De Posbank met een Baarns randje

door Eric van der Ent

Nee, ik heb het niet over de Postbank (inmiddels overgenomen door de ING-bank), maar de Pos-Bank, zonder 't', het natuurmonument op de zuidelijke Veluwe in de buurt van Rheden. U kent het gebied vast wel, u zult er hebben gewandeld of gefietst. Maar tijdens dat wandelen of fietsen heeft u zeer waarschijnlijk nooit gedacht dat er een connectie met Baarn zou kunnen zijn.

De Posbank
(Bron: Wikipedia)

Bron: Bicycle Dutch

De Posbank is ook de naam van een monument dat in 1921 onthuld is op de Posberg in het natuurgebied Herikhuizerveld. De eerste connectie met Baarn is dat dit monument ontworpen is door architect J.H.W. Leliman, die aan de Waldeck Pyrmontlaanlaan 20 in Baarn woonde in de door hem zelf ontworpen villa 'In de Leli'. Deze Willem Leliman was overigens ook de ontwerper van de bekende A.N.W.B.-paddenstoel. Zie hiervoor het verhaal Baarnse voorloper van TomTom in ons weblog.

Het monument 'De Posbank' is een stenen gemetselde bank. Een steen met opschrift in de bank vertelt de reden waarom dit monument is opgericht. Op de steen is te lezen:

G.A. Pos

tweede voorzitter

hoofdconsul van den A.N.W.B.

Toeristenbond voor Nederland

1893    7 Mei     1918

Daaronder de spreuken:

Hij effende banen voor het vreedzaam verkeer tussen volken.

Duizenden bracht hij tot de natuur.

Den Nederlander deed hij Neerlands schoon kennen, waarderen en liefhebben.

En hier hebben we de tweede connectie met Baarn:

Gerard Adriaan Pos in 1906
(bron: Nationaal Archief)

Gerard Adriaan Pos is geboren op 13 juli 1865 te Amsterdam als zoon van Jan Pos en Diederica Jacoba Engelina van der Sleesen. Jan en Diederica vestigden zich met hun gezin in Baarn en vonden hun laatste rustplaats op de oude algemene begraafplaats in Baarn.

Ook Gerard Adriaan vond zijn weg in Baarn. Hij trouwde in 1895 met Diderica Elsje Greidanus (1870-1937) en vestigde zich in villa Johanshoeve aan de Jacob van Lenneplaan in Baarn.
Deze villa bestaat nog steeds, maar is inmiddels omgedoopt. In 1921 kreeg het de naam 'Panna Radja' en tegenwoordig heet de villa 'De Bakermat'.

Villa Johanshoeve in 1905, toenmalige bewoner: Gerard Adriaan Pos
(Bron: Archief Eemland)

Als u denkt dat de naam van Pos' echtgenote 'Greidanus', u bekend voor komt, dat klopt! Diderica was een dochter van Sijtze Greidanus, hofarts op paleis Soestdijk. 

De jubileumboeken van de ANWB, samengesteld door
G.A. Pos en zijn zwager G.L. Hasseleij Kirchner

Gerard Adriaan Pos was mede-oprichter van de ANWB. In 1908 bestond de ANWB 25 jaar en ter gelegenheid van dit heugelijke feit werden vier jubileumboeken uitgegeven genaamd 'Ons Eigen Land'. Gerard Adriaan stelde deze boeken samen en dat deed hij met zijn zwager George Lodewijk Hasseleij Kirchner, alweer een Baarnaar!

Het dagelijks bestuur van de ANWB.
Links vooraan G.A. Pos
(bron: delpher.nl, tijdschrift Op de Hoogte, 1908)

Pos werd in 1887 lid van de Toeristenbond. Op 7 mei 1893 nam hij de functie van dagelijks bestuurslid op zich. Hij werd tweede secretaris-archivaris. In 1895 werd hij benoemd tot tweede voorzitter. Hij was grondlegger van de Ligue Internationale des Associations Touristen, in principe opgericht in 1897 te Amsterdam en definitief te Luxemburg in 1898. Toen de L.I.A.T. tengevolge van de Eerste Wereldoorlog was uiteengespat, ijverde Pos zich voor herstel. In 1919 werd in Brussel de Alliance Internationale du Tourisme opgericht.

Pos was ook medeoprichter van de vereniging 'De Hollandsche Molen' in 1923 en hij was ondervoorzitter van de Algemeene Nederlandsche Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer en bestuurslid van de Vereeniging tot behoud van Natuurmonumenten. In de A.N.W.B. had hij als dagelijks bestuurslid zitting en leiding in vele commissies.
Je mag dus rustig stellen dat Gerard Pos zich heeft ingezet voor de bevordering van het toerisme in Nederland.

De onthulling van de Posbank in 1921. In het midden op de bank zit naamgever Gerard Adriaan Pos met
naast hem zijn echtgenote Diderika Elsje Greidanus.
(Bron: Nationaal Archief)

Gerard Adriaan Pos in 1921, poserend bij een
ANWB wegwijzer die verwijst naar 'zijn'
Posbank en Posberg.
(Bron: Nationaal Archief)

In 1918 vierde Pos dus zijn 25-jarig jubileum bij de ANWB en voor zijn inzet werd het monument (De Posbank) opgericht. Drie jaar later, in 1921 werd het monument onthuld. Vanaf toen zou dat monument en daardoor het gebied, zijn naam dragen. Het moet voor hem een vreemd gevoel, maar vooral een hele eer zijn geweest, om voor een foto te poseren bij een ANWB bordje waarop verwezen wordt naar 'zijn' bank.

Nog altijd zijn de Pos-Bank en de Pos-Berg,
een begrip in Nederland.

De Posbank in 1921 in volle glorie, direct na de onthulling.
(Bron: Nationaal Archief)

Diderica Elsje Greidanus en Gerard Adriaan Pos
(Bron: Bicycle Dutch)

Onze bekende Baarnaar heeft zonder twijfel een flinke stempel gedrukt op de promotie van het toerisme in Nederland. Zijn echtgenote D.E. Pos-Greidanus heeft het nodige gedaan om in ons Eemland een prachtig stelsel van rijwielpaden aan te laten leggen. Zij fietste in die tijd graag door de natuur in ons mooie Eemland, maar de zandpaden in het bos waren nu niet bepaald fiets-vriendelijk te noemen. Zij overlegde met haar echtgenote, bestuurslid van de ANWB.
Zo richtte de A.N.W.B. op 4 maart 1914 op haar initiatief de Vereniging voor aanleg en onderhoud van wielerpaden Gooi en Eemland op. Het eerste pad werd aangelegd van Baarn, nabij Groeneveld, via 't Bluk naar Naarden. In 1919 werden daar ook de eerste ANWB Paddenstoelen geplaatst. Nog steeds plukken we als fietsers in het Eemland de vruchten van haar initiatief.

Fietskaart van het Eemland, uitgegeven door de ANWB in 1925

De laagtste rustplaats van het echtpaar Pos-Greidanus
(Bron: graftombe.nl)

Het echtpaar Pos-Greidanus verhuisde rond 1920 naar Blaricum. Daar bewoonden ze villa 'De Zonnetop', ontworpen door, u raadt het al, architect Willem Leliman. Gerard Adriaan Pos stierf in 1933 op 68-jarige leeftijd. Echtgenote Diderika Elsje Greidanus stierf vier jaar later, op 67-jarige leeftijd. Het echtpaar is begraven op de begraafplaats bij de Ned. Herv. Kerk.

Voor meer informatie over de geschiedenis van rijwielpaden in het Eemland verwijs ik naar het (Engelstalige) weblog Bicycle Dutch. Daar vindt u een prachtig artikel van de hand van Mark Wagenbuur.

Met dank aan Sander Funcke, Bunnik, afstammeling van Gerard Adriaan Pos. Hij bracht mij op het idee voor dit verhaal.

Eric van der Ent

Dit verhaal verscheen op maandag 10 oktober 2016 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter.