Circus in Baarn!

Een aanplakbiljet van Circus Caroli
met een afbeelding van
"Madame la directrice Caroli"

door Eric van der Ent

Circus in Baarn! Dat is lang geleden. Kunt u zich nog herinneren wanneer Baarn voor het laatst een circus binnen haar gemeentegrenzen had? Ik niet.

In mijn jeugd stond het circus altijd op het terrein naast speeltuin Noorderkwartier aan de Israëlsstraat. Op datzelfde terrein stond toen ook altijd de kermis. Dat was een schitterend groot terrein waar zoiets prachtig kon. Niet zo'n achteraf-parkeerplaatsje waar de kermis tegenwoordig weggedrukt wordt.

Mijn oma Grietje de Ruiter-Koenen woonde even verderop aan de Israëlsstraat. De kleinkinderen, en dat waren er nogal wat, gingen als er kermis was altijd eerst langs oma. We kregen dan elk een gulden en vermaakten ons dan de hele dag op de kermis. Aan het eind van de dag weer even langs oma om een glaasje Ranja te drinken en dan weer terug naar huis.

Ik kan me ook nog de indringende lucht van paarden ruiken als het circus weer in het dorp kwam. Het was al een belevenis als de wagens op het terrein werden neergezet. Vaak werd er ook nog een optocht door Baarn georganiseerd zodat het niemand kon ontgaan dat het circus weer in Baarn was.

Brinkstraat in Baarn, foto gemaakt kort na het afbranden van de schouwburg van Hotel Central aan de Brink

Onlangs stuitte ik in onze collectie oude foto's op de afbeelding hierboven. We zien hier de achterzijde van Hotel Central aan de Brink. De foto is genomen vanuit de Brinkstraat kijkend richting de Brink en de Pauluskerk. De foto is goed te dateren wan op het braakliggende terrein links hoort de schouwburg van Hotel Central te staan. Die schouwburg brandde in februari 1922 uit. Die gebeurtenis haalde het landelijke nieuws en werd breed uitgemeten in alle kranten. Het stuk terrein heeft nog jarenlang braak gelegen. Zo lang, dat mensen zich gingen storen aan het lelijke 'gat' in de Brinkstraat.

Circus Caroli komt naar Baarn!

Toen ik op de foto ging inzoomen viel me een aantal aanplakbiljetten op dat aan de achtergevel van het hotel geplakt was. Naast een paar verkiezingsposters zag ik een aanplakbiljet van Circus Caroli. Hiernaast ziet u een uitsnede uit de foto hierboven. Duidelijk zijn de woorden Circus Caroli te lezen. Benieuwd geworden of er van dat circus nog wat te vinden is zocht ik op de site van de Koninklijke Bibliotheek in de krantendatabase naar meer informatie over dit circus. Misschien zijn er advertenties of recensies te lezen over hun optreden in Baarn? Dat zou dan in kranten van kort na februari 1922 te vinden moeten zijn.

Ik had geluk! In 1923 maakte het circus een grote tour door Nederland. In die tour werd ook Baarn voor twee voorstellingen aangedaan. Ik vond onderstaande advertentie.

Onderaan de advertentie is te lezen dat Circus Caroli op 22 en 23
augustus 1923 Baarn aandeed voor een aantal voorstellingen

Circus Caroli was een Frans circus dat een groot gedeelte van 1923 door Nederland trok. Voordat Baarn aangedaan werd was het circus in Laren te zien. Na Baarn kwam Hilversum aan de beurt. Tijdens één van de voorstellingen in Hilversum brak noodweer uit. Dat noodweer verstoorde de avond flink, maar desondanks werd de voorstelling tot het einde uitgevoerd, zo is te lezen in kranten uit die tijd. In heel veel kranten uit 1923 is te lezen dat het circus door heel Nederland trok.

De aankomst van Circus Caroli in het Rode Dorp aan Marisstraat

Nu we dit weten kunnen we de foto van de afgebrande Schouwburg vrij nauwkeurig dateren. De foto moet rond augustus 1923 gemaakt zijn. Een zoektocht naar beeldmateriaal van het circus bracht nog een prachtig verrassing. Op website www.circusmuseum.nl is een prachtige beeldbank te vinden met beeldmateriaal van circussen. Ook van Circus Caroli is daar prachtig beeldmateriaal te vinden. Toen ik de foto's bekeek vielen mij een paar foto's op waarvan de woningen op de foto mij wel heel erg bekend voorkwamen. Op de foto hierboven zijn onmiskenbaar de woningen aan de Marisstraat in het Rode Dorp te herkennen. In de afgebeelde advertentie is te lezen dat het circus in Baarn op standplaats "Ons Belang" zou staan. "Ons Belang" is de arbeiders-woningbouwvereniging die begin jaren twintig de woningen van het Rode Dorp liet bouwen. Geen twijfel dus. Deze foto is gemaakt op 22 augustus 1923.

Foto genomen ter hoogte van de Breitnerstraat

Op de site zijn nog een paar foto's te vinden die op hetzelfde terrein gemaakt moeten zijn. Dhr. H. Voogd, bestuurslid van Stichting Circusarchief Jaap Best, heeft ons toestemming gegeven om deze foto's met u te delen. Uiteraard zijn we hem daar zeer dankbaar voor.









Foto's van Madame Caroli, directrice van het circus. Zij trad op met een paardenact.

Het programma van de voorstelling in Baarn

Zelfs is het programma van de Baarnse voorstellingen te bekijken, compleet met advertenties van onze Baarnse middenstanders. Wat een mooie vondst op www.circusmuseum.nl

Klik hier om de site circusmuseum.nl te bezoeken.


Update 30-11-2017: Wij ontvingen een berichtje met aanvullende informatie en correcties van dhr. F.G. Nauwelaerts uit België, waarvoor dank:

Mag ik er u op wijzen dat CIRCUS CAROLI eigenlijk een Belgisch circus was. Zij kondigden zich wel aan en vertoonden voorstellingen rond 1922 als Caroli-cirque-Français maar de stichter Romeo Callebaut was afkomstig uit Aalst een Belgische stad waar hij is geboren omstreeks 1875.
De man "met de stalen huid" had tijdens de eerste wereldoorlog reeds zijn eigen circus waar hij mee in Frankrijk voorstellingen gaf.  In België lag het circusleven toen totaal stil. 
De Franse naam van het circus klonk goed in het buitenland maar ook in het Franstalig gedeelte van België.  Zijn vrouw was van Algerijnse afkomst. 
Ik wil u uiteraard niet terecht wijzen, enkel aanvullen. Momenteel schrijf ik een boek over de circusfamilie KEAN, een Engelse stamvader die in Nederland in 1846 in (het Pruissische) circus Wollschläger begon als clown en nadien met een eigen circus “voyageerde” tussen Nederland - België en Frankrijk.

Eric van der Ent

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter