donderdag 28 september 2017

De explosie van 15 juni 1994 in Baarn

Op woensdag 15 juni 1994 heeft zich in het pand Weteringstraat 32 te Baarn een explosie voorgedaan. Eén persoon is daarbij om het leven gekomen, ter­wijl twee kamerbewoners ongedeerd het pand hebben kunnen verlaten.

Gelet op het feit dat bij de explosie een slachtof­fer is omgekomen en vele persoonlijke bezittingen niet meer in veiligheid konden worden gebracht is een uitgebreid verslag van deze explosie opgemaakt. Centraal daarbij staat de vraag hoe een en ander heeft kunnen gebeuren.

Evaluatie
Naar aanleiding van deze explosie hebben een aantal evaluaties plaats gevonden, die door de volgende instanties zijn bijgewoond:

15 juni 1994 om 16.00 uur in de brandweerkazerne, aanwezigen: ~  Politie  ~ Brandweer ~ Burgemeester van Baarn ~ Slachtofferhulp ~ GGD ~ BOTU (bedrijfsopvangteam Utrecht van de politie)

28 juni 1994 om 19.30 uur in de brandweerkazerne aanwezigen: ~ Politie  ~ Brandweer ~ GGD ~ REMU (gasbedrijf) ~ Gemeente Baarn (Bouw en woningtoezicht) ~ Technische recherche.

4 juli 1994 om 13.30 uur in de brandweerkazerne aanwezige ~Politie ~Brandweer ~ Stichting Salvage

7 juli 1994 0m 19.30 uur in de brandweerkazerne aanwezigen de korpsleden van de brandweer van Baarn en Soest.

Beschrijving van de explosie
Het object
In het pand Weteringstraat 32 was gevestigd een rijwielzaak van de firma Hommes. De rijwielzaak besloeg de begane grond van het pand, die bestond uit een winkel, werkplaats en magazijn. Onder de werkplaats bevond zich een kelder. Deze kelder was alleen via de werkplaats bereikbaar. De eerste alsmede de tweede verdieping waren ingericht voor kamerbewoning en als zodanig ook verhuurd. De ingang bevond zich aan de achterzijde van het pand.

Het incident
Op woensdagochtend 15 juni 1994 om 07.48 uur werd de omgeving opgeschrikt door een explosie in de rijwielzaak van de firma Hommes. De explosie is door voorbijgangers en omwonenden gemeld via alarmnummer 06-11.
De brandweer van Baarn werd door de alarmcentrale van de Regio Eemland gealarmeerd om 07.50 uur. Deze rukte uit om 07.52 uur, waarna direct door de dienstdoende bevelvoerder middel alarm werd doorgegeven aan de alarmcentrale.
Om 7. 55 uur was de brandweer ter plaatse die in overleg met de politie een eerste verkenning uitvoerde. Gelet op de aard van het incident werd direct bijstand gevraagd door de toen aanwezige disciplines. Door omwonenden waren reeds met behulp van ladders de niet gewonde, doch hevig geschrokken, bewoners uit het nog redelijk overeind gebleven gebouw gehaald en ondergebracht bij de naast gelegen buren van het pand.
Aan de voorzijde was een menselijk lichaam zichtbaar, dat op een hoogte van 3, 5 mtr. bekneld zat tussen het puin.
Personeel van de GGD stelde een onderzoek in aan het slachtoffer en dekte de vermoedelijk overleden kamerbewoonster met een deken af. Om 08.15 is door een arts uit Baarn ter plaatse de dood geconstateerd.

I.v.m. de mogelijkheid dat er meerdere slachtoffers onder het puin aanwezig zouden zijn, heeft er via de regionale verbindingscommandowagen en het politiebureau van Baarn regelmatig overleg plaats gevonden om achter de mogelijke identiteit van de kamerbewoners te komen. Op het politiebureau werd in overleg met leden van slachtofferhulp en BOTU voor opvang van de slachtoffers, vrienden, familie en andere personen, zorg gedragen. Naast de aanwezigheid van Salvage (het overkoepelend orgaan van de verzekeringmaatschappijen) werd een beroep gedaan op het reddingshondenteam.

Om 14.00 uur is men begonnen fasegewijs het gebouw verder te slopen, zodat in samenwerking met de technische recherche en het gerechtelijk laboratorium gezocht kon worden naar sporen van de oorzaak van de explosie.

Analyse van de explosie
De explosie is waarschijnlijk ontstaan in de kelder van het gebouw, welke gelegen was aan de linkerzijde van het gebouw onder de werkplaats. De ontploffing is zo krachtig geweest dat in eerste instantie gedacht werd aan een aantal centimeters oplichten van de kapconstructie. Na bestudering van de gemaakte foto's is komen vast te staan dat door de explosie de linkerzijgevel volledig, vanaf het maaiveld, was weggeslagen. Hierdoor is de verdiepingsvloer en de kapconstructie ± 5 meter voorbij het punt van de linkerzijgevel geschoven. Het begin van een brand (brandsporen hebben dit aangetoond) is door de explosie zelf gedoofd.

Omdat de verdiepingsvloer en de kapconstructie hun steunpunten door het instorten van de zijgevel verloren, werden de aanwezige binnenmuren op de eerste verdieping mee omgetrokken. Het slachtoffer bevond zich in de kamer op de eerste verdieping aan de voorzijde van het gebouw en werd bedolven onder de ingestorte binnenmuur en de verdiepingsvloer van de zolder. De inzet van de brandweer en politie heeft zich dan ook in eerste instantie beperkt tot het in zekerheid stellen van eventueel meerdere mogelijk in het gebouw aanwezige personen. Voordat er met de sloop werd begonnen, zijn door de brandweer boven het ingestorte pand met een hoogwerker gasmetingen verricht. De gasconcentratie was vrij laag en werd veroorzaakt door openstaande gasleidingen in het gebouw.


Om 09.05 uur was de REMU (gas) ter plaatse, zodat vanaf de hoofdleiding in de Weteringstraat de gastoevoer kon worden afgesloten. De REMU heeft in samenwerking met Gastec N.V. (Nederland Centrum voor Gastechnologie) metingen verricht tussen de hoofdleiding en de gasmeter, teneinde ervan verzekerd te zijn dat het hier niet ging om een gasexplosie vanuit het distributienet.
de gasmeter

Bevindingen t.a.v. het gebeuren rond de explosie
Bij dit incident was er direct na de explosie een stabiele organisatie waar te nemen. Vrij snel was duidelijk dat we te maken hadden met zeker één dodelijk slachtoffer, dat de ravage enorm was en dat er mogelijk meer slachtoffers onder de puinhopen lagen.

De oorzaak van de explosie was niet duidelijk. Er werd rekening gehouden met een gasexplosie, vandaar dat snel de REMU gewaarschuwd werd. De komst van de REMU liet in de ogen van het hulpverleningspersoneel ter plaatse lang op zich wachten. In eerste instantie was de REMU telefonisch moeilijk te bereiken. Een intern communicatieprobleem zorgde voor een vertraagde reactie. In eerste instantie werd alleen de electriciteitsploeg gestuurd. Bij het ontdekken van de omissie werd de gasploeg alsnog nagestuurd.

Leiding en coördinatie bij de explosie
Vanaf het allereerste begin van de explosie is gekozen voor een gedeelde bevelvoering.
Daarbij fungeerde de officier van dienst van de brandweer als aanspreekpunt voor het brandweerpersoneel en voor de politiemensen was dat hun officier van dienst.
Beide officieren overlegden voortdurend en namen gezamenlijk de beslissingen.

Tot de fase van het justitiële onderzoek lag het zwaartepunt van de bevelvoering meer bij de brandweer. Op het moment dat de politiebelangen groter waren verschoof het zwaartepunt naar de officier van dienst van de politie. Grote voordeel van deze harmonieuze samenwerking was dat voor iedereen duidelijk was wie de verantwoordelijken waren. Beide officieren konden snel en adequaat zaken regelen via hun eigen disciplines.

Communicatie
Op de plaats van het incident werd gebruik gemaakt van een verbindingsnet (portofoon), hetgeen de communicatie vereenvoudigde. In een vroeg stadium werd gebruik gemaakt van de Regionale verbindingscommandowagen van de brandweer. Via dit voertuig is een telefoonverbinding tot stand gebracht met het politiebureau in Baarn, van waaruit bepaalde activiteiten ten aanzien van beeldvorming over mogelijke slachtoffers, slachtofferopvang en enkele meldkamerwerkzaamheden werden gecoördineerd. Via de meldtafel in het politiebureau in Baarn en de Regionale Alarmcentrale werden diverse instanties gewaarschuwd en zaken geregeld. Omdat veel activiteiten routinematig gebeuren is terugkoppeling via een checklist, wat niet gebeurde, aan te bevelen. De afstemming van het incident met de brandweer, politie en gemeentelijke diensten is redelijk goed verlopen.

Voor een opschaling van de bestrijdingsorganisatie als bij een ramp was geen reden. Daarom heeft de afstemming van de hulpverleningsdiensten in de verbindingscommandowagen plaats gevonden.

De media
Al vrij snel na de explosie waren de verslaggevers van de plaatselijke, regionale en landelijke schrijvende pers aanwezig. Ook de radio en televisiestations lieten van zich weten. Op de plaats van het incident werden de journalisten zoveel mogelijk opgevangen door de officier van dienst van de brandweer, omdat de persvoorlichter van de politie zijn post in Soest weer had betrokken, later voegde hij zich weer bij de plaats van het incident.
Om de pers te voorzien van informatie zijn twee perscommunicees uitgegeven, waarvan een om 10.00 uur in de verbindingscommandowagen ter plaatse en de ander om 15.00 uur in de brandweerkazerne. Hierbij waren vertegenwoordigers van alle hulpverleningsdiensten aanwezig.

De geneeskundige hulpverlening
Mede dankzij een gunstig tijdstip - er werd bij de ambulancedienst juist een wagen in gereedheid gebracht om gestationeerd te worden in de uitrukpost van Baarn - waren snel twee ambulances aanwezig. Het ambulancepersoneel kon niet veel uitrichten. Het dodelijke slachtoffer lag bekneld en kon niet eenvoudig bevrijd worden. Omdat de bergingswerkzaamheden nog enige tijde in beslag zouden gaan nemen, kreeg het ambulancepersoneel het verzoek zich op afroep beschikbaar te houden. Uit de evaluatie is gebleken dat onder dergelijke omstandigheden het beter zou zijn geweest een ambulance eenheid ter plaatse te houden. Tijdens de bergingswerkzaamheden kunnen altijd gewonden vallen.
 
Gemeente
Vanaf 08.15 uur tot middernacht 01.45 uur werden door een medewerker van de afdeling Bouw- en woningtoezicht de sloopwerkzaamheden nauwlettend begeleid. Ondanks de goede communicatie tussen deze medewerker en de bevelvoerders van de brandweer, bleek de rol van de medewerker van Bouw en woningtoezicht in het geheel niet bij iedereen bekend te zijn. Dit kan als gevolg hebben dat verkeerd materieel wordt aangevoerd, danwel de slopers niet weten wat hen te wachten staat. Ook bij het veiligstellen van persoonlijke eigendommen is het raadzaam dat deskundigheid bij instortingsgevaar niet in de wind wordt geslagen. Bij een dergelijk incident is het goed volgens een checklist te werken, waar en tot welk gebied de verantwoordelijkheden liggen.

Salvage
Om ± 09 .15 uur werd op verzoek van de brandweer door de Regionale Alarmcentrale Eemland aan de alarmcentrale van de verzekeraarshulpdienst een verzoek gedaan om de Salvage coördinator. Om 10. 05 uur meldde deze coördinator zich bij de verbindingscommandowagen. Na uitwisseling van gegevens is de Salvage coördinator begonnen met het treffen van schade beperkende maatregelen, zoals het dichtspijkeren van de kozijnen waarvan het glas door de explosie was gesprongen (buren Weteringstraat 32). Ook trof hij maatregelen voor het verzamelen van persoonlijke eigendommen welke aan IDG-Presto te Amersfoort werd opgedragen. De Salvage coördinator presteerde later onder de maat bij de sloopwerkzaamheden, omtrent het nemen van de verantwoordelijkheid voor de financiële afwikkeling van de sloopkosten en het veilig stellen van persoonlijke eigendommen. De samenwerking met de vertegenwoordiger van Salvage is dan ook niet vlekkeloos verlopen. In een gesprek op 4 juli j.l. heeft de Salvage manager toegegeven dat er coördinatiefouten zijn gemaakt.

Nazorg
Tijdens het eerste evaluatiegesprek op 15 juni in de brandweerkazerne sprak een medewerker van het Bedrijfsopvangteam van de Politie (BOTU) zijn waardering uit over de wijze van optreden van politie, brandweer en andere hulpverleners. Hij zag alles even goed en gestroomlijnd verlopen en had in het verleden het menigmaal anders gezien. Het bijpraten en de briefing onder de hulpverleners is en blijft belangrijk.

De oorzaak van het ongeval
De conclusies omtrent de oorzaak van de explosie zijn als volgt:

a. De explosie is vermoedelijk veroorzaakt door een gasconcentratie (LPG) waarvan door nog onbekende oorzaak uitstroming naar de onder de werkplaats van de rijwielhandel gelegen kelder heeft plaatsgevonden.

b. In deze kelder stond een compressor die automatisch in werking treedt zodra de buffervoorraad lucht in de ketel van de compressor is teruggelopen.

c. Door het aanslaan van de compressor heeft dit toen vermoedelijk in samenhang met de aanwezige gasconcentratie tot een explosie geleid.




de kelder





Geplaatst door L.J.A.Bakker
  http://www.grijsvuur.nl
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter  



Kom in actie en deel ook uw Baarnse herinneringen op Groenegraf.nl


 

Prinsessenkalender in 1954


Uit onze kinderjaren herinneren ons allemaal nog, hoe vol dwepende aandacht naar sprookjes over een vorstenkinderen konden luisteren naar “Sneeuwwitje”, “Doornroosje”, “de Zeven Dwergen” en al dat soort verhalen. Ze hoefden ons maar één keer verteld te worden en we vergaten ze nooit meer. Zelfs de jongen, die de grootste moeite had om de tafel van twee te leren, kon de geschiedenis van de gelaarsde kat navertellen, ook al had hij haar maar één keer gehoord. Iedere knaap droomde in die tijd van de dag, waarop hij een beeldschone prinses uit haar gevangenschap bevrijden zou, en ieder meisje keek in gedachten verlangend uit naar de jonge prins, die op een zomerse morgen zou komen aanrijden om haar hand te vragen.

We zijn ouder, wijzer en nuchterder geworden. Al die romantische verhalen zijn vergeten in het leven van alledag. Maar iets van de jeugddromen rond vorstenkinderen kinderen is toch nog in ons gebleven. Daarom kijken we altijd nog met een speciale belangstelling naar foto’s, waarop prinsessen voorkomen, en beschouwen het als een gebeurtenis, indien we er één in levende lijven zien. Prinsessen komen ons voor als een bijzonder soort mensen kinderen, die bevoorrecht zijn en ver van ons lijken af te staan. Eigenlijk is het dan ook een verrassing telkens weer te constateren, dat onze prinsessen zo heel gewoon zijn. Uiteindelijk verschillen zijn eigenlijk in niets van onze kinderen. Het zijn echte kinderen, die we zien opgroeien als een eigen kroost. Juist omdat zij zo gewoon zijn, zijn ze ons zo dierbaar en noemen wijze “onze” prinsesjes.
Omwille van die gelegenheid voor de vier vorsten kinderen publiceren we traditiegetrouw ook dit jaar weer nog niet elders verschenen foto’s van hen. Deze en andere opnames zijn door koningin Juliana en prins Bernhard afgestaan voor Prinsessenkalender 1954 van de vereniging Pro Juventute die ijvert voor de belangen van het bedreigende kind.






 
 
Bron:De Katholieke Illustratie van 27 november 1953. 
Geplaatst door L.J.A.Bakker
http://www.grijsvuur.nl
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter  


Kom in actie en deel ook uw Baarnse herinneringen op Groenegraf.nl

maandag 25 september 2017

Tijdperk brandstoffenhandel Koffrie definitief voorbij

door Eric van der Ent



Bedrijf Koffrie vlak na de brand (Foto: Coll. Groenegraf.nl)
Dat een bedrijf al op het moment dat het nog bestaat historisch is komt maar weinig voor, maar in Baarn hadden we zo'n bedrijf: Koffrie's Kolen- en Oliehandel aan de Noorderstraat in Baarn. Decennia nadat de activiteiten werden gestopt was het bedrijfspandje van de firma Koffrie nog te vinden aan de splitsing Oosterstraat - Noorderstraat. De laatste jaren, en zeker nadat er een aantal jaren geleden brand uitbrak, werd de plek als één van de rotte kiezen van Baarn gezien, maar wees eens eerlijk, was het ook niet, ondanks de vervallen staat, een hele nostalgische plek?


Toen fotograaf Caspar Huurdeman vlak voor de sloop van de schuren van Koffrie een foto van het vervallen pand op Facebook plaatste bleek hoeveel Baarnaars goede herinneringen aan brandstoffenhandel Koffrie hebben. Wie liet er niet zijn auto tectyleren, dat werd nog gedaan met de bokkenpoot. Eénmalig, maar met eeuwige garantie. Even een gasfles voor de camping omruilen of houtskool voor de barbecue halen, een verhaal van Flip Koffrie kreeg je er gratis bij. Als je het terrein van Koffrie op kwam lopen was het alsof je in een andere tijd kwam, want van 'nieuwigheden' moesten de broers Dirk en Flip Koffrie niets hebben. "Pak jij eens even dat schroefje uit dat ene bakje", kon Flip vragen. Keek je dan waar hij heen wees, dan zag je een stelling met honderdduizend bakjes met schroefjes. Flip zag hoe beduusd je keek en had dan de grootste lol.

Een nostalgisch plaatje geschoten op het terrein van Koffrie. Vergane glorie... (Foto: Caspar Huurdeman)

De oude Opel Blitz, bouwjaar 1969,
stond tot vlak voor de sloop van het pand
nog in de schuur van Koffrie.
(Foto: internet)
De broers Koffrie kwamen als vanzelfsprekend van jongs af aan in het bedrijf van hun vader Jan Willem Koffrie (1898-1980). In 1922 werd de brandstoffenhandel officieel geregistreerd bij de Kamer van Koophandel, maar lang daarvoor handelde vader Koffrie al in hout en turf. Dirk, de oudste van de twee broers kwam als eerste in het bedrijf en de 13 jaar jongere broer Flip volgde na de Tweede Wereldoorlog. Er was veel armoede in die tijd. Je kunt het je nu bijna niet voorstellen, maar destijds kochten veel klanten een mud kolen, maar konden die hoeveelheid niet ineens betalen.

Wekelijks betaalden ze dan twee kwartjes afbetaling. Een kwartje was 25 cent in het guldentijdperk, jongelui. Meestal werden die kolen dan bezorgd. De ene klant wilde de kolen in de kelder hebben, de andere in de schuur of op zolder. Er moest dus flink gesjouwd worden met die handel. Het was zwaar werk.

Foto: Coll. Groenegraf.nl
Met de komst van aardgas rond de jaren zestig braken er moeilijke tijden aan voor de brandstoffenhandelaren. Waren er voor die tijd nog een tiental kolenboeren in Baarn actief, aardgas zorgde ervoor dat de meeste bedrijven het bijltje erbij neer gooiden. Ook Dirk en Flip moesten creatief worden en andere bronnen van inkomsten vinden. Nadat ze rond 1970 een auto van een kennis getectyleerd hadden, kwamen ze op het idee om heen die service ook in hun bedrijf op te nemen, en met succes! Uit de wijde omgeving kwamen klanten hun bolide laten beschermen tegen corrosie en roest. En nam je je zoon mee als u de auto weer kwam halen, dan kreeg hij een mooie Valvoline poster mee naar huis.

Foto: Coll. Groenegraf.nl
In 1991 stierf Dirk op 71-jarige leeftijd en Flip elf jaar later. Hij mocht 80 jaar oud worden. Toen was duidelijk dat dit oer-Baarnse nostalgische plekje binnen afzienbare tijd zou verdwijnen. Eigenlijk was de brand die eind jaren negentig in de schuur ontstond al de genadeklap. In 2014 is alles wat nog enigszins van waarde was al weggehaald. Tientallen jaren oude kolenwagens en een oliewagen werden het terrein afgesleept en opgeladen op grote opleggers. Hendrik-Jan Dorrestijn, directeur van Eemtrans BV en Eemwood BV heeft één van de kolenwagens op de kop kunnen tikken en is van plan deze te restaureren. Mogelijk zien we dat historische karretje in de toekomst nog eens door Baarn rijden. Dat zou leuk zijn.

Foto: Coll. Groenegraf.nl

Enkele weken geleden zijn de schuren en de bedrijfswoning van Koffrie aan de Noorderstraat gesloopt. Een 1850 m2 groot braak terrein is het resultaat. Het was onvermijdelijk, maar toch doet het een beetje pijn. Men is van plan om er zes woningen, in twee drietallen, iets schuin tegenover elkaar te bouwen. Drie halfvrijstaande woningen aan de Noorderstraat en drie rijtjeswoningen aan de Meester Pluimhof, maar voordat die woningen gebouwd gaan worden zal er nog het nodige moeten gebeuren. Decennia lang brandstoffenhandel en tectyleren zal gevolgen hebben gehad voor de kwaliteit van de bodem. De verwachting is dat die nog flink gereinigd zal moeten worden. 

Nu is alles verdwenen, maar gelukkig hebben we de foto's nog. Koffrie zal niet snel vergeten worden.


Geraadpleegd:
- In mijn tijd, gesprekken over toen - Corrie Kroon-van Oosterom.
- Diverse krantenberichten omtrent de sloop en aanstaande nieuwbouw.

UPDATE 26-9-2017:
We ontvingen een leuke reactie van Henk Hagen:

Wat leuk om deze Opel Blitz nog eens terug te zien.
De opzettank is gebouwd bij de firma Dijssel in Soest. Is ook te zien aan de blauwe firmaplaat die rechts onder de achterklep zit. Ik heb daar gewerkt van 1972 tot 2012 en heb er nog enkele reparaties aan verricht. De opzettank kon je er met een hijstakel vanaf tillen (zie de ronde beugel bovenop) zodat hij als kolenwagen en tankwagen dienst kon doen.

De pomp in de achterkast werd aangedreven door een 2tact Hatz motor die je nog met een trekkoord moest starten.



Eric van der Ent













Dit verhaal verscheen op maandag 25 september 2017 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    






Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

zaterdag 23 september 2017

Wie, wat, waar: Een tennisbaan aan de Spoorweglaan

Speurder, de speurhond van Groenegraf.nl
Vandaag is een nieuwe uitzending in de rubriek Wie, Wat, Waar? bij RTV Baarn gestart. De rubriek is een samenwerking met Stichting Groenegraf.nl. U kent inmiddels onze speurhond "Speurneus". Tijdens de uitzending van de rubriek Wie, Wat, Waar? graaft Speurneus telkens een foto van Groengraf.nl op. Wij hopen dan dat de kijkers van RTV Baarn en de volgers van Groenegraf.nl de vragen die we hebben over de foto kunnen beantwoorden.






Op deze plattegrond uit 1913 staat een tennisbaan vermeld aan de Spoorweglaan in Baarn, de huidige Gerrit van der Veenlaan. Best gek, een tennisbaan pal aan het spoorwegravijn. Daar moet menig balletje naar beneden zijn gerold.

Wij zijn op zoek naar beeldmateriaal van deze tennisbaan. Wie kan ons helpen?
Wat we precies willen weten leest u op onze site via deze link, of bekijkt u op RTV Baarn. De uitzending blijft ook te zien op onze site via deze link. Op die plek kunt u gelijk ook uw reacties plaatsen.

We zijn heel erg benieuwd of u ons kunt helpen!





De uitzendingen van RTV Baarn zijn te zien via het digitale pakket van Ziggo op kanaal 42 of via de stream op www.rtvbaarn.nlYouTube en Facebook

Ook via Xs4all en Telfort met de witte afstandsbediening op kanaal 626 en via XMS, Edutel, Fiber.nl, Stipte, Lybrandt en Telfort met de zwarte afstandsbediening op kanaal 2125.

Op onze site is deze rubriek te volgen via www.groengraf.nl/wiewatwaar

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen?
Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Groenegraf.nl.

donderdag 21 september 2017

Baarn en de Rijksbelastingdienst

Tot de Franse tijd hoorde men betrekkelijk weinig over het zich buiten de steden vestigen ter wille van de goedkoopte of om gunstiger fiscale verhoudingen. Het 's winters buiten zijn kwam in de 18e eeuw nog maar sporadisch voor en het verblijf op de buitenplaatsen gedurende de zomer achtte men kennelijk geen onoverkomelijk bezwaar voor de stedelijke economie.

Alexander Gogel
Pas in de 19e eeuw werden de klaagzangen luider en luider. De gemeentelijke belastingdruk was zwaar geworden. Na de unificatie en centralisatie tijdens het Napoleontische tijdvak met weinig speelruimte voor de gemeenten, werden door de invoering van de Gemeentewet in 1851 de gemeente meer en meer belast met de uitvoering van de diverse overheidstaken. Tussen 1851 en 1893 stegen de gemeentelijke uitgaven gemiddelde tot het vijfvoudige. De gemeenten moesten vele belastingbronnen aanboren om aan hun geld te komen. Belastingrestituties over de periode, die men elders op zijn zomerverblijf doorgebracht had werden, niet meer verleend. Belastingdrukverschillen tussen de diverse gemeentes hadden de migratie bevorderd.

Deze verschillen werden door een aantal maatregelen tussen 1920 en 1942 tot een minimum teruggebracht, met name door de vervanging van de gemeentelijke inkomstenbelasting door de Rijksinkomstenbelasting en uitbetaling aan de gemeenten via het Gemeentefonds.
Voor Baarn had het fiscale aspect voor de vestiging van vele grote betekenis. Baarn was vooral in het begin van de 20e eeuw zeer goedkoop. Door de toevloed van rijken werden de belastingopbrengst weer zo verhoogt, dat de tarieven nog verder omlaag konden, en Baarn nog goedkoper werd. Na de Eerste Wereldoorlog, toen de toevloed van rijken immigranten stagneerde, werd Baarns concurrentiepositie slechter en Baarn relatief minder goedkoop. Tot 1940 kon Baarn haar reputatie als “goedkoop” echter handhaven.

Toch was het fiscale element uiteraard slechts één van de factoren, die mensen ertoe deed besluiten zich des zomers of voorgoed in de “Parel van het Gooi” te vestigen.

Rijksbelastingheffing in Baarn
Belastingdienst in 1913 in Baarn
Hoofdstraat
Sinds de herziening van het Nederlandse belastingstelsel door Alexander Gogel in het begin van de 19e eeuw, werden de Rijksbelastingen Centraal geheven door de Provinciale arrondissementen. Hier werkten de Inspecteurs, Controleurs en Commiezen. Plaatselijk waren de Ontvangers met hun Deurwaarders “Actief”. Zo ook te Baarn. Er was een ontvangstkantoor “Derde Klasse”, met Dependances in Eemnes, Soest en Soesterberg.

Belastingdienst in 1926 Eemnesserweg
hoek Brink
Het ontvangkantoor bevond zich meestal aan huis van de ontvanger en de sub-ontvangers. Hier hielden zij “zitdagen”. Misschien dat daarom soms door leken nog wel gesproken wordt van “ontvangsthuis”. Het eerste echte ontvangkantoor te Baarn werd in 1913 ondergebracht in het voormalige gemeentehuis/postkantoor aan de Hoofdstraat. De ontvanger zelf kwam ernaast te wonen. In dit pand kwam toen het eerste, gedecentraliseerde inspectiekantoor van Baarn. Later kwam daar ook nog een stationnement van de invoerrechten en accijnzen bij.
In 1926 verhuisde men naar een pand Eemnesserweg 1-3/hoek Brink. Het ontvangkantoor zat beneden, de inspectie boven. Deze behuizing werd echter steeds slechter en benauwder. De vloeren golfde, het archief stond op de slaapkamer van het er nog inwonende gezin van man, vrouw en acht kinderen, gebruik van het toilet was pas mogelijk als drie mensen opzij gingen en de potkachel werkte verstikkend. Er werd gewerkt in kleine, stoffige en onpraktische lokalen. Het was en “armoedig boeltje”. Gesproken werd van de “hel”.
Inhuldiging in september 1948 van Koningin Juliana
De verhuizing in 1948 naar Huize Peking kwam dan ook als een geschenk uit de hemel. Het pand was grondig schoongemaakt en opgeknapt. Hier waren de vele, goede en ruime vertrekken, uitstekend geoutilleerd en beantwoorde aan alle hygiënische eisen. Ook hier kwam het ontvangkantoor beneden te zitten en de inspectie boven. Bovendien lag het kantoorgebouw prachtig met een nieuw plantsoen ervoor en de Pekingtuin erachter. De Baarnse belastingadministratie was vanaf toen gevestigd in een der mooiste, zo niet het mooiste kantoor van Nederland.
De ingebruikname ging ook met een zekere plechtigheid gepaard in aanwezigheid van een aantal autoriteiten. Van de eigen mensen werd gevraagd “zich het nieuwe gebouw waardig te tonen door beschadigingen te voorkomen en in onderling overleg met belastingplichtigen de zaken naar best vermogen te regelen”. “Hopelijk zal de geest van de Sint Bureaucratius uit het gebouw geweerd blijven en de nieuwe omgeving de arbeidslust stimuleren”.
Huize Peking in 1948

In de naam Peking kon men de initialen vinden van “Productie En Kwaliteit In Nieuw Gebouw”. De Baarnsche bevolking dacht daar anders over en sprak over Peking als “Pik In”. Bovendien kon men de Torenlaan vooral wel de “Laan der zuchten” of “Laan der smarten” noemen, gezien de aanwezigheid van deze Laan van zowel het belastingkantoor als het ziekenhuis als de begraafplaats. Het gehele personeel kwam op de foto voor de
het gehele personeel voor de glazen uitbouw
op 23 april 1948
glazen uitbouw van het gebouw en ‘s avonds was er feest. Ook voor de gemeente was Peking na de opknapbeurt weer een sieraad geworden na de lange periode van verwaarlozing, leegstand en oneigenlijk gebruik.

Verbouwing van Huize Holland en Huize Peking in 1982/1983
Ook Huize Peking werd op den duur te klein voor de belastingdienst te Baarn en raakte uitgeleefd. Besloten werd het naastgelegen Huize Holland erbij te trekken. Dit pand, dat ook eigendom was van de gemeente Baarn, stond leeg en was gekraakt. Reden te meer om zaken te doen. Beide panden werden verkocht aan het Rijk in 1979, waarna er een
Huize Holland
restauratie- en verbouwingsplan werd opgesteld. Eerst werd Holland opgeknapt en daarna betrokken door het ontvangkantoor. Vervolgens werd Peking gerestaureerd en daarna domein van de inspectie. Tijdelijk moest het inspectiepersoneel werken in barakken, die achter het huis werden geplaatst.


Beide huizen werden met elkaar binnendoor verbonden zodat een geheel ontstond. De aankoopsom bedroeg ƒ 1.000.000,-  de totale verbouwingskosten ƒ 4.000.000,-  na een oorspronkelijk krediet van ƒ 1.780.000,-. Het werd dus duidelijk duurder dan geraamd. Er kwamen ernstige gebreken aan het licht. Zo bleken de banden met een constructieve functie uit hout te bestaan, de balkkroppen verrot te zijn, de gevel bekroning lost te zitten en moest op het laatst toch nog een geheel nieuwe kap worden aangebracht. Bij de restauratie werden ook nog de fundamenten van het eerste Huize Peking zichtbaar.
de Haldeuren met koper beslag
Na de restauratie is een prachtig pand ontstaan, dat evenwel nooit op de Monumentenlijst is terechtgekomen. De historische waarde van het pand werd goed gecombineerd met de eisen van de gebruiker. Zo werden de grote opbergkasten (lektrievers) voor de leggers/dossiers verzonken in de vloer geplaatst met de voet in het souterrain. Er kwam weer een witmarmeren vloer in de hal en in de gangen, in de hal werden weer de originele haldeuren gemonteerd met geslepen en fraai versierd glas en met glanzend koperbeslag. Hij werd gewerkt met Zweeds grenen, er kwamen raamluiken aan de gevels. Ook kwam er in het kader van de zogenaamde 1%-regeling een kunstwerk en wel een lichtspiraal in het
de lichtspiraal in Huize Holland
trappenhuis van Huize Holland.


Er kwam een mooie vergaderzaal, die ook door de Directie te Utrecht gebruikt kon worden. In het gebouw werden uit de Rijkscollectie overal kunstwerken op- en neergehangen en neergezet.
Het pand bleef wel erg onderhoudsgevoelig. Het schilderwerk, dat eerst in wit was uitgevoerd naar later in bruin, moet regelmatig bijgehouden worden, er komen alweer barsten in het gebouw, de vloeren op de eerste verdieping zijn van hout, kortom zo’n kwalitatief goed gebouw is het niet, noch van binnen nog van buiten. Maar er kan uitstekend gewerkt worden en dat wordt er ook. Nog steeds geldt dat een goede accommodatie bevorderend werkt voor de kwaliteit van werk en welzijn.

Voor velen is Huize Peking en Huize Holland een goed tweede huis, waar men op past “zoals een goed huisvader/huismoeder betaamt”. Een gebouw moet ook goed schoongemaakt en gereinigd worden. Als een goed huisvader en huismoeder hebben dat jarenlang Joop Smith en zijn vrouw gedaan.

De reorganisatie in 1992 en de toekomst
In het kader van de reorganisatie van de Belastingdienst zal in Baarn ook het een en ander veranderen. Vanaf 1 januari 1992 zal onderscheid worden gemaakt tussen “particulieren” en “ondernemers”. In Amersfoort komen in een groot, nieuw gebouw op het Kantorenpark “De Hoef” twee grote, nieuwe eenheden “particulieren” en “Ondernemingen”, samengevoegd uit de voormalige inspecties in de regio. De ondernemers uit het Baarnsche ambtsgebied (Baarn, Eemnes, Soest, Soesterberg) worden voortaan behandeld vanuit Amersfoort, de particulieren uit Baarn, Eemnes, Soest en Soesterberg vallen voortaan onder de “Particulieren/Amersfoort’. In Baarn is echter voor de particulieren een nevenfunctie gebleven, gevestigd in Huize Peking. Dit pand zal daardoor aangepast worden aan de nieuwe eisen en de huisstijl van de Belastingdienst. Het pand Holland zal worden verkocht als kantoorgebouw aan derden, de gemeente heeft afgezien van het recht van eerste koop.

Bij deze aanpassing, kosten ƒ 420.000,- zullen Holland en Peking weer worden gescheiden. Er zal een compleet automatiseringsnetwerk worden aangelegd, de ontvangstruimte zullen worden gemoderniseerd, de huisstijl zal ook aan de buitenkant van het gebouw zichtbaar zijn, er komt een klimaat- en luchtbeheersvoorziening, de invalidenvoorzieningen worden aangepast en het buitenonderhoud zal worden aangepakt.
Was er in 1948 bij de ingebruikname van Peking als belastingkantoorfeest, ook het einde als zelfstandige inspectie- en ontvangkantoor willen we niet ongemerkt voorbij laten gaan. Op 11 oktober 1991 gaan we weer op de foto op dezelfde plek en is het weer feest voor het hele personeel.
 

Bronnen:
Baarn/Peking, Th. De Ruig, Baarnsche Courant, oktober 1984
Archief Belastingdienst Baarn
Dhr. A.J.H. van de Poll - foto september 1948
Historische Kring Baerne
Jan Vrieze gesprekken met diverse personen en medewerkers van de belastingdienst in 1991 te Baarn en eigen ervaringen en waarnemingen.
 
Geplaatst door L.J.A.Bakker

http://www.grijsvuur.nl
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter  


Kom in actie en deel ook uw Baarnse herinneringen op Groenegraf.nl