Het Rode Dorp in Baarn, toen en nu

Rond 1920 werd het startschot gegeven voor de bouw van een nieuwe arbeidersbuurt aan de rand van het toenmalige dorp Baarn: Het Rode Dorp. De socialistische arbeiderswoningbouwvereniging Ons Belang gaf de opdracht aan de Hilversumse Architect A.M. van den Berg om de woningen en de stedenbouwkundige opzet van het buurtje te ontwerpen. De woningen werden ontworpen in de stijl van de Amsterdamse School waarmee Berlage zo beroemd werd.

Het Rode Dorp tijdens de bouw in de jaren twintig van de vorige eeuw. Links de Mauvestraat, rechts de Weteringstraat. De woningen aan het Mesdagplein zijn al voltooid. Het terrein aan de Breitnerstraat ligt nog grotendeels braak. Ook de woningen aan de Israëlstraat zijn nog niet gebouwd. 

Dezelfde locatie in 2012. Links is nu de staatsliedenbuurt gebouwd en rechts de Schilderswijk Detail uit de bovenste foto uit de jaren twintig. Duidelijk herkenbaar is het Mesdagplein. Daarachter de Apolstraat en de Blommersstraat. Vooraan de Marisstraat met de kenmerkende huizen met hoge daken en schoorstenen Hoe het Rode Dorp aan zijn naam kwam is niet duidelijk. Drie verklaringen doen de ronde:

1. Een groot gedeelte van de woningen heeft rode dakpannen

2. De eerste bewoners van deze woningen stemden vrijwel allemaal SDAP (voorloper van de

   PvdA). Ze stemden dus "rood".

3. De inpandige kozijnen en deuren waren oorspronkelijk rood geschilderd.

De bouw van de woningen verliep niet zonder slag of stoot. In 1920 en 1921 werden zes verschillende typen woningen gebouwd, totaal 137 stuks. Door de economische recessie van 1921-1924 werd de verdere uitvoering gestaakt. Het gevolg was dat het terrein aan de Marisstraat en Breitnerstraat onbebouwd bleef en er een tweede plantsoen in de wijk ontstond. Op de eerste foto is dat duidelijk herkenbaar. Pas begin jaren dertig werden de overige woningen aan de Breitnerstraat gebouwd.

Een blik op de woningen aan de Marisstraat. Typerend zijn de kleine vensters, hoge daken, grote dakoppervlakten en de hoge schoorstenen.

Dankzij de goede zorgen van woningbouwvereniging Ons Belang is de oorspronkelijk opzet van het Rode Dorp behouden gebleven, hoewel er in de loop der jaren wel het één en ander veranderd is. Begin jaren dertig verdween de rode verf aan de binnenkant van de woningen. In 1960 kregen de hoge puntgevels van de woningen aan de Marisstraat een ander aanzien. De schoorstenen trokken niet goed, men was bang voor instorting en zo werden de schoorstenen en gevels verlaagd. Ook de houten gevelbekleding werd in die tijd verwijderd. Het onderhoud van die bekleding was te kostbaar. In de jaren zeventig werd zelfs overwogen om de woningen te slopen. Gelukkig is dat niet gebeurd.

In 2010 is het Rode dorp beschermd dorpsgezicht geworden. Op 25 januari 2010 onthulde minister Ronald Plasterk een plaquette bij het poortje op het Mesdagplein. We mogen er nu vanuit gaan dat met het toekennen van deze status, het dorpsgezicht behouden blijft voor de toekomst.

 

Wilt u uw herinneringen delen, stuur een e-mail naar: bakker.groenegraf@gmail.com. Of een briefje aan: Baarnsch Geheugen Marisstraat 4, 3741 SK BAARN

 

 Antwoord van vorige week: Eerste steenlegging Musis Sacrum

Al eerder vertelde ik over de schouwburg achter hotel Velaars aan de Brink die afbrandde. Na de brand zat Baarn met een probleem. Wat kon nu als schouwburg gebruikt worden? Er kwam een zaal bij het Badhotel en als noodoplossing werd de aula van het oude Baarnsch Lyceum aan de Stationsweg gebruikt. Maar het was duidelijk dat er een definitieve oplossing moest komen. En die oplossing kwam er. Op 12 april 1928 werd de eerste steen gelegd van het concertgebouw "Musis Sacrum" aan de Nicolaas Beetslaan in het voormalige Pekingbosch. Deze eerste steen werd gelegd door mevr. Van Reenen, echtgenote van de toenmalige burgemeester van Baarn. Oprichter en voorzitter van Musis Sacrum was Jan van der Hoop.

de eerste steen legging op 12 april 1928

Op 27 oktober van dat jaar werd Musis Sacrum officieel in gebruik genomen met de opvoering van "Het Chineesche Landhuis" door "Het Vereenigd Toneel". Op 3 november daaropvolgend vond een galaconcert plaats door het Utrechts Stedelijk Orkest.

Musis Sacrum zou de grote sterren van Nederland trekken om hun voorstellingen te laten zien, maar ook de lokale verenigingen hadden weer een plek om hun toneelvoorstellingen en muziekconcerten uit te voeren, hoewel de akoestiek van dit theater naar zeggen te wensen overliet. Toch besteedde de architect ruim aandacht aan de akoestiek door de toepassing van een preparaat van suikerrietvezel, dat verwerkt werd in de wand- en plafondbekleding.

Musis Sacrum

Het gebouw had een ruime hal, foyers met buffetten, wandelgangen, garderobes en een flinke orkestruimte met plaats voor dertig musici. De zaal bood plaats aan vijfhonderd mensen. Vierhonderd beneden en op het balkon nog eens honderd zitplaatsen. Het toneel werd twaalf meter hoog, elf meter breed en vijftien meter diep. In 1937 werd al besloten tot een verbouwing van deze mooie concertzaal. De cabine voor bioscoopvoorstellingen werd gesloopt waardoor er meer ruimte kwam voor frontplaatsen. Verder kwam er een verhoogd podium, waardoor ongetwijfeld het het zicht op het podium verbeterde, en er kwam een tweede ingang waardoor de zaal sneller bezet en ontruimd kon worden.

Tijdens de tweede wereldoorlog werd het in gebruik genomen door de Duitsers en later door de Canadezen. In die tijd is het gebouw enorm in verval geraakt. Het gebouw zag er eind 1945 geruïneerd en troosteloos uit. Toch zagen Van der Hoop en voorzitter Van Kempen kans om de middelen te vinden om te herstellen wat vernield was. In de jaren vijftig was exploitatie zonder subsidie echter geen haalbare kaart meer. In 1953 stierf Van der Hoop. Besloten werd om het gebouw aan te bieden aan de gemeente Baarn voor de symbolische som van 1 gulden.

De gemeente hielp niet en zo kwam er in 1969 een eind aan het gebruik van schouwburg Musis Sacrum. Er wordt gefluisterd dat de toenmalige burgemeester van Baarn, Mr. F.J. van Beeck Calkoen, die in de Nicolaas Beetslaan woonde, niet wilde dat de concertzaal werd opgeknapt vanwege de verkeersoverlast.

Jarenlang heeft het gebouw nog leeggestaan en verpauperde het totaal. Pas in 1976 werd het gebouw gesloopt. Het binnenterrein werd verdeeld tussen de omliggende woningen en op het voorterrein werden nieuwe woningen gebouwd. Dat was het eind van Musis Sacrum. De winnaar deze week is: J.Muntinga.

Blikopeners: Eric van der Ent - Friese architect Wierda laat zijn sporen na in Baarn

 16 september 2021, 11:30 | de Bibliotheek Baarn

Kosten: gratis

Op donderdag 16 september is het bij Blikopeners de beurt aan Eric van der Ent over de Friese architect Wierda. Wierda laat zijn sporen na in Baarn en maakt furore in Zuid-Afrika. Deze Blikopeners is in de Bibliotheek Baarn.

Architect Sytze Wierda ontwierp 140 jaar geleden onder meer de Paaskerk en de School met de Bijbel in Baarn en twee villa's in Baarn. Een 'kostschool voor jongeheeren' aan de Spoorweglaan (nu Gerrit van der Veenlaan) is het laatste gebouw dat hij in Nederland zou ontwerpen. Hij vertrekt in 1887 naar Zuid-Afrika en maakt daar grote furore. Voor president Paul Kruger mag hij diverse regeringsgebouwen, de oude raadzaal in Pretoria en verschillende bruggen ontwerpen. Stuk voor stuk prachtige gebouwen. In 2021 wordt Eric van der Ent benaderd door Maarten van der Ven uit Zuid Afrika. Samen brengen zij oorspronkelijke, in Zuid-Afrika opgespoorde tekeningen van een villa aan de Leestraat, bij de huidige eigenaar van de villa. 

Eric van der Ent (1965) is geboren in Utrecht, maar woont zijn hele leven al in Baarn. In 2005 is hij als hobby de geschiedenis-website Groenegraf.nl gestart. Die site brengt de Baarnsche geschiedenis online in beeld en maakt deze toegankelijk voor een ieder die het maar lezen wil.

Inclusief lunch

Na de lezing is er een kleine lunch gesponsord door Coop. Er zijn nog een paar plaatsen over. Wel even aanmelden van te voren.

Klik hier om aan te melden.

---

Blikopeners is een reeks lezingen die maandelijks plaatsvindt in de Bibliotheek Leusden en Baarn. De spreker komt uit de regio of er wordt over een lokaal thema of verhaal verteld. 

Boek "Vandaag is morgen alweer gisteren, deel 2" nu te bestellen!

Binnenkort verschijnt:

Vandaag is morgen alweer gisteren

Baarnse herinneringen, deel 2

De voorintekening voor Vandaag is morgen alweer gisteren, deel 2 is gestart. Reserveer nu uw exemplaar!

‘Vandaag is morgen alweer gisteren’ deel 2 is het vervolg op het in februari 2021 verschenen deel 1, met daarin verhalen die vanaf september 2015 tot en met december 2017 periodiek in een rubriek onder deze naam in de Baarnsche Courant opgenomen zijn. Nu, in deel 2, vindt u de verhalen die van begin 2018 tot eind 2019 verschenen zijn. Drie enthousiaste auteurs: Ed Vermeulen (Historische Kring Baerne en Stichting Groenegraf.nl), Eric van der Ent (Stichting Groenegraf.nl) en tot eind 2018 Cees Roodnat (Historische Kring Baerne) met daarbij twee bijdragen van gastschrijfster Sandra van Berkum. Ieder schreef op eigen manier verhalen over oud Baarn voor de rubriek. Per verhaal werd aan de hand van actuele gebeurtenissen in Baarn teruggekeken naar vroeger en werden er bruggetjes van het heden naar het verleden geslagen. Een leuke manier om de voorbije tijd te koppelen aan het heden.

Voor het samenstellen van de verhalen werd gebruik gemaakt van de uitgebreide digitale collectie van Stichting Groenegraf.nl en de enorme verzameling gegevens en beeldmateriaal van de Historische Kring Baerne. Natuurlijk werd ook uitgebreid uit eigen herinneringen geput. De inspiratiebronnen zijn onuitputtelijk want: ‘Vandaag is morgen alweer gisteren’. En zo is het! De krant van vandaag verdwijnt bij het oud papier, maar op deze manier, in boekvorm vastgelegd, kunnen de verhalen blijvend gelezen worden.

"Vandaag is morgen alweer gisteren' deel 2 kost net als deel 1 € 22,50 per stuk. Bezorging binnen Baarn is gratis. Verzendkosten buiten Baarn, € 4,95, ongeacht het aantal boeken dat u bestelt. Bestelt u vóór eind september, dan ontvangt u uw bestelling uiterlijk eind oktober, begin november in de bus.

Let op: van deel 1 hebben we nog een beperkt aantal boeken bij laten drukken. De prijs van deel 1 is ook € 22,50. (Zolang de voorraad strekt).

Klik hier om uw bestelling voor deel 1 en/of deel 2 te plaatsen

 Zoekplaatje in Baarn

1: Voor welk gebouw wordt hier de eerste steen gelegd?

U kunt hierop reageren via het sturen van een briefje aan:

Stichting Groenegraf.nl
T.a.v. Baarnsch Geheugen
Marisstraat 4
3741 SK BAARN

of stuur een e-mail naar: bakker.groenegraf@gmail.com.

Onder de goede inzenders verloten we het boek "Baarn in de Tweede wereldoorlog ……..terugblik".

Daarnaast ontvangt de winnaar ook nog een en een fles wijn voorzien van een ansichtkaart uit Baarn,

beschikbaar gesteld door Mitra Baarn - Van de Steeg Laanstraat 72, 3743 BH Baarn tel; 035-5426063.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Baarn in de Tweede Wereldoorlog…terugblik’

Het boek

‘Baarn in de Tweede Wereldoorlog…terugblik’ is de titel van het door Wim Velthuizen geschreven en door drukkerij Bakker Baarn uitgegeven historisch boekje, dat 19,50 euro kost. Over de aanleiding tot het schrijven van de terugblik op de jaren ‘40 - ‘45 in Baarn vertelt Wim Velthuizen: Eric van der Ent vroeg mij in het voorjaar van 2017 of hij mijn verhaal over Baarn in de Tweede Wereldoorlog in een boekje mocht uitgeven. Mijn verhaal was echter te kort voor een boekje. Dus heb ik er uitgebreide informatie bij gezocht. Dat kostte veel tijd en energie. Natuurlijk had ik al wat informatie en heb ik voor het herdenkingsboekje over het Joods Monument Baarn veel opgezocht. ”

"Verder heb ik deze zomer van 2017 dagen in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag zitten lezen, heb veel gebeld, gemaild en geschreven naar ondermeer Westerbork, Kamp Vught, de Oorlogsgravenstichting, Concentratiekampen in Duitsland en Polen, het Deutsche Bundes archief. Ook de Historische Kring Baerne had de nodige gegevens. Het is naar mijn mening een uniek boekje geworden. Rond de eeuwwisseling was Wim voorzitter van het Comité 4 en 5 Mei Baarn. In die tijd maakte hij met cameraman Chris Jenner unieke dvd's over lokale gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. 

Gesprekken met tientallen oudere Baarnaars en rechtstreekse informatie van het Deutsche Bundesarchiv, concentratiekampen in Nederland, Duitsland en Polen maken het boekje tot een authentiek document. Door de ‘Deutsche Gründlichkeit' beschikken veel kampen nog over een schat aan informatie. Ook het Rode Kruis de Oorlogsgraven Stichting en het NIOD leverden informatie, die aangeeft dat dit boek geen fictie is, maar harde realiteit. Van persvrijheid was in de oorlogsjarengeen sprake. De Baarnsche Courant werd vervangen door Het Nieuwsblad voor Soest en Baarn. Daar is in dit nieuwe boekje dan ook een heel hoofdstuk met lokale nieuwtjes aan gewijd. Hoewel Wim Velthuizen zegt dat geen enkel boek over de Tweede Wereldoorlog ooit een compleet beeld zal kunnen geven, geeft dit boekje toch een goed beeld van Baarn in die roerige tijd. Een beeld dat tot nu toe nog niet zo beschreven is. Voor jong en oud de moeite om het ter hand te nemen.

Wim bij  het beeld van Juliana en Bernhard

Deze uitgave van de Stichting Groenegraf.nl is beslist een aardig cadeau voor een verjaardag, de kerstdagen of welke andere gelegenheid ook. Het boekje is te bestellen per email via groenegraf.baarn@gmail.com.