, ligt de inspiratie om de hoek, op straat, een gebeurtenis uit het verleden of zoals in dit geval door een soort kruisbestuiving via een door een collega vrijwilliger aangereikt ideetje.

Baarnsch Nieuwsblad

Bericht in Baarnsch Nieuwsblad 5 mei 1922,
bron archief Historische Kring Baerne.

Op 4 november 2013 stuurde Ton van der Oudenalder, maker van vele prachtige tentoonstellingen bij de HKB, mij het volgende berichtje: ’Bijgaand een klein stukje tekst uit de Baarnsch Nieuwsblad van 5 mei 1922. Iets voor een verhaaltje?’

Het begin van een zoektocht in het (redelijk) nabije verleden. Of de aan de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot-Maatschappij (KNSM) in Amsterdam geschonken ’mooie foto’s’  behouden zijn gebleven bij de verkoop van het schip heb ik niet kunnen achterhalen, maar ik heb genoeg redenen om aan te nemen dat dit niet het geval is. Blijft de vraag wat er op de foto’s te zien is geweest. Het Badhotel misschien, paleis Soestdijk, villa Peking of een andere fraaie Baarnse bezienswaardigheid? Helaas bleef ook deze vraag onbeantwoord.

Het Badhotel in andere tijden.
Foto: H.Kleinmann & Co, Haarlem.

Van stoomschip naar motorschip
Een schip met de naam Baarn van de KNSM kende ik wel, maar dat er in 1922 al een ’Baarn’ over de wereldzeeën voer was nieuw voor mij. Gelukkig gaf het in 1956 uitgegeven herdenkingsboek ’Gekroonde Koopvaart (Honderd jaar KNSM)’ uitsluitsel. Een korte speurtocht in het nautische verleden leerde mij dat er maar liefst vier(!) schepen met de naam ’Baarn’ zijn geweest.

s.s. Baarn rond 1920; in 1925 gestrand en verloren gegaan.
Archief: Ton Kompier (oud) KNSM

Baarn 1: 1920-1922. 5245 bruto register ton (brt). Gebouwd in Hartlepool, in 1922 verkocht naar Newcastle, herdoopt in ’Cairnavon’. 1925: onderweg van Leith naar Montreal gestrand en verloren gegaan.
Baarn 2: 1927-1943. 5621 brt. Gebouwd door werf C.v.d. Giessen & Zn., Krimpen. Op 11 juli 1943 tijdens de invasie van Sicilië op de rede van Avola door Duitse vliegtuigen gebombardeerd en geheel uitgebrand. Later door Britse oorlogsschepen tot zinken gebracht.
Baarn 3: 1945- 1971. 7646 brt. Gebouwd als ’Clark Victory’ in Portland, Oregon USA. Later herdoopt in ’Tropero’. In 1949 in dienst van de KNSM als ‘Baarn’. In 1966 verkocht naar Panama. Aansluitend in de vaart onder Griekse vlag als ’Trade Banner’. In 1971 in Taiwan gesloopt.
Baarn 4: 1972 -  ?.  9955 brt. Gebouwd als ‘Araluck’, herdoopt in ‘Appian’. In 1976 als ‘Baarn’ bij in dienst bij de KNSM, later Nedlloyd tot 1986. Aansluitend diverse keren doorverkocht en herdoopt. Laatstelijk doorverkocht naar Ukraine.

                           

KNSM Kwartetspel: Baarn 
Zou er ooit een KNSM kwartetspel bestaan hebben dan hadden de vier beschreven schepen ’Baarn’ er ongetwijfeld een plaatsje in gekregen.
’Mag ik van u van het kwartet Baarn het t.s.s. Baarn no.3. Kwartet!’

Begraven in Baarn

Graf familie Ramann, Oude Algemene
 Begraafplaats, Berkenweg, Baarn.
Foto: collectie HKB.

In het door mij geraadpleegde boek ’Gekroonde Koopvaart’ bevindt zich een namenlijst van Commissarissen en Directeuren van de KNSM uit de periode 1856-1956. Een check via Groenegraf.nl maakte al snel duidelijk dat in Baarn tenminste vijf topfunctionarissen van de KNSM hebben gewoond en op één van onze Baarnse begraafplaatsen hun laatste rustplaats hebben gevonden. Het betreft de heren C.W.J. Ramann, J.B.A. Jonckheer, P.E. Tegelberg, C.M. van Rijn en G.H. Crone. Over een ieder van onze bovengenoemde plaatsgenoten valt uiteraard iets te vertellen. Ik beperk me tot de heer Ramann, de enige van de vijf KNSM bestuurders wiens graf zich op de Oude Algemene Begraafplaats aan de Berkenweg bevindt en over wie Mart Karsemeijer van de werkgroep Oude Begraafplaats aan de Berkenweg mij enkele gegevens aanreikte.

Woonhuis Ramann, tevens kantoor KNSM,
thans Spuistraat 38, Amsterdam.
Bron: Gekroonde Koopvaart.

Christiaan Wilhelm Justus Ramann, geboren 6 februari 1831 in Mainstockheim aan de Main (Beieren), even oostelijk van Würzberg, groeide op in Harburg een voorstad van Hamburg. Hij trouwde Marianne S. Stants. Na haar overlijden hertrouwde hij met Rebecca da Costa, dochter van de bekende Amsterdamse dichter Isaäc da Costa. Naar verluidt woonde het echtpaar in de Eemstraat. De familie da Costa onderhield goede contacten met Groen van Prinsterer, de grondlegger van de Protestants Christelijke politiek. Ramann was in Duitsland koffiehandelaar en had veel (zakelijke) contacten met collega’s in Amsterdam. In 1854 richtte hij de Harburger Stoomvaart Mij. op. Vaargebied: Harburg – Amsterdam vice versa. In 1856 richtte hij samen met de heren C.A von Hemert en M.H. Insinger de KNSM op. Gedrieën vormden zij in de beginjaren de directie van deze bekende, nu niet meer bestaande, Amsterdamse rederij.
   
     
Het vaargebied van de KNSM in het begin van haar bestaan : Oostzee, Kopenhagen, Sint Petersburg, Duitse havens langs de Rijn en Main en Franse havens in de Middellandse Zee. In 1875 was Ramann betrokken bij de oprichting van de Stoomvaart Mij. Zeeland. In Baarn onderhield hij goede contacten met Prins Hendrik de Zeevaarder, die bij transacties vaak voor de financiële middelen zorgde. Ook had de familie Ramann veel belangstelling voor muziek en toneel en ondersteunde veel artistieke initiatieven. Ramann is overleden op 28 januari 1907 en werd begraven op de Oude Algemene Begraafplaats.

Van NEVAS naar adoptie
Kort na de Tweede Wereldoorlog, op 23 november 1946, werd de Vereniging tot Adoptie van Schepen (NEVAS) opgericht. In de Raad van Bestuur klinkende namen als W.H. de Monchy, directeur van de Holland Amerika Lijn, en Lt.-Admiraal b.d. C.E.L Helfrich, tijdens de Tweede Wereldoorlog commandant Zeemacht in Ned. Indië, later bevelhebber der Zeestrijdkrachten. Eind 1947 waren reeds meer dan 200 schepen geadopteerd. Later zou Prins Bernhard beschermheer worden van de vereniging, die zich ten doel stelde de band tussen de wal (scholen en verenigingen) en schip en met name de opvarenden te onderhouden en te versterken.

't Kraaiennest,
collectie Ed Vermeulen.

Een belangrijke rol in de communicatie tussen NEVAS en de adoptie-partijen was weggelegd voor het tijdschrift ’t Kraaiennest, dat ieder kwartaal verscheen. Dat de toen varende Baarn, de no. drie uit het eerder genoemde lijstje geadopteerd zou worden door een school uit ons eigen Baarn lag voor de hand. Meteen na de indienststelling bij de KNSM in 1949 werd het schip al geadopteerd door de Nieuwe Baarns(ch)e School (NBS) aan de Smutslaan. Ik zelf zat op de Hervormde Lagere School in de Spoorstraat, maar via een speelkameraadje hoorde ik over deze  adoptie. Leek me spannend en avontuurlijk.

NBS Smutslaan, waar is de tijd gebleven?

Foto links: collectie. John Kappers, Baarn, foto rechts: collectie Stichting Groenegraf.nl

Krantenbericht 7 september 1950 

De NBS heeft een aantal jaren met veel enthousiasme de adoptie verzorgd. In ondermeer september 1950 werd door een groep leerlingen en enkele begeleidende onderwijzers een bezoek gebracht aan het schip dat na haar reis lag afgemeerd in de haven van Amsterdam. Dit nieuws haalde zelfs de landelijke pers.

‘Onze’ Baarn was er een uit een serie van drie. Naast de Baarn nam de KNSM in de jaren 1947 en 1949 ook de Breda en de Bennekom in dienst. Het waren zogenaamde Victory-schepen, een type vrachtschip dat in grote aantallen, ongeveer drieduizend, door Amerikaanse en Canadese scheepswerven werd gebouwd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Navraag bij de Historische Verenigingen van Breda en Bennekom leerde mij dat in genoemde plaatsen geen schepen met deze naam door scholen zijn geadopteerd.

Het door NBS geadopteerde t.s.s. Baarn.
Coll. Jan G. Nierop, Maritiem Trefpunt Almere.

Correspondentie en souvenirs
Er werd over en weer gecorrespondeerd. Een voorbeeld van een vanaf een schip gestuurde brief: ’Brief van de Atlantische Oceaan’ uit het jaar 1949 geschreven  door een passagier, Dr. in de biologie, aan boord van het s.s. Eemdijk, van de Holland Amerika Lijn. De betreffende brief, opgenomen in het eerder genoemde tijdschrift ’t Kraaiennnest, begint als volgt:
’Atlantische Oceaan 26 Mei 1949 36° NB. 50° WL. Beste Jongens en Meisjes, men heeft me gevraagd, iets te schrijven over het leven op de Oceaan. Niet het leven van de zeelui bedoel ik, maar het leven van de dieren en planten, die we op de Atlantische Oceaan aantreffen’                        
                  

De bemanning bracht van de reizen souvenirs mee, welke op school in het ingerichte zogenaamde Scheepshoekje werden tentoongesteld. Ook de maatschappijvlag van de KNSM, de Kroonvaardersvlag, vond een plaatsje aan de wand in één van de lokalen van de school. Maar het onbetwiste hoogtepunt van de adoptie vormde ongetwijfeld het jaarlijkse bezoek dat de betreffende schoolklas bracht aan het tss Baarn, wanneer het schip in haar thuishaven Amsterdam lag afgemeerd. In het in 2008 door de NBS uitgegeven jubileumboek t.g.v. het 100jarig bestaan van de school staan een paar gezellige kiekjes van zo’n bezoek.

Bezoek aan t.s.s Baarn in waarschijnlijk 1954. Prachtige pose van de kapitein en zijn echtgenote. Herkenbare NBS'ers... onder de trap Hein Braat, op de achtergrond Boudewijn Klaverstijn (l) en Fred Wijsmuller.
Bron:Jubileumboek NBS. 

Herinneringen in zwart-wit
De allermooiste foto ziet u hierbij. Ik dank deze foto aan Tineke Schaars, gastvrouw bij de HKB en (oud)leerling van de NBS. Zij vertelde mij deze foto in haar bezit te hebben. Ook een klasgenoot van Tineke, Gerda Bierhaalder Valk haalde deze foto uit haar album met jeugdherinneringen tevoorschijn. Ongetwijfeld zal deze foto nog in veel meer Baarnse fotoalbums een plaatsje hebben gevonden.

Bezoek NBS aan t.s.s Baarn, september 1950, v.l.n.r:  ? , Ietje van Nooten, Gerda Bierhaalder Valk, Tineke Schaars, Froukje Wiersma, Aad van Elk, Jan Wessels, onderwijzer H.A. Boesveld, ? , Katinka Schreij, Kees Groeneveld of Groenesteijn, ? , Arie van Leeuwen, Joop Heij, Mary Esser.
Foto: Coll. Tineke Schaars.

Een gesprekje met beide dames leverde ook nagenoeg alle namen van hun voormalige klasgenoten op. Plaatje compleet! Kort daarna sprak ik de nu in Soest wonende (oud) Baarnaar en zeeman Fred Wijsmuller die mij vertelde in de jaren vijftig van de vorige eeuw ook met de NBS aan boord van het t.s.s. Baarn geweest te zijn. Zijn herinneringen werden kort en bondig samengevat in de zin: ’Eigenlijk weet ik er niet veel meer van, ja, wel dat we aan boord achter de meiden aanzaten.’ Klare zeemanstaal! Of zoals een leraar van mijn vroegere Zeevaartschool in Amsterdam het ooit omschreef: ’Zo helder als Fosco, maar niet zo doorzichtig!’ Dat Fosco een uiterst ondoorzichtig chocoladedrankje was  werd door hem gemakshalve, of was het opzettelijk, genegeerd.                      
Kort en goed: de inspiratie en achtergronden voor een verhaaltje zijn soms dichter bij huis te vinden dan u denkt. Dat in dit specifieke geval ’huis’ staat voor ‘Historische Kring Baerne’  zal u inmiddels duidelijk zijn!








Ed Vermeulen (1942)



Dit verhaal is de uitgebreide versie van ’Baarn op de wereldzeeën’ gepubliceerd in de juni 2015 editie van Baerne, het mooie blad van de Historische Kring Baerne.

'U heeft het verhaaltje gelezen. Zin om mee te varen met het m.s. Baarn naar Paramaribo, Suriname? Klik op deze link:  https://youtu.be/OjAKOrXSFyQ
Goede reis en behouden thuisvaart!'

Met dank aan:
Gerda Bierhaalder Valk, Tineke Schaars - HKB,  Mart Karsemeijer - HKB, Ton Kompier (oud) KNSM, Jan Nierop - Maritiem Trefpunt, Almere, Ton van der Oudenalder - HKB, Johan Piek (oud) onderwijzer NBS, Fred Wijsmuller.

De foto’s van het goede schip Baarn komen uit de collecties van Ton Kompier (oud KNSM) en Jan Nierop, Maritiem Trefpunt Almere

Bronnen:
G.H. Knap: ’Gekroonde Koopvaart (Honderd jaar KNSM)’, uitgave 1956
Nieuwe Baarnse School 1908-2008, 100 jaar NBS, uitgave 2008
Bram Oosterwijk: ’Op één koers- Nedlloyd’, uitgave 1988
Aad Schol: ’KNSM’, uitgave 1998
Groenegraf.nl
’t Kraaiennest- NEVAS, uitgave Oktober 1949

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Dovenvreugd in Baarn

door Eric van der Ent

Af en toe vertel ik wat over een bijzonder pand in Baarn. Niet omdat ik er zoveel over weet, in tegendeel, ik weet juist te weinig over Baarn's bijzondere gebouwen. Maar het mooie van ons weblog is dat bezoekers kunnen reageren en hopelijk kunt u aanvullende informatie en beeldmateriaal geven.

Een prachtige oude foto van de villa uit de tijd dat het nog particulier bewoond werd.

Hier heet de villa inmiddels Dovenvreugd

Dit keer plaats ik een mooie oude foto van een villa in Baarn: 'Dovenvreugd'. Deze villa is rond 1905 gebouwd en staat aan De Beaufortlaan 6. Een vreemde naam, 'Dovenvreugd', maar de naam heeft een bijzondere achtergrond.

Als u nu bij de villa gaat kijken zult u zien dat het vrijwel helemaal door begroeiing aan het zicht onttrokken is. Dat was vroeger wel anders. Op de mooie oude foto ziet u dat er maar een paar bomen omheen stonden en de villa was in zijn volle glorie te bewonderen. Zoals alle villa's in Baarn werd ook 'Dovenvreugd' in eerste instantie voor een particulier gebouwd. Als u in de oude adresboeken kijkt op onze site kunt u zien wie de villa door de jaren heen bewoonden (klik hier). Ongetwijfeld waren dat families met een gevulde portemonnee.

Een recente foto van de villa, verscholen in het groen

In 1953 werd het allereerste verzorgingstehuis voor oudere doven en slechthorenden. Initiatiefnemers waren dhr. C. Timmer, toenmalig voorzitter van de Nederlandse Christelijke Bond van Doven (NCBD) en onderwijzeres mevr. Vertregt-Oussoren, een onderwijzeres van instituut voor doven 'Effetha' in Voorburg. Ze organiseerden een grootscheepse inzamelingsactie binnen de NCBD. Er werd ruim 26.000 gulden bij elkaar gebracht. Van dat geld werd de villa aan De Beaufortlaan 6 aangekocht en de villa kreeg de naam 'Dovenvreugd'. Tot 1972 zou het de functie van woonhuis voor doven en slechthorenden behouden. De villa was inmiddels te klein geworden en het instituut verhuisde naar Ede. De villa werd toen betrokken door een handelsonderneming.

Dit is de summiere informatie die ons bekend is over villa Dovenvreugd. Weet u meer over deze villa te vertellen of heeft u mooie oude foto's van deze villa? Laat het ons weten. We vullen deze informatie graag aan.

Eric van der Ent

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Beatles stuur ik de zaak uit ...?

Kapper
Bertus van de Steeg

Het is woensdag 20 oktober 1965 wanneer we op bezoek gaan bij kapper van de Steeg op de hoek van de Oosterstraat en de Sparrenlaan.

Geen haar op het hoofd van kapper Van de Steeg, dat er aan denkt, langharige tieners te knippen. Onverbiddelijk wijst hij al die pseudo-Beatles de deur van zijn gouden kapperszaak. "Ze moesten dat volk maar kaal scheren, daar knappen ze wel van op" vertelt de zeventigjarige Figaro. En daarmee is het voor hem basta, voor wat de moderne haardracht betreft. Al die langharige scheert de gouden haarsnijder over één en dezelfde kam: "Allemaal kapsonusgasten ..."


De zeventigjarige heer Van de Steeg - Bertus voor veel van zijn klanten - kapt, kamt en scheert nu al een halve eeuw in zijn eigen zaak. Vijftig jaar staat hij in het eenvoudige ingerichte winkeltje. Hoek Oosterstraat en Sparrenlaan. Daarvoor zat hij ook al zevenjaar met de handen in het haar: amper der­tien, leerde hij voor het eerst omgaan met het kappersgereedschap.
Twintig jaar oud, tikte hij het winkeltje op de kop. Een oudere barbier had er niet in kunnen bolwerken. Het liep niet storm en de Figaro stapte uit het tijdverdrijf naar het viswater, of het dorpskroegje schuin tegenover de zaak. Dat laatste nu heeft hem niet de das omgedaan.

Voetballen
Het cafeetje "van schuin tegenover" kon hij nogal gemakkelijk links laten liggen en zijn zaak ging dan ook al vrij snel lekker draaien. Van zijn klanten kwamen de meeste vanaf "de hei" Baarns oude woonwijk. Ze gingen bij Bertus onder het mes en vaak  ging het praatje over het voetballen. Alle voetballers werden op de korrel genomen. Discussies laaiden soms fel op en werden zo nodig voortgezet als de haren al lang op de vloer lagen. " Mooie tijd" verzucht hij. Nog altijd echter wordt het Baarnse voetbal onder de loep genomen. De kapper zelf raakt er niet over uitgepraat. Geen klantenslijmerij dat hij er over doorzaagt. Zelf zat hij een tijdje in  het Baarnbestuur (zijn neef is nu voorzitter; en staat hij al sinds een jaar en dag alle zondagen aan de krijtlijnen, rond het voetbalveld. De laatste weken zorgt het eerste van Baarn, met kanon Woudenberg voorop, weer voor veel spreekstof.

Welletjes
Volgend jaar hangt hij de kappersjas voorgoed aan de wilgen. "Het is welletjes na 57 jaar knippen en scheren" merkte hij op. De Figaro verkocht zijn zaak (niet aan een kapper) en kocht voor zichzelf een huisje waar hij vanaf volgend jaar juni met zijn vrouw gaat stilleven. Het doet hem geen pijn het bijltje er bij neer te leggen. Nooit zou hij het meer (net zo) overdoen, als hem nog een leven te wachten stond. "Niet dat ik er een greintje spijt van heb, maar er is voor een herenkapper niet veel te verdienen. In een dameskapsalon zit veel meer (belegd) brood.

Fooitje
Dertien jaar oud verkocht Bertus zich voor twee kwartjes per week: van 's morgens acht lot 's avonds half tien, op zaterdagavonden vaak tot na midder­nacht en dan ook nog gerust terugkomen op zondagmorgen. Moet je nu mee, komen, een bediende is haast niet meer te betalen. "Kreeg je een stuiver fooi, dan sprong je huizen hoog ... ", ver­trouwt hij ons toe.

Voor de zoveel duizendste keer
Het schelletje gaat, voor de zoveel duizend en zoveelste keer stapt er weer iemand de barbierswinkel binnen. De zeventigjarige Bertus van de Steeg hijst zich weer in de kappersjas. Voor de zoveel duizendste keer. Nog een dik een half jaar.

Dat is het kappersechtpaar met alle kinderen + aangetrouwd. Staand 2e van links

is Cees van de Steeg.

Met dank aan de zoon van Cees van de Steeg uit Baarn voor het verhaal.




Leen Bakker

Geplaatst door L.J.A.Bakker

http://ljabakker.magix.net/website



http://www.grijsvuur.nl

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter