Herinneringen van Hans (11): Een uitgestorven spelletje: ‘Playeren’

door Hans Smeekes

Playeren. Wie kent het nog? 

Mannelijke leeftijdgenoten van mij (want meisjes heb ik het bij mijn weten nooit zien doen) zullen zich het zeker nog kunnen herinneren.

Het was één van de kenmerkende spelletjes van de jaren vijftig in de vorige eeuw.

Playeren deed je met kaarten die gemaakt waren uit de voor- en achterkanten van sigarettendoosjes, die toen nog veelvuldig van karton waren. Elke kant werd ook nog door midden geknipt. Je kon dus vier z.g. ‘players’ fabriceren van één sigarettendoosje. In die doosjes zaten de zogenaamde Engelse sigaretten. Van het Amerikaanse type ging het niet. Die zijn wel later erna enorm in zwang gekomen, misschien is dat er wel mede oorzaak van geweest dat het spel uitgestorven is geraakt. Want die zogenaamde Amerikaanse zaten niet in van die fraaie doosjes, maar in een papieren verpakking met cellofaan er omheen. Zo was er bijvoorbeeld North State wat mijn Opa in Hilversum rookte. Heel jammer, want daar had je dus niets aan.

Mijn vader heeft ook nog een tijdje van die Engelse gerookt. Het merk weet ik niet meer. Hij veranderde nogal en is later ook nog op de shag overgegaan.

Iedereen vanaf een bepaalde leeftijd rookte in die tijd, speciaal de mannen. Dus er was een overvloed van die pakjes te vinden. 

Zo had dus elke leeftijdsgroep er wat aan. De ouderen rookten en de jeugd playerde.

Ja en omdat roken dus eigenlijk heel gewoon was en er dus goed aan verdiend kon worden, werd het toen nog populaire en nog niet als ongezond aangemerkte artikel aan de man gebracht (aardig uitgedrukt al zeg ik dat zelf, omdat het voornamelijk mannen waren die rookten) via prozaïsche namen, fraaie tot de verbeelding sprekende opdrukken, indrukwekkende reclamecampagnes, die appelleerden aan iets avontuurlijks en het bijvoegen van aantrekkelijke plaatjes, die je kon verzamelen.

Het spelletje ‘playeren’ zelf was eigenlijk heel eenvoudig. Je deed het met zijn tweeën. 

Elke jongen had een stapeltje van die  ‘players’ in de hand, met de opdruk verborgen. Om de beurt werd er een kaart open opgelegd op de nieuw te vormen stapel tussen beiden in. Zodra de kaart die je oplegde overeen kwam met de kaart die op dat moment boven lag, mocht je de hele stapel confiskeren. Maar als de tegenpartij onmiddellijk nog zo’n kaart kon opleggen, ging het spel gewoon door.  

Zo kon het dus gebeuren dat je met een een hele stapel, bijeengehouden met een elastiekje, van huis ging en met niets terugkwam. En kon je weer opnieuw beginnen met verzamelen. Dat betekende bij familie langs gaan en de wijk afstruinen naar weggegooide sigarettendoosjes. Bij winkels kon je ze wel eens vinden. Zelfs in het bos of in (clandestiene) vuilnishopen. En dan stonden mijn broer en ik daar (zo gek als we waren) in rond te graaien. 

Het spel werd ‘playeren” genoemd naar het sigarettenmerk Player’s Navy Cut. Dat was dan ook wel een heel fraai doosje met de kleurige opdruk van een matroos in een reddingsboei met zeilschepen aan de horizon. Volgens mij was het ook een duur merk, dus we waren er zuinig op. Het was het pronkstuk in de verzameling. Ik geloof zelfs dat het als joker diende, maar daar ben ik niet zeker meer van.

Maar ik met mijn fantasie en dromen, was er weg van. En eigenlijk spraken al die merken wel tot mijn verbeelding en deden ze me wegdromen in een andere wereld.

Bekende merken waren toen: Three Castles, Miss Blanche, Golden Fiction, Full Speed, Chief Whip, Bond Street en Croydon. Het waren tot de verbeelding sprekende namen en de opdruk was vaak ook fraai.

Helemaal te gek vond ik het, toen ik eens een doosje van een Egyptisch sigarettenmerk  vond. Met een opdruk van kamelen in een woestijn met aan de horizon de pyramides.

Het had dus behalve het spelletje zelf ook iets magisch voor mij.

Wat we ook wel deden met de kaarten, was er één of meerdere met een wasknijper vastmaken aan de spatbordstangen van onze fietsen. Dat gaf dan een prachtig ratelend geluid als de spaken die kaarten toucheerden bij het rijden.

Een hele aardige bijkomstigheid was, dat er bij sommige merken plaatjes in de doosjes zaten. 

Zo was er het merk Croydon, dat via zijn kenmerkende groene opdruk met het vliegeniersembleem, duidelijk refereerde aan het vliegveld Croydon, bij Londen. In het pakje bevond zich dan ook geheel in stijl een vliegtuigplaatje. Die kon je dan verzamelen en in een album plakken.

 Het album had ik niet, maar wel toch na een zekere tijd aardig wat van die plaatjes. Hoe ik eraan kwam weet ik niet meer, want niemand rookte dat merk bij ons in de omgeving. Ik zal wel hier en daar wat bijeengesprokkeld hebben. 

Zo viel er in die tijd wel van alles te sparen. Zo waren er ook plaatjes van schepen.

Omdat ik droomde van verre landen en ik in één ruk ‘De Scheepsjongens van Bontekoe’ had uitgelezen, waren die plaatjes van schepen voor mij ook een gewild object. Te vinden in de pakjes van het merk Captain Grant.

En dan waren er uiteraard nog de befaamde autoplaatjes van Piet Olyslager. Die zaten in de doosjes van het merk Full Speed. Ja hoe kan het anders. What’s in name.

Maar die autoplaatjes gingen naar mijn broer Henk. Hij was een echte autoliefhebber en is dat altijd gebleven. 

Al die plaatjes waren mede een reden om naar lege sigarettendoosjes te zoeken.

Mijn vader met sigaret en eerste brommer

Mijn vader heeft nog een tijdje shag gerookt. Maar dat was al voorbij het ‘player’tijdperk. Ik vroeg hem om alsjeblieft bij het merk Samson te blijven. Want daar zaten voetbalclubemblemen bij. 

Ik was elke keer weer blij als ik voor een nieuw pakje shag naar de bekende winkel van Roodhart aan de Reigerstraat werd gestuurd.

En verder waren er natuurlijk nog de sportplaatjes en filmsterren, maar die zaten met name bij de kauwgum. En waren er op spaargebied bijvoorbeeld nog de suikerzakjes, sigarenbandjes en postzegels. Maar dat is een ander verhaal. Dit is met name een verhaal over het ‘playeren‘ en het ‘plezier’ rondom het fenomeen sigaretten roken en specifiek mijn gekleurde herinneringen daaraan.

Hans Smeekes

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter