Geheugenvanbaarn.nl: Kunststeenfabriek Ellesha

door Eric van der Ent

Velen zullen zich nog de Ocrietfabriek, net buiten Eembrugge, herinneren. Nog steeds zijn er sloopresten van de fabriek te vinden op de plek waar deze gestaan heeft. Veel minder bekend is dat er ook in de Burgemeester Penstraat zo’n fabriek gestaan heeft: Ellesha, fabrikant van kunstgraniet.

Al ruim 30 jaar ben ik werkzaam in de kalkzandsteenindustrie, de laatste jaren als accountmanager export Duitsland. Door corona ben ik overigens al meer dan een jaar lang vrijwel niet in Duitsland geweest, momenteel werk ik vanuit huis. Veel mensen denken dat kalkzandsteen uit een steengroeve komt, zoals mergel. Niets is echter minder waar. Kalkzandsteen wordt door mensenhanden geproduceerd en is daarom een ‘kunststeen’. Ongebluste kalk, zand en water worden vermengd. Door het blussen van de kalk hecht deze zich aan het zand. Het mengsel wordt in een vorm geperst en in een stoomketel, als ware het een snelkookpan, onder hoge druk verhard.

Baarn kende in het verleden ook twee kunststeenfabrieken. Net buiten Eembrugge was de Ocrietfabriek te vinden. Officieel was dat overigens op Eemnesser grondgebied. De tweede fabriek was Ellesha, spreek uit L.S.H., te vinden in de Burgemeester Penstraat, op de plek waar nu supermarkt Coop gevestigd is. In beide fabrieken werd geen kalkzandsteen geproduceerd maar kunstgraniet, net als kalkzandsteen geen natuurproduct, maar door mensenhanden gecreëerd.

De Ocrietfabriek nabij Eembrugge in volle glorie
(Coll. Groenegraf.nl)

De Ocrietfabriek kan ik me nog wel herinneren. Ik weet nog dat de fabriek gesloopt werd nadat deze in 2008 failliet ging. Daarna moest het gebied vrij gemaakt worden van asbest. Nog steeds zien we op het nu braakliggende terrein de resten sloopafval liggen.

Het leegstaande fabriekspand van Ocriet, zoals het er nog jaren heeft gestaan.
(Foto: Groenegraf.nl)

De firma Ellesha kende ik echter niet. Oud Penstraat bewoner Gerco Schaap zette me op het spoor. Hij wist te vertellen dat er door het bedrijf granieten aanrechtbladen geproduceerd werden. Later is in het bedrijfspand de supermarkt Komart, nu Coop gevestigd. Boven het bedrijf woonde het gezin Van der Veer.

De voorpagina van een brochure uit de jaren zestig.
Op de foto is een mooi kijkje op de productielocatie zichtbaar.
(Coll. Mevr. M. van der Poel-Hanssen)

Bij mijn vooronderzoek ontdekte ik in een oud adresboek uit 1961 dat Ellesha op het adres Burgemeester Penstraat 67 vermeld wordt als betonindustrie. Het leuke is, dat er bij geen gehoor twee personen gebeld konden worden: Dhr. J. Hanssen en dhr. J.H. Steinke. Toen ik opnieuw zocht op de naam Hanssen in adresboeken uit 1948 en 1956 vond ik een J. Hanssen, granietwerker wonende op de Zandvoortweg 151. Ook de tweede naam leverde nog wat gegevens op. J.H. Steinke woonde volgens dezelfde adresboeken aan de Mollerusstraat 14 en was fabrikant van kunstgraniet. Bovendien woonde op Kerkstraat 40a nog een H.C.C. Steinke, fabrikant van kunststeen / kunstgraniet. Blijkbaar waren de heren Steinke eigenaar van de firma. In 1950 stond in het telefoonboek de naam Granitobedr. Ellesha op het adres Kerkstraat 40b vermeld, dus naast de woning van de directeur. Ik kan me zo voorstellen dat in 1950 de entree van het bedrijf aan de Kerkstraat heeft gelegen en dat in de jaren zestig de ingang naar achterzijde aan de Penstraat gegaan is.

Een luchtfoto van het complex van Ellesha. Het witte pand vooraan is nu in gebruik door
supermarkt Coop. Links daarnaast is de voormalige woning van burgemeester
Pen zichtbaar. Goed zichtbaar is ook de doorsteek van de Hoofdstraat
naar de woning van directeur A.E. Ledoux aan de Kerkstraat
(Coll. Groenegraf.nl)

Met die namen kon ik dus verder puzzelen. Enig stamboomonderzoek gaf al snel meer informatie over de heren Steinke. J.H. Steinke bleek Johan Herman Steinke te zijn. Geboren in 1893 in Amsterdam. H.C.C. Steinke was zijn oudere broer, Henri Christiaan Conrad Steinke is geboren in 1884, ook in Amsterdam. De broers waren zoons van Johann Heinrich Steinke en Marie Lucie Dövener. Vader Johann Heinrich is als stukadoor uit Döhlen, bij Oldenburg, Duitsland naar Amsterdam gekomen. Uit die regio zijn rond dezelfde tijd overigens enorm veel stukadoors naar Nederland getrokken om hier hun geluk te beproeven.

De productie van Ellesha aanrechtbladen
(Coll. Mevr. M. van der Poel-Hanssen)

Door mijn zoektocht naar meer informatie over Ellesha kwam ik in contact met dhr. E.A. Ledoux, zoon van één van de directeuren van Ellesha. Een afspraak was snel gemaakt. Hij kon uiteraard vertellen over het bedrijf en hij was in het bezit van mooie oude foto’s en brochures die we voor een groot gedeelte hier kunnen tonen. Daarnaast kwam ik in contact met mevr. M. van der Poel-Hanssen uit Soest, dochter van de laatste directeur van Ellesha. Bij mijn bezoek bij haar thuis vertelde zij ook uitgebreid over het bedrijf. Zodoende is het mogelijk om een redelijk compleet overzicht te geven van de activiteiten van Ellesha.

(Het Nieuws van den Dag, 30 maart 1915)

(Algemeen Handelsblad, 19 mei 1915)

Begin vorige eeuw begint Johan Herman Steinke samen met zijn broer Gerhard Georg Steinke de “Eerste Amsterdamsche Electrische Fabriek van Kunstgraniet, Gebr. Steinke”. Maar liefst twee vestigingen waren er te vinden in Amsterdam: aan de Fokke Simonszstraat 27-29-31 en de 1e Jan van der Heijdenstraat 120, beide dus in hartje Amsterdam. Vrijwel alle zoons van Johann Heinrich kwamen in het bedrijf. Jaren later nam de firma Bruynzeel het bedrijf over en de productie werd overgebracht naar een locatie net buiten Eembrugge. De gebroeders Johan en Henri Steinke werden samen met Han van der Eerde directeur van het nieuwe bedrijf genaamd, u raadt het al, Ocrietfabriek N.V. De fabriek legde zich toe op de productie van aanrechtbladen en producten voor in de badkamer. Het lavet, een soort klein zitbad, was één van de succesvolle producten.

Één van de vrachtwagens van Ellesha. Het zal niet eenvoudig geweest zijn om
hiermee door de Penstraat en de Hoofdstraat te manouvreren.
(Coll. Dhr. L.A. Ledoux)

Aan het eind van de oorlog zijn de gebr. Steinke niet meer betrokken bij de Ocrietfabriek. De oudste broer, Henri, was al ver in de zestig en trok zich vanwege zijn leeftijd terug. Ook Johan trok zich korte tijd later terug, maar in maart 1946 begon hij in Baarn weer een eigen bedrijf in de Hoofdstraat 37 in Baarn, waar nu supermarkt Coop is, op de hoek van de Burgemeester Penstraat 67. Hun woonhuis aan de Kerkstraat 40a had achter een doorgang naar het bedrijf. Mede-eigenaren werden Jacob Hanssen en buurman A.E. Ledoux, die op Kerkstraat 40b woonde. Ledoux staat in een adresboek van Baarn uit 1948 als granietwerker en in 1956 als Terrazzofabrikant geregistreerd. De naam die gekozen wordt, “ELLESHA”, komt van de namen van de eigenaren LEdoux-Steinke-HAnssen. De naam werd uitgesproken als de L-S-H.

Het aanrechtblad van Ellesha werd onder de naam ‘Eshariet’ op de markt gebracht.
(Coll. Dhr. L.A. Ledoux)

(Coll. Mevr. M. van der Poel-Hanssen)

Binnen zes jaar groeide het driemansbedrijf uit tot een industrie met ruim 30 werknemers. Hun meest succesvolle product is het kunststenen aanrechtblad met gootsteen. “ELLESHA” vond grote afnemers voor hun producten, onder andere de fabriek “Keller-Keukens” en de “MAVEM” te IJmuiden. De MAVEM was fabrikant van prefab woningen. Verder werden er kunststenen vensterbanken, schoorsteendekplaten en prefab trappen uit gewassen natuurgraniet gefabriceerd. De producten werden vervaardigd uit graniet en cement. Het graniet kwam in korrelvorm uit Duitsland en het cement kwam van de ENCI in Maastricht. Witte cement kwam uit Denemarken. In een loods vlakbij de Generaal aan het spoor was nog een loods waar trappen en lateien gemaakt werden.

Een modelaanrecht van Ellesha, model staat Greet Hanssen, dochter van directeur Jacob Hanssen.
(Coll. Mevr. M. van der Poel-Hanssen)

In 1957 trok de heer Ledoux zich terug uit het bedrijf om een nieuw bedrijf in Ermelo op te starten. In 1965 ging de heer Steinke met pensioen. De dagelijkse leiding bleef dus in handen van de heer Hanssen. De zaken liepen goed, maar de concurrentie zat niet stil. De komst van stalen aanrechten en kunststoffen onderdelen aan het aanrecht deden het bedrijf uiteindelijk de das om. De klant wilde het moderne en lichtere materiaal hebben. Kunststenen aanrechten raakten uit de mode. Zo kwam er omstreeks 1975 een eind aan de activiteiten van “ELLESHA” Het voorste gedeelte van de Coop is nog steeds het originele pand waar Ellesha gevestigd was!