Bakkerij van Dijen

Onder de rieten dakjes aan de Laanstraat begon Bastiaan van Dijen in 1845 een bakkerij. Bastiaan van Dijen is één van de eerst bekende bakkers in Baarn.

Bastiaan van Dijen

Bastiaan van Dijen is geboren rond 1799 in Baarn. In 1825 trouwde hij in Bussum met de in Weesp geboren Anna Elisabeth Ottenkoot. Het gezin ging wonen aan de Oranjestraat in Baarn. Dat was echter niet de Oranjestraat zoals we die nu kennen. Het stukje Laanstraat vanaf de Brink naar de huidige Oranjestraat heette in die tijd ook nog Oranjestraat. Het gezin woonde in "Onder de Rieten Dakjes".

Bastiaan was kleermaker en gemeentebode. Het echtpaar krijgt maar liefst 13 kinderen, waarvan er zeven al op jonge leeftijd overlijden. 

Waarschijnlijk om zijn dan nog grote gezin te kunnen onderhouden vraagt Bastiaan in 1845 een vergunning aan om een bakoven aan zijn huis te mogen bouwen. De gemeente stemt daarmee in en zo begon Bastiaan zijn bakkerij in "Onder de Rieten Dakjes" aan de Laanstraat.

Helemaal onbekend was hij niet in het bakkersvak. Zijn grootvader Jan van Deijen, alias Jan van het Klooster stond in 1777 al in Soest officieel geregistreerd als Bakker. Jan moest, vanwege belastinginning, de letters "IG" in zijn broden bakken. Die bakkerij in Soest was gevestigd aan "Het Hol", nu hoek Korte Brinkweg-Van Weedestraat. Helaas werd die bakkerij in 1787 door rovende Pruisische soldaten vernield. Jan van Deijen werd daarna met de hulp van zijn stiefvader, Coenraad van Brakel, schoenmaker. 

In 1845 begon Bastiaan van Dijen dus zijn bakkerij in Baarn. Zijn zoon Franciscus was toen pas 10 jaar oud. Het bakkersvak werd hem met de paplepel ingegoten en het lag voor de hand dat hij op een gegeven moment zijn vader zou opvolgen. En zo gebeurde het ook.

De in 1834 geboren Franciscus van Dijen trouwde in 1864 met Anna Maria Elisabeth van der Heijden uit Zaltbommel. Frans zette dus de zaak van zijn vader voort en bleef ook in "Onder de Rieten Dakjes" wonen. Dit echtpaar kreeg maar liefst 11 kinderen die allen in de woning bij de bakkerij geboren zijn. 

Rieten dakjes in de Laanstraat

Franciscus deed op zijn beurt de zaak over aan zijn zoon Gerardus Johannes van  Dijen. Dat zal ongeveer tussen 1900 en 1912 geweest zijn. Franciscus stierf in 1912. Gerardus Johannes zou de zaak nog tot 1956 voortzetten waarna de zaak overgedaan werd aan bakker Vroegop. Met dank aan dhr. W. van Dijen voor zijn hulp met het samenstellen van dit verhaal.

 

 

 

Het verhaal van Ralph Ockerse (Soester in Amerika): Indië, familieleven in Soest en Het Baarnsch Lyceum

Met een voor- en nawoord van Ed Vermeulen

Actie is reactie, oftewel het een haalt het ander uit. Eind augustus 2021 verscheen het verhaal ’Baarnsche Allerhande deel 1’ met daarin onder meer aandacht voor de door generaties leerlingen van Het Baarnsch Lyceum gekende sport- en gymnastiekdocent Jaap Manting. Dankzij een verrassende omweg via internet werd dit verhaal gelezen door Ralph Ockerse (1933), oud inwoner van Soest, al sinds de jaren zestig wonend in de USA.

Drie beeldbepalende elementen in het leven van Ockerse

Terug in Indonesië, het land van mijn jeugd, omgeving Bandung.

Er volgde een correspondentie per email. Ralph vroeg Groenegraf.nl of er belangstelling bestond voor een verhaal over zijn jeugd en zijn schooljaren op Het Baarnsch Lyceum! 

Het Baarnsch Lyceum in voormalige Villa Waldheim 
 (Coll. Ed Vermeulen)

  

Dat zijn vraag met een volmondig ja (!) werd beantwoord zal duidelijk zijn. Bedenk bij het lezen van zijn verhaal dat de schrijver al sinds tientallen jaren een  veramerikaniseerd Nederlands bezigt. Met zijn goedvinden heb ik zijn in de ik-vorm geschreven tekst zoveel mogelijk aan onze hedendaagse schrijfwijze aangepast.                                                                                                                                  

Ralphs verhaal bestaat in grote lijnen uit drie delen: Indië, Familieleven en schooljaren op Het Baarnsch Lyceum. Deze episodes lopen vloeiend in elkaar over:  

HET VERHAAL VAN RALPH OCKERSE

Ralph’s intro: Mijn verhaal gaat over de tijd in mijn leven die ik doorbracht in Soest en Baarn gedurende mijn studie op Het Baarns Lyceum. Ofschoon die vijf jaren ook gekenmerkt werden door periodes van geweldige tegenslagen, was de tijd die ik in Baarn had doorgebracht voor mij bijzonder speciaal en hoorde ongetwijfeld bij de beste jaren van mijn leven, jaren waaraan ik regelmatig terugdenk. De wetenschap dat Groenegraf.nl mij de gelegenheid biedt mijn indrukken en ervaringen te kunnen delen is heel bijzonder. 

Banden met Indië: Om mijn verhaal over mijn verblijf in Soest en Baarn beter te kunnen begrijpen, vertel ik in het kort iets over mijn Indische achtergrond. 

Indië: het verhaal van vier generaties

Kolonel Pieter Marie Ockerse, in 1835 geboren te Wageningen vertrok samen met zijn twee broers en vier zusters naar het toenmalige Nederlands Oost Indië (NOI) met het doel zich daar te vestigen. Met Pieter Marie begint onze voorouderlijke NOI Ockerse tak. De jongste van zijn acht kinderen was mijn grootvader Pieter Willen Ockerse, geboren te Muntok, Banka op 21 juni 1876.  

Mijn vader Willem Fedor Pieter Ockerse, roepnaam “Willy”, werd op 30 september 1904 te Batavia geboren. Hij doorliep zijn lagere en middelbare opleidingen op Nederlandse scholen in Indië, gevolgd een vier jarige opleiding op het Binnenlands Bestuurscollege in Batavia (nu Djakarta).

Vader begon zijn bestuurlijke carrière in 1927 op Bali. Hier trouwde hij ’met de handschoen’ met Louise Johanna Tideman, geboren 1 oktober, 1903 te Batavia. Zij zou in 1933 mijn moeder worden. Nadat mijn vader tot controleur benoemd was werkte hij in de residentie van Bengkulu (Zuidwest Sumatra) te Mokomoko en Lais, en had recht op overzees verlof. Zijn hobby was tekenen. Hij had altijd een schetsboekje bij zich waarin hij schetsjes maakte als hij bijv. bij een bushalte moest wachten. Deze schetsjes werkte hij s‘ avonds thuis uit. Hij verveelde zich nooit en ontwikkelde zijn expertise als buitengewoon begaafd ’pen en inkt’ tekenaar-illustrator. Om hiervan zijn beroep te maken, besloot hij in 1932 om voor een jaar op het zeer gerenommeerde ’Institute Supérieure des Arts Décoratifs’, gelegen in het idyllische Vlaamse Terkamerenbos, in het Frans ’Bois de la Cambre’ te Brussel zijn eerste formele studies in kunst en design te gaan volgen. Zijn leraar was de beroemde Henry van der Velde die in 1926 dit instituut had opgericht. Van der Velde herkende vaders artistieke talent en nam hem onder zijn hoede. Aan het eind van het verhaal een paar voorbeelden van vaders manier van tekenen.

Mijn ouders besloten in 1933 om hun verlof in Brussel door te brengen. Hier genoten de grootouders van moeders kant, kolonel Gerrit Anton Tideman (voormalige Commandant van Fort de Kock te Bukittinggi) en zijn echtgenote Wilhelmina Hermana Scheuer van hun pensioen. Hier werd ik op 17 mei 1933 geboren, nam de dokter mijn kleine knuistje in die van hem en sprak de woorden: ’Bonjour Ralph, soyez le bienvenu!’ (’Goede morgen Ralph, wees welkom!)   

Oorlogsjaren: Vader werd begin 1934 aangesteld als gezaghebber op Pulau Kisar, met toezicht op de Molukse Zuidwest eilanden, gevolgd door plaatsing in Rengat (1936) en Belakang Padang (1939), beiden gelegen in de provincie Riau op Sumatra.

Rengat, met zusje Evelijn aan de rivier Indragiri. Het m.s. Banka (KPM) vaart voorbij.

                                                                                              

Zicht op eiland Pulau Sambu, vanuit ons huis te Belakang Padang.

Pulau Sambu met in de verte Singapore

Inmiddels werd de oorlogsdreiging in het Pacific gebied steeds groter, en werden de nodige voorbereidingen en maatregelen getroffen om Indië te verdedigen.    

In oktober 1941 meldde vader zich bij de Militaire Luchtvaart reserve voor een militaire basisopleiding. Hij slaagde hiervoor  met succes: als luitenant. De datum 28 februari 1942, locatie vliegveld Andir nabij Bandung. 

Willem Ockerse vaandrig KNIL.
Karikatuur gemaakt t.g.v. benoeming
 tot schutter-verkenner te Andir, maart 1942

De Nederlanders in Indië waren overtuigd dat het verslaan van de uit tin gemaakte broze ’Zero’ gevechtsvliegtuigen zeer makkelijk zou verlopen en Japan snel op de knieën gebracht zou kunnen worden. Dit was helaas historisch gezien volledig onjuist en er was sprake van een ernstige onderschatting van de Japanse gevechtskracht die maakte dat het KNIL al na één week na de landing op Java tot overgave werd gedwongen. De Japanse ‘Zero’ vliegtuigen waren superieur en het Japanse leger was zeer modern uitgerust.

Capitulatie en Birma-Siam ’Death Railway’: Op 13 maart 1942 werd vader, tijdens de verdediging van het KNIL hoofdkwartier , door het Japanse leger gevangen genomen en geïnterneerd in het kamp 9e Bataljon te Tjimahi. Op 15 januari 1943 werd hij met 3188 andere Nederlandse krijgsgevangenen (Prisoner of War-POW),  als sardientjes in een blikje, in het vrachtruim van het 3040 ton metende Japanse vrachtschip Harugiku Maru gepropt en naar Singapore vervoerd. Dit schip, het vroegere s.s. Van Waerwijck van de KPM, was in 1942 door de Nederlanders in Tandjung Priok tot zinken gebracht teneinde niet in Japanse handen te vallen. 

Hellship Harugiku Maru, v/h s.s. Van Waerwijck (KPM)

Zij werd echter door de Japanners vlot gebracht, gerepareerd en ingezet als transportschip. Van Singapore per trein naar Birma  om daar met de reeds 61,811 aanwezige geallieerde POW’s als dwangarbeiders in moeilijk jungle en bergachtig terrein te werken aan de bouw van de 415 km lange ’Death Railway’. 

Birma-Siam Death Railway nabij Kanchanaburi
(Coll. Ed Vermeulen)

Hierbij kwamen 12.621 geallieerde POW’s om het leven, inclusief vader die stierf door dysenterie en volledige uitputting. Hij stierf op 28 oktober 1943 in het Kanchanaburi hospitaal en vond zijn laatste rustplaats op het Kanchanaburi War Cemetery. 

Laatste rustplaats Willem Fedor Pieter Ockerse
(Bron: Oorlogsgravenstichting.nl)

Ereveld Kanchanaburi  2007 
(Foto: Ed Vermeulen)

Japanse kampen- einde WO2- reis naar Nederland: omdat wij geen inkomsten meer hadden en het te gevaarlijk werd om in ons huis het verloop van de oorlog af te wachten, nam mijn moeder het besluit om in oktober 1942 het kamp in te gaan. Ik heb van deze periode een overzicht gemaakt en noem daarin datum van internering, kampnaam en tijdsduur. We begonnen in kamp Kramat. Ik was toen negen jaar, mijn zusje acht, mijn ene broertje twee en de ander drie maanden.

28 oktober 1942 – Kramat – (nabij Batavia) - 8 maanden.

11  juli 1943- Grogol (nabij Batavia) - 14 maanden

30 augustus 1944-Tjideng (Batavia) - 16 maanden 

*22 februari 1945 – Tjimahi (West Java)- 7 maanden

**3 januari 1946-Kandy (Ceylon)- 3 maanden                          

*Ik ben op mijn elfde jaar naar het jongenskamp Baros 6 in Tjimahi (Bandung) overgebracht en kwam zeven maanden later terug in Tjideng (Batavia).    

**We vertrokken uit kamp Tjideng via het vliegveld Kemajoran, Jakarta in een B24 Liberator bommenwerper naar Colombo, Ceylon (het huidige  Sri Lanka) waar we in Kandy drie  maanden in quarantaine doorgebracht hebben. 

Na de tijd in Kandy vertrokken we op 15 april 1946 met het tot troepentransportschip omgebouwde m.s. Ruys vanuit Colombo naar Nederland waar we op 3 mei  1946 in de haven van Amsterdam aankwamen.

Het m.s. Ruys  KPM bracht ons van Indonesië naar Nederland 
(Coll. J.G.Nierop, Maritiem Trefpunt Almere)  

Het gezin Ockerse: mijn moeder, mevr. Louise (Loes) Ockerse-Tideman
en haar vier kinderen Ralph, Meis, Tom en Gerrit.

Omdat we letterlijk al onze bezittingen verloren hadden en ook in Nederland geen eigen onderdak hadden, mocht moeder als lid  van de Theosophische Vereniging, samen met mijn twee jongste broertjes vrij ’en pension’ verblijven in het Arundale huis in Naarden. Mijn zusje en ik werden van elkaar gescheiden en elk van ons werd bij vreemde mensen ondergebracht. In de herfst van 1949 kregen we bericht dat we in Soest Zuid een huis van de Stichting Pelita kregen toegewezen. Dit betekende dat we voor het eerst na vele jaren weer met ons vijven onder hetzelfde dak met elkaar herenigd waren. Wat een ongekende luxe was dat voor ons! 

Ralph voor Pelitahuis Duinweg 19 Soest-Zuid en samen met zus Evelijn (Meis) op balkon.

Broertjes Tom en Gerrit in de tuin en mijn moeder op het platje.

Van Bussum naar Soest en Het Baarnsch Lyceum: Omdat we tijdens de oorlogs- en kampjaren in Indië geen formeel onderwijs ontvingen, begon ik na onze repatriëring naar Nederland, in 1947 op het Bussums Lyceum aan de eerste en tweede klas van de HBS B met net voldoende  resultaten om door te stromen naar de bovenbouw, waar ik, helaas, in de derde klas bleef zitten. Toen wij in de zomer van 1949 in Soest Zuid een Pelita huis toegewezen kregen heeft mijn moeder mij in laten schrijven op Het Baarnsch Lyceum om daar de derde klas over te doen. Dit lukte, ik ging over naar de vierde klas, maar de moeilijkheden die ik had in het eerste derde klas jaar, vooral met het uitwerken en oplossen van praktische problemen in scheikunde, natuurkunde, mechanica, maar ook in gonio- en stereometrie, algebra en Duits herhaalden zich in het eerste vierde jaar. Na ook deze klas gedoubleerd te hebben was het alsof ik nu meer tijd en gelegenheid had om tenslotte de leerstof beter te ’begrijpen’.     

Studieperikelen: Dat dit inderdaad de oorzaak was, werd me echt duidelijk toen ik zo’n twintig jaar later op de Yale universiteit in Amerika afstudeerde. Waar het op neer kwam was, dat als ik me niet vergis in de vijfde klas lagere school in rekenen, de methode van het oplossen van moeilijker sommetjes geleerd moet worden totdat de leerling het zonder probleem kan uitvoeren. De fout was dat mijn geweldige achterstand in schoolopleiding was veroorzaakt door de oorlogsjaren zonder verder onderwijs en het langdurige verblijf in concentratiekampen, ook zonder verder onderwijs. Om de achterstand na de oorlog gedeeltelijk in te halen stelde mijn moeder voor mijn leerproces te versnellen door b.v. mijn lagere school vierde, vijfde en zesde klas elk slechts in drie maanden in plaats van een jaar per klas te laten afwerken. Voor dit plan kreeg zij inderdaad goedkeuring van het schoolhoofd. Zodoende heb ik mijn zes jaar lagere onderwijs in drieënhalf jaar volbracht,  maar dit was naar later zou blijken duidelijk te kort om er zeker van te zijn dat ik de fundamentele principes nu voldoende zou beheersen. 

Dus, nadat ik op mijn eindrapport vijf onvoldoendes zag staan, voelde ik me totaal verslagen. Toch zei mijn moeder dat ik het volgend jaar de vierde klas maar moest overdoen. Mijn toeziend voogd, Oom Cor, stelde voor mij meteen van school te halen, om direct een opleiding aan de militaire academie te Breda (KMA) te gaan volgen. Ik had gezworen dit nooit te zullen doen, zelfs niet als dit de  laatste optie was. 

Als een soort compromis, besloten mijn moeder en Oom Cor dat ik de tweedaagse Psychologische test op de Universiteit van Utrecht zou gaan afleggen teneinde mijn beroepskeuzerichting te bepalen. Het resultaat was dat ik in overeenkomst met Oom Cors voorstel meteen van school zou moeten gaan om op een middelbare agrarische school zoals Deventer mijn studies voort te zetten.

Ik was ten einde raad en smeekte mijn moeder mij op Het Baarnsch Lyceum te laten blijven. Er was echter nog een ander probleem: en dat was dat wij de door Het Baarnsch Lyceum gevraagde schoolgelden  onmogelijk konden betalen. Ze besloot dit met de Rector Driessen en enkele leraren te bespreken en indien mogelijk een lagere bijdrage voor te stellen.                        

Mijn leraren waren het er over eens dat ik duidelijk geschikt was voor het Lyceum. De schooladministratie besloot ook, buitengewoon goedgunstig, om de  bijdrage te verlagen. Dit gebaar heeft mijn moeder diep geraakt! Uiteindelijk behaalde ik gunstige resultaten op zowel mijn schriftelijke, alsmede de mondelinge examens, en slaagde ik “fair and square” met succes, in de zomer van 1953, voor mijn eindexamen, zonder de tegenslagen die ik eerder in de klassen drie en vier had ondervonden. 

Terugkijkend op mijn leven kan ik stellen dat mijn vijf jaren op Het Baarnsch Lyceum, ongetwijfeld mede dankzij de inzet van vele docenten, behoren tot de beste ervaringen , die ik op studiegebied heb ondervonden.  

Foto van klas B4b genomen achter het schoolgebouw, in 1951.Onderste rij, links voorgrond zit Maarten Hendrikse. Eind rechts voorgrond zit ik, Ralph Ockerse, links achter mijn elleboog  Mauk Dandrieu en  verder links voorop zit Jaap ten Bosch. Achter Jaap staat Ben Loman en links voorop, naast Jaap zit Jan Middelaer.

Schoolleven: Mijn beste vrienden waren in die tijd Maarten Hendrikse, Etsko Schuitema en Jan Middelaer. Met Maarten maakte ik geregeld na schooltijd bij hem thuis muziek: hoofdzakelijk Dixieland. Maarten speelde piano en ik gitaar. Eens per jaar hield Het Baarnsch Lyceum voor de leerlingen een reuze gezellige dansavond in de aula aan de Vondellaan.

Het Baarnsch Lyceum met links de Aula
(Coll. Ed Vermeulen)

Er speelde een in die jaren geweldig populaire band: The Dutch Swing College Band o.l.v. Peter Schilperoort. Dat was mijn favoriete groep en muziek. 

Dutch Swing College Band, CD cover
(Coll. Ed Vermeulen)

Als de band vijftien minuten pauze nam en het podium afging namen Maarten en ik even over, meestal met twee invallers die dan de bas en drums bespeelden. We begonnen  met ons populairste stukje: ’On the sunny side of the street’. Met Jan Middelaer en andere jongens uit Indië dronken we graag een pilsje en daarom gingen eens per twee weken naar een café in Soestdijk om pool te spelen. Ook zocht ik Jan op in de flat waar hij samen met zijn moeder woonde,  waar we dan soms met ons drieën canasta speelden tot laat in de avond. Jan zat ook gedurende drie jaar als vaste speler met mij in Het Baarnsch Lyceum volleybalteam. Daar kom ik op terug. Ook zeilden we met Jan’s boot samen met zijn moeder en klasgenoten op de Loosdrechtse plassen.

Zeilen op de Loosdrechtse plassen. Ook de moeder van Jan Middelaer,

mevr. Amy Mees, is van de partij.

Met Etsko Schuitema jr. maakte ik veel fietstochten, hetzij samen of met onze vriendinnen. Ook speelden we regelmatig midgetgolf op Lage Vuursche en gingen we naar de bioscoop. Daar heb ik leuke herinneringen aan overgehouden.

Sportief: Rond 1951 ging ik met vrienden soms even na schooltijd naar de grote gym- en sport zaal op het terrein achter het schoolgebouw. Dit was het domein van de heer Manting, onze sportleraar, waar hij na schooltijd altijd te vinden was en wat nieuws uitprobeerde. 

Jaap Manting houdt de score bij. Reünie HBL 1981
 (Coll. Fam. Manting)

Soms deden we even mee. Manting was een enthousiast voorstander van de oprichting van een Baarnsch Lyceum volleybalteam. Na een lang  gesprek spoorde hij mij aan om dit team op poten te zetten, waarbij hij de training op zich zou nemen met als doel het deelnemen aan wedstrijden. Zodoende, begonnen we geregeld te oefenen op het Lyceum onder toezicht van één van de meest enthousiaste sportdocenten uit de regio: onze Jaap Manting!

Jaap Manting: oog voor talent!  (Coll. Fam. Manting)

Wij speelden officieel in 1951-52 en wonnen onze eerste trofee! Voor het laatst in 1952-53, net voordat de examens begonnen en behaalden onze tweede trofee! Deze overwinningen behoorden ongetwijfeld tot Manting’s allerbeste ’talent-ontdekkingen’ uit zijn sportcarrière!

Het Baarnsch Lyceum 1951-1952 volleybal kampioenen van l naar r achter: Ben Loman,
Jan Brouwer en Hans Bakker, vooraan: Rudie Blok, Ralph Ockerse, en Jan Middelaer.

 

Idem 1952-1953 volleybal kampioenen, van  l naar r :
 staande achter: Jan Middelaer, N.N. ontschoten,
Maud Dandrieu en vooraan gehurkt: Hans Bakker,
 Ralph Ockerse, en Ben Loman.
Locatie achterzijde Het Baarnsch Lyceum

Docenten en werkweek: In 1952 was onze docent ’van schone kunsten’ gedurende meer dan twee maanden afwezig. De gastkunstenaar die hem tijdelijk verving was niemand anders dan de wereldberoemde M. C. Escher! 

M.C. Escher: de kunstenaar aan het werk.
(Bron: mcescher.com)

De heer Escher woonde slechts zo’n 2 minuten lopen van het Lyceum af langs de spoorbaan. Zijn eerste opdracht aan onze klas was er eentje die ik nooit zal vergeten en bestond uit het meenemen van een éénkleurige stropdas en een paar aardappelen (!) teneinde hieruit verschillende stempels te snijden waarmee we dan de das moesten bestempelen. Ik heb mijn das zelfs twee weken gedragen. Ook moesten we speciale tekeningen maken waarvan ik de onderwerpen helaas vergeten ben. Dat ik de eer had van de heer Escher iets unieks geleerd te hebben was iets dat erg veel voor mij heeft betekend! 

Tot besluit vertel ik nog even iets over de indrukwekkende werkweek, waarin we, vijfde klas leerlingen met het aankomende examen in het vooruitzicht, ons moesten verdiepen in het oplossen van wetenschappelijke en wiskundige problemen. Dit onder leiding van onze docenten natuurkunde Dr. Vreeswijk, scheikunde Dr. Roest, onze Ned. taal  leraar en conrector Dr. Schults. 

Dr. Vreeswijk wacht gedurende de pauze

Tien minuten pauze: Dr. Vreeswijk en enige leerlingen. 

Deze werkweek vond plaats in  het kamphuis de Paasheuvel in Vierhouten, Veluwe. 

Dr. Schultz, Dr. Vreeswijk en een samenwerkend groepje leerlingen. 

Onze leraren hielden hun voordrachten in de avond terwijl wij de leerlingen overdag in kleinere groepjes samenwerkten. 

Dr. Roest als de ’Flying Dutchman’ terwijl
 Ralph op de achtergrond langs liep. 

Het spreekt vanzelf dat de leerlingen ook hielpen met het schillen van de aardappels. 

Aardappelen schillen (piepers jassen) voor onze volgende maaltijd.

Vooraan 2e van rechts Ralph Ockerse. Schuin achter Ralph  Hanneke van Leeuwen met achter haar staand Maarten Hendrikse.  2e rij 2e van rechts Ytje Dezentjé.

Geslaagd en loopbaan: In 1953 slaagde ik voor het diploma HBS B, waarna ik aansluitend twee jaar bij Philips Eindhoven op het Nat. Lab heb gewerkt. Ondanks het feit dat dit een hele leerzame periode was ontmoette ik ook hier onverwachte problemen bij de vereiste vervolgstudies. Nadat ik afscheid had genomen van het Nat. Lab heb ik een spoedcursus gevolgd op de Rijkskweekschool te Haarlem en ben ik een korte periode als onderwijzer op een Lagere School werkzaam geweest. In april 1957, inmiddels getrouwd, ben ik samen met mijn vrouw naar de USA geëmigreerd. Mijn Amerikaanse carrière in een notendop:  na ongeveer een jaar bij Pfizer Biopharmaceutical Inc. gewerkt te hebben, ben ik twee jaar in dienst geweest bij de U.S. Army, waarbij ik in Hanau, Duitsland, gelegerd ben geweest. In 1960 heb ik de studie scheikunde weer opgepakt. Deze bracht mij van Ohio naar de Yale University waar ik ben afgestudeerd in moleculaire biologie. In 1966 werd ik assistent professor op de biologische faculteit van Hope College in Holland, Michigan. 

Hope College in Holland, Michigan
(Bron: Internet)

In 1976 maakte ik de stap naar de Universiteit van Indiana, waar ik uiteindelijk als professor in 1996 met pensioen ben gegaan. Interessant om te vermelden is dat ik in de 80er jaren lang en nauw heb samengewerkt met Indonesische universiteiten, waarbij mijn kennis van het Bahasa Indonesia mij tot grote steun is geweest en mij veel voldoening heeft gegeven. De cirkel van mijn leven was als het ware rond.   

Hormat (eerbetoon) aan mijn vader: Tenslotte heb ik vier door mijn vader gemaakte illustraties en het omslag van zijn schetsboek (Sotte Krabbels) bijgevoegd teneinde zijn verschillende varianten van humor weer te geven. 

De eerste gaat over de Nederlandse inwoners van Rengat, Sumatra en wat Sinterklaas ze het beste kan schenken en het waarom? De tweede is overgenomen uit zijn ’Alphabet van de BB-ers’ (Binnenlandse Bestuurders en hun mogelijke echtgenotes versus hun favoriete bezigheid). De derde als voorbeeld hoe een ideaal rubbertransport via de rivier Indragiri er uit zou kunnen zien, terwijl de werkelijkheid heel anders is. En de vierde: ’het is maar zoals je het bekijkt’. Het is een interessante verzameling indrukken opgedaan tijdens zijn lange loopbaan. Zijn professor op de kunst academie in Brussel was heel lovend over mijn vader’s tekeningen, zelfs zo dat mijn vader in 1941 vast besloten was om na de oorlog een cartoon film industrie in de Veluwe op te zetten, à la Walt Disney! Over deze tekeningen kan nog het volgende gezegd worden: de bekende cabaretier Wim Kan zat in Burma samen met mijn vader in hetzelfde Japanse concentratie kamp. Beiden waren vast besloten om na de oorlog een door Wim Kan geschreven boek geschreven met illustraties van mijn vader uit te geven. Na de oorlog en terug in Nederland, ongeveer 1948, heeft mijn moeder Wim Kans show in Amsterdam bezocht en hem in de kleedkamer gesproken. In dit gesprek bevestigde Kan het plan, dat door de hectiek van de naoorlogse jaren en uiteraard de dood van mijn vader in oktober 1943 nooit is uitgevoerd.       

Ed Vermeulen nawoord: het verhaal van Ralph Ockerse geeft een goed beeld van de problemen waarmee de mensen uit Ned. Indië, terug of voor het eerst in Nederland,  geconfronteerd werden. Heel herkenbaar zijn de leerachterstanden en de daaraan verbonden problemen. De vier door Ockerse sr. gemaakte tekeningen mochten met toestemming aan het verhaal toegevoegd worden. De toevalligheden in het leven: Ralph deed eindexamen in de zomer van 1953: min of meer gelijktijdig werd door mijzelf het toelatingsexamen voor Het Baarnsch Lyceum afgelegd. Mijn eerste schooldag: begin september 1953, de jongensklas 1C. Dat de helft van mijn klasgenoten een band met Indië had, werd door mij pas later opgemerkt. 

Jongensklas 1C , schooljaar 1953-54 
 (Coll. Ed Vermeulen)

 

Ook mijn moeder had problemen om aan de financiële eisen die de school stelde te voldoen. Het werd op een bijzondere wijze door de schoolleiding opgelost! Opmerkelijk is dat ik enkele klasgenoten van Ockerse zoals  Hanneke van Leeuwen en Maarten Hendrikse via de padvinderij (scouting) heb gekend. Ook Rudie Blok, in mijn herinnering een verwoed schaatser, heb ik gekend. Tevens meen ik op de klassenfoto’s Gerben Bonno van Dijk, zoon van het toenmalige hoofd van de Nieuwe Baarnsche School (NBS) en Piet Reinders te herkennen. Dat wat begon als een reactie op een op Geheugenvanbaarn.nl (v/h Groenegraf.nl) geplaatst verhaal heeft geleid tot het bijzondere verhaal van Ralph Ockerse, een Soester in het buitenland.

Alle foto’s komen uit het persoonlijke archief van Ralph Ockerse tenzij anders vermeld.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.

 Uiteraard kunt u Geheugenvanbaarn.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen? 

Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Geheugenvanbaarn.nl.

Klaas Fernhout, kunstenaar

door Eric van der Ent 

Klaas Fernhout (1927-2006)
(Coll. Ruud Brakelé)

Wie de kunstschilder en tekenaar Klaas Fernhout kent zal hem waarschijnlijk kennen als een kunstenaar uit Blaricum, maar wist u dat hij in Baarn geboren en opgegroeid is?

Klaas Fernhout werd geboren op 28 augustus 1927 in Baarn als zoon van houthandelaar / koopman / reiziger Jan Thomas (Tom) Fernhout en Maria Johanna Swidde. Het gezin woonde aan de Mollerusstraat in Baarn. Twee jaar eerder werd zus Hilde geboren en in 1929 werd zus Alida Wilhelmina (Lietje) geboren. In 1932 werd nog een levenloos zusje geboren. Helaas liep het met de beide zussen ook niet goed af. Lietje overleed vlak voor de oorlog op 10-jarige leeftijd aan jeugdkanker en Hilde overleed aan het eind van de oorlog op 25 april 1945 op 19-jarige leeftijd. Zij werd geraakt tijdens beschietingen. De Duitsers hadden hun batterijen opgesteld aan de Jacob van Lenneplaan, bij het brandspuithuisje, aan de Ferdinand Huycklaan, op Buitenzorg en Groeneveld in het bos en ze schoten richting Amersfoort-Hoogland-Bunschoten. Van 22 tot 25 april werden door de Duitsers ongeveer 260 projectielen afgevuurd. Op 25 april werd het geschut door de Engelsen beantwoord. Op verschillende plaatsen in Baarn kwamen de granaten neer, zoals in de Sophialaan, de Wetstraat, Laanstraat, Mollerusstraat en Eemnesserweg. Zeer waarschijnlijk is Hilde door granaten afkomstig van die geallieerden omgekomen. Tijdens deze beschietingen kwamen ook de Baarnaars Hendrika Maria Schoots, Lukas Scheppers, Willem Alexander Nijman om.

Door granaten getroffen woningen in Baarn bij beschietingen op 25 april 1945.
Links de woning van het gezien Gielen-Schoots in de Laanstraat waarbij Hendrika Maria Schoots om het leven kwam. Rechts de woning van het gezin Scheppers-Lammers aan de Eemnesserweg waarbij Lukas Scheppers omkwam.
(Coll. Historische Kring Baerne)

Klaas is samen met zijn ouders ongeschonden door de oorlog gekomen. Al op jonge leeftijd bleek dat hij aanleg had om te tekenen. Op zijn tiende jaar kreeg hij les van Riek Daamen en later ook van architect Berning uit Baarn. Het was de bedoeling dat hij naar de Rijksnormaalschool in Amsterdam zou gaan om daar een gedegen beroepsopleiding te volgen want hij wilde tekenleraar worden. Maar daar stak de oorlog een stokje voor. Ook na de oorlog kwam daar niets van, Klaas werd door een tbcbesmetting getroffen. Toch bleef hij zichzelf bekwamen.

Een aquarel van Klaas Fernhout
(Coll. Judith Hosli)

In de jaren vijftig van de vorige eeuw heeft hij twee jaar als decorschilder en ontwerper gewerkt bij de plateelfabriek "De Ram" in Arnhem om zich daarna in Blaricum te vestigen, waar hij op kamers ging wonen aan de Naarderweg. Hij werd lid van kunstenaarsverenigng "De Kring" in Hilversum, maar werkte voornamelijk in de beslotenheid van zijn atelier, zonder veel naar buiten te treden. Hij liet zijn werk voornamelijk aan vrienden kennissen zien, slecht enkele keren was er een tentoonstelling. De laatste tentoonstelling die tijdens zijn leven gegeven werd vond plaats in 2000 in "De Plankeniers" in Bussum.

Naast het tekenen las hij ook veel. Allerlei boeken van de grootste schrijvers van alle tijden hadden zijn aandacht. Dit maakte hem tot, wat zijn huisgenoot wel noemde, een wandelende encyclopedie, die in gezelschap in staat was tot het doceren over allerlei onderwerpen op het gebied van politiek en godsdienst. Zelf was hij een diepgelovig mens die al jong vanuit de protestantse kerk overging naar de katholieke. Hij zag het leven als een reis waarop je zoekend op weg bent naar je doel. Veel van zijn tekeningen laten dan ook mensen zien die gepakt en gezakt zijn en die kaarten en boeken lezen om daardoor de weg te vinden. Hij tekende graag mensen. Soms naar de werkelijkheid van echte modellen (portretten), maar ook in zijn fantasie of uit zijn herinnering. Ook kwamen religieuze onderwerpen aan de orde zoals de studies voor zijn ‘Kruisafname van Christus’ en tekeningen van het interieur of exterieur van kerkgebouwen en van mensen die daarin werkten.

Klaas Fernhout timmerde niet aan de weg. Hij leidde veeleer een wat teruggetrokken leven. Misschien is daardoor zijn oeuvre wel zo omvangrijk geworden. 

Klaas Fernhout, laatste rustplaats op
De Woensberg in Blaricum.
(Bron: online-begraafplaatsen.nl)

Op 1 februari 2006 overleed Klaas Fernhout op 78-jarige leeftijd. Hij werd begraven op begraafplaats "De Woensberg" in Blaricum.

Voor dit artikel is gebruik gemaakt van een In Memoriam in "Hei & Wei, dorpsblad voor Blaricum" geschreven door Jan Willems en een artikel geschreven door Ron van den Berg uit januari 2018.

De hierboven afgebeeld aquarel is eigendom van Judith Hosli. Indien u geïnteresseerd bent om in het bezit te komen van dit kunstwerk, neemt u dan contact met haar op. 

Deze aquarel verkeert in perfecte conditie. De afmetingen zijn 60 bij 80 cm. Fernhout was jarenlang bevriend met Marian Hosli, tante van Judith. Marian Hosli en Klaas kenden elkaar van de TBC kliniek, waar ze beiden patiënt waren. Marian Hosli was ook diepgelovig, zij vonden elkaar in het geloof. Klaas Fernhout heeft dit schilderij speciaal voor haar gemaakt. Wie belangstelling heeft om dit schilderij te kopen kan rechtstreeks contact met Judith Hosli opnemen via email: jemhos@gmail.com.   

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.

 Uiteraard kunt u Geheugenvanbaarn.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen? 

Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Geheugenvanbaarn.nl.

Een telephoonverbinding voor Baarn

Het telefoonstation bij het station Baarn Sinds Alexander Graham Bell op 14 februari1876 patent aanvroeg voor de "verbetering van de telegrafie" en zo het startschot gaf voor de ontwikkeling van de telefonie, is de wereld in rap tempo met elkaar verbonden. Op 1 juni 1881 opende de Nederlandsche-Bell-Telephoon-Maatschappij in Amsterdam, op de hoek van de Kalverstraat en de Dam, het eerste Nederlandse openbare telefoonnetwerk, met 49 vaste abonnee aansluitingen. Daarna ging het ook in Nederland snel. In januari 1890 worden door de heren Groskamp en Heijbroek in Hilversum, pogingen om de gemeente zover te krijgen, dat een telefoonnetwerk aangelegd wordt met een aansluiting met Amsterdam, Baarn, Laren en Bussum. Met de Bell-Telephoon-Maatschappij werden onderhandelingen gestart.

Het station in Baarn, links het telefoonstation voor intercommunaal telefoonverkeer (zie ook de bovenste afbeelding) Een maand later, in februari 1890, verleent de gemeente Baarn de Nederlandsche-Bell-Telephoon-Maatschappij een vergunning voor tien jaren om telefoonpalen op gemeentegrond te plaatsen en om leidingen aan gemeentegebouwen te bevestigen. Het Rijk komt in mei van dat jaar met de maatschappij overeen dat de Bell-Maatschappij vóór 1 augustus 1890 de voor publiek bestemde telefoonlijnen aan zal leggen. Een lijn van 4 draden zal tussen Amsterdam en Hilversum aangelegd worden, en een lijn met 2 draden op het traject Hilversum-Utrecht, Hilversum-Baarn en Baarn-Arnhem. Binnen de bebouwde kommen zullen de betreffende gemeenten de lijnen onderhouden en bewaken, daarbuiten zal het Rijk dat doen.

Op 14 augustus 1890 is het zover: "Gelijk uit de officiële aankondiging in de afgelopen week is gebleken, zijn thans telefonisch verbonden: Amsterdam, Arnhem, Baarn, Dordrecht, 's-Gravenhage (met Scheveningen), Haarlem, Hilversum, Rotterdam, Schiedam, Utrecht, Zaandam en Zandvoort.

Zijn wij goed ingelicht, dan voldoet de intercommunale gemeenschap tussen die plaatsen onderling zeer wel, en is deze alleszins bevredigende toestand verkregen door krachtige medewerking van het technisch personeel der Rijkstelegraaf, dat, onder toepassing van het bekende stelsel Van Rijsselberghe, de aanvankelijk zozeer storende inductie van telegrafeerstromen heeft weten te overmeesteren.

Dat de telefoon-inductie, waardoor men op den enen draad horen kan wat op den anderen wordt overgesproken, nog niet geheel kon worden opgeheven, blijft een ongerief, dat slechts zal kunnen worden vermeden, wanneer de geabonneerden, die van dubbele intercommunale geleidingen gebruik willen maken ook voor dubbele draden met het Centraal-Bureel, waar de intercommunale lijn een aanvang neemt zullen zijn verbonden."

De officiële aankondiging: Baarn heeft zijn telefoonverbinding! Baarn had dus zijn telephoonverbinding. Erg vlot ging het in het begin nog niet in Baarn. Een telefoonaansluiting thuis aan laten leggen was natuurlijk kostbaar, bovendien heeft zo'n aansluiting alleen zin, als degene die je wilt bellen ook zo'n aansluiting heeft. Een kip-ei situatie dus. In de telefoongids die de Bell-Maatschappij in1891 uitgeeft staan maar 10 aansluitingen in Baarn vermeld:

De aansluitingen in Baarn Met name hotels, bankiers en gefortuneerde Baarnaars hadden zo'n aansluiting. Het had dus nog geen zin om voor Baarn een eigen telefoongids uit te geven. Maar ondanks de "slow-start", was de opkomst van de telefoon niet meer te stoppen. In 1915 waren er in Nederland al 75.000 telefoonaansluitingen.

Het telefoonhuisje aan de Eemnesserweg In 1890 werd aan de Eemnesserweg in Baarn een telefooncentrale gebouwd. Een klein huisje dat nog steeds aan de Eemnesserweg te vinden is. Waarom er twee centrales waren weet ik niet. Er was immers ook een telefoonhuisje bij het station (zie boven). Wellicht was het ene huisje voor interlokaal telefoonverkeer en het andere voor lokaal telefoneren. Wie kan daar meer informatie over verschaffen?

Het mooie huisje aan de Eemnesserweg is nog steeds in uitstekende staat, en is met een kleine aanbouw aan de achterzijde in gebruik als woning. De achtertuin van de woning is de oude begraafplaats aan de Berkenweg. Dus van de achterburen heeft de bewoonster geen last.

Een luchtfotofoto uit 1924 van de Brink

 

Vandaag wilde ik eens twee mooie foto’s vanuit de lucht met u delen.  Een foto van de Brink, hartje Baarn, genomen rond 1924 en een foto van de Oranjestraat / Laanstraat van vóór 1917.

Brink ca. 1924

Op deze prachtige foto, gemaakt rond 1924, ziet u de Brink in Baarn. Centraal op het Brinkplein natuurlijk de hervormde Pauluskerk met daarvoor, bij de ingang van de Laanstraat, het uit 1907 daterende gemeentehuis. Op de Brink ziet u dat de wekelijkse markt plaatsvindt.  Achter de kerk ziet u de pastorie met aan de overzijde van de straat het zomerverblijf van mej. J.F.M. van IJsendijk, de dame die het bekende ‘Bosje van IJsendijk’ aan de gemeente naliet. Later werd het pand gebruikt door garage Lettenmeijer. Rechts daarvan de ingang naar de Eemstraat. De plek waar nu ‘De Ronde Hoek’ te vinden is, was toen nog tuin van mej. Van IJsendijk. Links naast het huis van mej. Van IJsendijk ziet u de Hoofdstraat met het Nicolaasgebouw. Voor het Nicolaas gebouw staat ‘Hotel Central’ waar nu de Hema te vinden is. Achter het hotel, in de Brinkstraat, ziet u de grote zaal die bij het hotel hoorde. Die zaal is in 1922 afgebrand. Op de foto’s zijn de ruïnes van de zaal nog te zien. Links daarvan de smederij van Brölman en daar weer achter het Nutsgebouw aan de Penstraat. De vijver links onder op de foto hoorde bij villa Lommeroord, het huis van notaris van Ditzhuyzen aan de Eemnesserweg. Vanuit de rechter onderhoek van de foto kronkelt de Stationsweg omhoog met aan de linker kant het politiebureau. Rechts van de Stationsweg vindt u de Nijverheidstraat en de Bosstraat met tal van kleine bedrijfjes. In de rechter bovenhoek ziet u nog net de Schoolstraat. Tussen het gemeentehuis en het politiebureau vindt u het Oranjepark, dat destijds inderdaad nog een park was.

Oranjestraat / Laanstraat vóór 1917

De tweede foto is wat ouder, in ieder geval vóór 1917. Even ter oriëntatie: het grote witte pand links op de foto is de villa die later café-restaurant Astoria aan de Oranjestraat zou gaan heten. Het pand werd voor dat doel grondig  verbouwd. De villa is hier nog in oorspronkelijke staat. Daarvoor loopt de Oranjestraat die rechts uitkomt in de Laanstraat. Op de hoek Oranjestraat / Laanstraat ziet u de markante grote kastanjeboom staan, bij de ‘rieten dakjes’. U ziet de ‘rieten dakjes’ hier van de achterkant, waar deze pandjes een pannendak hebben, geen rieten kap, net zoals nu nog steeds het geval is. Links naast de kastanjeboom is nu Bril 62 te vinden, het pand waar vroeger Van Gend en Loos zat. Dat pand is gebouwd in 1917. Op deze foto staat het pand nog niet, dus de foto is in ieder geval van voor die tijd. Op de foto zijn nog tal van markante villa’s te bewonderen, waaronder ‘Villa Nova’ van de familie Huneus aan het Stationsplein. U ziet het net onder de horizon, rechts van het midden op de foto.  Ik weet niet of het op de foto in de krant goed zichtbaar wordt, maar links aan de horizon zijn nog net de contouren van het Badhotel te vinden.

Bij het bekijken van beide foto’s zult u zich ongetwijfeld realiseren dat er ontzettend veel veranderd is in Baarn. Hoeveel van die prachtige villa’s op de tweede foto zijn er nu nog te vinden? Veel is verdwenen. Nu staat ook het prachtige historische pand van Schouten aan de Hoofdstraat op het punt van verdwijnen. Eeuwig zonde. Laten we zuinig zijn op het moois dat Baarn heeft!