Kunststeenfabriek Ellesha

door Eric van der Ent

Velen zullen zich nog de Ocrietfabriek, net buiten Eembrugge, herinneren. Nog steeds zijn er sloopresten van de fabriek te vinden op de plek waar deze gestaan heeft. Veel minder bekend is dat er ook in de Burgemeester Penstraat zo’n fabriek gestaan heeft: Ellesha, fabrikant van kunstgraniet.

Al ruim 30 jaar ben ik werkzaam in de kalkzandsteenindustrie, de laatste jaren als accountmanager export Duitsland. Door corona ben ik overigens al meer dan een jaar lang vrijwel niet in Duitsland geweest, momenteel werk ik vanuit huis. Veel mensen denken dat kalkzandsteen uit een steengroeve komt, zoals mergel. Niets is echter minder waar. Kalkzandsteen wordt door mensenhanden geproduceerd en is daarom een ‘kunststeen’. Ongebluste kalk, zand en water worden vermengd. Door het blussen van de kalk hecht deze zich aan het zand. Het mengsel wordt in een vorm geperst en in een stoomketel, als ware het een snelkookpan, onder hoge druk verhard.

Baarn kende in het verleden ook twee kunststeenfabrieken. Net buiten Eembrugge was de Ocrietfabriek te vinden. Officieel was dat overigens op Eemnesser grondgebied. De tweede fabriek was Ellesha, spreek uit L.S.H., te vinden in de Burgemeester Penstraat, op de plek waar nu supermarkt Coop gevestigd is. In beide fabrieken werd geen kalkzandsteen geproduceerd maar kunstgraniet, net als kalkzandsteen geen natuurproduct, maar door mensenhanden gecreëerd. 

De Ocrietfabriek nabij Eembrugge in volle glorie
(Coll. Groenegraf.nl)

De Ocrietfabriek kan ik me nog wel herinneren. Ik weet nog dat de fabriek gesloopt werd nadat deze in 2008 failliet ging. Daarna moest het gebied vrij gemaakt worden van asbest. Nog steeds zien we op het nu braakliggende terrein de resten sloopafval liggen. 

Het leegstaande fabriekspand van Ocriet, zoals het er nog jaren heeft gestaan.
(Foto: Groenegraf.nl)

De firma Ellesha kende ik echter niet. Oud Penstraat bewoner Gerco Schaap zette me op het spoor. Hij wist te vertellen dat er door het bedrijf granieten aanrechtbladen geproduceerd werden. Later is in het bedrijfspand de supermarkt Komart, nu Coop gevestigd. Boven het bedrijf woonde het gezin Van der Veer.

De voorpagina van een brochure uit de jaren zestig.
Op de foto is een mooi kijkje op de productielocatie zichtbaar.
(Coll. Mevr. M. van der Poel-Hanssen)

Bij mijn vooronderzoek ontdekte ik in een oud adresboek uit 1961 dat Ellesha op het adres Burgemeester Penstraat 67 vermeld wordt als betonindustrie. Het leuke is, dat er bij geen gehoor twee personen gebeld konden worden: Dhr. J. Hanssen en dhr. J.H. Steinke. Toen ik opnieuw zocht op de naam Hanssen in adresboeken uit 1948 en 1956 vond ik een J. Hanssen, granietwerker wonende op de Zandvoortweg 151. Ook de tweede naam leverde nog wat gegevens op. J.H. Steinke woonde volgens dezelfde adresboeken aan de Mollerusstraat 14 en was fabrikant van kunstgraniet. Bovendien woonde op Kerkstraat 40a nog een H.C.C. Steinke, fabrikant van kunststeen / kunstgraniet. Blijkbaar waren de heren Steinke eigenaar van de firma. In 1950 stond in het telefoonboek de naam Granitobedr. Ellesha op het adres Kerkstraat 40b vermeld, dus naast de woning van de directeur. Ik kan me zo voorstellen dat in 1950 de entree van het bedrijf aan de Kerkstraat heeft gelegen en dat in de jaren zestig de ingang naar achterzijde aan de Penstraat gegaan is. 

Een luchtfoto van het complex van Ellesha. Het witte pand vooraan is nu in gebruik door
supermarkt Coop. Links daarnaast is de voormalige woning van burgemeester
Pen zichtbaar. Goed zichtbaar is ook de doorsteek van de Hoofdstraat
naar de woning van directeur A.E. Ledoux aan de Kerkstraat
(Coll. Groenegraf.nl)

Met die namen kon ik dus verder puzzelen. Enig stamboomonderzoek gaf al snel meer informatie over de heren Steinke. J.H. Steinke bleek Johan Herman Steinke te zijn. Geboren in 1893 in Amsterdam. H.C.C. Steinke was zijn oudere broer, Henri Christiaan Conrad Steinke is geboren in 1884, ook in Amsterdam. De broers waren zoons van Johann Heinrich Steinke en Marie Lucie Dövener. Vader Johann Heinrich is als stukadoor uit Döhlen, bij Oldenburg, Duitsland naar Amsterdam gekomen. Uit die regio zijn rond dezelfde tijd overigens enorm veel stukadoors naar Nederland getrokken om hier hun geluk te beproeven.

De productie van Ellesha aanrechtbladen
(Coll. Mevr. M. van der Poel-Hanssen)

Door mijn zoektocht naar meer informatie over Ellesha kwam ik in contact met dhr. E.A. Ledoux, zoon van één van de directeuren van Ellesha. Een afspraak was snel gemaakt. Hij kon uiteraard vertellen over het bedrijf en hij was in het bezit van mooie oude foto’s en brochures die we voor een groot gedeelte hier kunnen tonen. Daarnaast kwam ik in contact met mevr. M. van der Poel-Hanssen uit Soest, dochter van de laatste directeur van Ellesha. Bij mijn bezoek bij haar thuis vertelde zij ook uitgebreid over het bedrijf. Zodoende is het mogelijk om een redelijk compleet overzicht te geven van de activiteiten van Ellesha.

(Het Nieuws van den Dag, 30 maart 1915)

(Algemeen Handelsblad, 19 mei 1915)

Begin vorige eeuw begint Johan Herman Steinke samen met zijn broer Gerhard Georg Steinke de “Eerste Amsterdamsche Electrische Fabriek van Kunstgraniet, Gebr. Steinke”.  Maar liefst twee vestigingen waren er te vinden in Amsterdam: aan de Fokke ­Simonszstraat 27-29-31 en de 1e Jan van der Heijdenstraat 120, beide dus in hartje Amsterdam. Vrijwel alle zoons van Johann Heinrich kwamen in het bedrijf. Jaren later nam de firma Bruynzeel het bedrijf over en de productie werd overgebracht naar een locatie net buiten Eembrugge. De gebroeders Johan en Henri Steinke werden samen met Han van der Eerde directeur van het nieuwe bedrijf genaamd, u raadt het al, Ocrietfabriek N.V. De fabriek legde zich toe op de productie van aanrechtbladen en producten voor in de badkamer. Het lavet, een soort klein zitbad, was één van de succesvolle producten.

Één van de vrachtwagens van Ellesha. Het zal niet eenvoudig geweest zijn om
 hiermee door de Penstraat en de Hoofdstraat te manouvreren.
(Coll. Dhr. L.A. Ledoux)

Aan het eind van de oorlog zijn de gebr. Steinke niet meer betrokken bij de Ocrietfabriek. De oudste broer, Henri, was al ver in de zestig en trok zich vanwege zijn leeftijd terug. Ook Johan trok zich korte tijd later terug, maar in maart 1946 begon hij in Baarn weer een eigen bedrijf in de Hoofdstraat 37 in Baarn, waar nu supermarkt Coop is, op de hoek van de Burgemeester Penstraat 67. Hun woonhuis aan de Kerkstraat 40a had achter een doorgang naar het bedrijf. Mede-eigenaren werden Jacob Hanssen en buurman A.E. Ledoux, die op Kerkstraat 40b woonde. Ledoux staat in een adresboek van Baarn uit 1948 als granietwerker en in 1956 als Terrazzofabrikant geregistreerd. De naam die gekozen wordt, “ELLESHA”, komt van de namen van de eigenaren LEdoux-Steinke-HAnssen. De naam werd uitgesproken als de L-S-H.

Het aanrechtblad van Ellesha werd onder de naam ‘Eshariet’ op de markt gebracht.
(Coll. Dhr. L.A. Ledoux)

(Coll. Mevr. M. van der Poel-Hanssen)

Binnen zes jaar groeide het driemansbedrijf uit tot een industrie met ruim 30 werknemers. Hun meest succesvolle product is het kunststenen aanrechtblad met gootsteen. “ELLESHA” vond grote afnemers voor hun producten, onder andere de fabriek “Keller-Keukens” en de “MAVEM” te IJmuiden. De MAVEM was fabrikant van prefab woningen. Verder werden er kunststenen vensterbanken, schoorsteendekplaten en prefab trappen uit gewassen natuurgraniet gefabriceerd. De producten werden vervaardigd uit graniet en cement. Het graniet kwam in korrelvorm uit Duitsland en het cement kwam van de ENCI in Maastricht. Witte cement kwam uit Denemarken. In een loods vlakbij de Generaal aan het spoor was nog een loods waar trappen en lateien gemaakt werden.

Een modelaanrecht van Ellesha, model staat Greet Hanssen, dochter van directeur Jacob Hanssen.
(Coll. Mevr. M. van der Poel-Hanssen)

In 1957 trok de heer Ledoux zich terug uit het bedrijf om een nieuw bedrijf in Ermelo op te starten. In 1965 ging de heer Steinke met pensioen. De dagelijkse leiding bleef dus in handen van de heer Hanssen. De zaken liepen goed, maar de concurrentie zat niet stil. De komst van stalen aanrechten en kunststoffen onderdelen aan het aanrecht deden het bedrijf uiteindelijk de das om. De klant wilde het moderne en lichtere materiaal hebben. Kunststenen aanrechten raakten uit de mode. Zo kwam er omstreeks 1975 een eind aan de activiteiten van “ELLESHA” Het voorste gedeelte van de Coop is nog steeds het originele pand waar Ellesha gevestigd was!

Supermarkt Coop in het oude pand van Ellesha
(Foto: Groenegraf.nl)

Met dank aan dhr. L.A. Ledoux en mevr. M. van der Poel-Hanssen voor de informatie en het beeldmateriaal.

Eric van der Ent

Dit verhaal verscheen op maandag 26 juli 2021 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.

 Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen? 

Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Groenegraf.nl.

Razen over de rijksweg langs Baarn

Razen over de rijksweg langs Baarn

Hoelang geleden is het, denkt u, dat de eerste snelweg werd aangelegd? Doet u eens een gok. Voor mijn gevoel hebben autosnelwegen altijd al bestaan, maar dat is natuurlijk onzin. Ik ben geboren in 1950 en toen liep die A1 (of toen nog Rijksweg 1) al langs Baarn, dus voor mijn gevoel lag die snelweg er altijd al.

rechts de oprit van Baarn richting Amersfoort

Maar het is helemaal nog niet zolang geleden dat de eerste snelwegen gebouwd werden. In 1921 werd pas de allereerste snelweg ter wereld gebouwd. Dat was in Duitsland, in Berlijn. En die weg was maar 9 km lang. Misschien dacht u, dat de A1 de eerste snelweg in Nederland was, vanwege de nummering, maar dat is onjuist.

Pas in 1937 werd de eerste autosnelweg in Nederland aangelegd, tussen Voorburg en Zoetermeer, de A12. Dat was toen ook de eerste snelweg ter wereld met een vluchtstrook. Die weg werd snelweg genoemd, maar was niet te vergelijken met een snelweg zoals we die nu kennen. Geen gescheiden rijbanen, geen ongelijkvloerse kruisingen en de rijbaan was ook voor ongemotoriseerde voertuigen toegankelijk.

Met de bouw van de A1, en dan het stuk tussen Baarn en Hoogland, werd vóór 1945 begonnen, maar de oorlog zorgde ervoor dat de werkzaamheden gestaakt moesten worden.

de bouw van het nieuwe viaduct over de A1 bij Baarn

In 1948 werden de werkzaamheden opnieuw gestart en in 1951 waren de aardenbanen van dit traject gereed en werden de viaducten bij de Baarnsedijk en de spoorweg Amersfoort-Nijkerk in uitvoering genomen. In 1952 werd er een noodaansluiting naar Baarn gemaakt werd begonnen met de bouw van de viaducten bij Eemnes en Baarn.

Op 20 juni van dat jaar werd het traject Baarn-Hoevelaken opengesteld voor verkeer. Knooppunt Hoevelaken was nog een rotonde. De snelweg was nog maar één rijbaan (1 weg met 2 rijstroken). Pas in 1958 was het stuk Baarn-Muiderberg gereed. Tot die tijd was de huidige Amsterdamsestraatweg de doorgaande route naar Amsterdam.

In 1967 werd het stuk tussen de Witte Bergen en Baarn omgebouwd tot een dubbelbaanse autosnelweg (2 wegen met elk twee rijstroken). In 1971 werd de A1 tussen Baarn en Hoevelaken pas dubbelbaans gemaakt. Hiervoor moest de viaduct over de Eem uiteraard ook aangepast worden. In 1971 werd ook het stuk tussen Bunschoten en Hoevelaken dubbelbaans. In 2004 lag er in Nederland 2.346 km autosnelweg.

Voor de verbreding van de A1 en de A27, werd in 2017 in de regio Utrecht, 264 miljoen euro gereserveerd. De A1 tussen knooppunt Eemnes en de afslag Bunschoten-Spakenburg ging van 2 x 2 naar 2 x 4 rijstroken en was in 2018 klaar.

Op de linker foto ziet u de oprit vanuit Baarn op de A1 richting Amersfoort. Op de rechter foto ziet u de bouw van het viaduct over de A1.

Wilt u uw herinneringen delen, stuur een e-mail naar: bakker.groenegraf@gmail.com. Of een briefje aan: Baarnsch Geheugen Marisstraat 4, 3741 SK BAARN

 

DE LAATSTE BOEKEN GAAN IN DE VERKOOP

Er zijn nog enkele boeken “Baarnsch Geheugen” te koop. In het boek staan 234 korte verhalen voorzien van ruim 500 foto’s tussen 1850 en 2020 over onze gemeente Baarn.

Herinneringen uit die tijd over Baarn, Eembrugge en natuurlijk Lage Vuursche zijn nu vastgelegd in een boek. Voor veel mensen is Baarn een prachtige gemeente om in te wonen, te werken of gewoon om er te zijn. Veel minder mensen weten dat Baarn in oorsprong een tamelijk arme, agrarische gemeente was, waar vooral veel kleine boerderijen stonden. Pas in de 19de eeuw, toen de spoorlijn tussen Hilversum en Amersfoort (de zogeheten Gooilijn) is aangelegd, veranderde Baarn ingrijpend. In dit boek staan verhalen en anekdotes geschreven. Daarmee krijgen geïnteresseerden een uniek inkijkje in het Baarnsche historisch erfgoed en een beter beeld van de Baarnse geschiedenis.

De combinatie van beelden en verhalen maakt dit boek van blijvende waarde. Veel vertoonde beelden geven, in het 164 pagina’s tellende boek, een unieke inkijk in het verleden en het heden. En zoals burgemeester M. Röell in zijn voorwoord schreef: Onze gemeente heeft een rijke geschiedenis die zich in een brede belangstelling mag verheugen van vele lokale historici en geïnteresseerde inwoners. Regelmatig duiken zij de archieven in, doen navraag en onderzoek om hun bevindingen vast te leggen voor toekomstige generaties.

De geboren en getogen Baarnaar Leen Bakker is één zo’n onvermoeibare chroniqueur van de plaatselijke geschiedenis. Onder andere heeft hij hiervoor recentelijk de ["Erespeld van de gemeente Baarn"] mogen ontvangen. Wekelijks verschijnen er van zijn hand interessante foto’s, zoekplaatjes en verhalen in de vrijdageditie van de Baarnsche Courant, in de rubriek ‘Het Baarnsch Geheugen’. Ze bieden prachtige inkijkjes in ons rijke lokale erfgoed van 1850 tot heden, die door vele trouwe lezers zeer worden gewaardeerd. De bijdragen van Leen Bakker tussen 2014 en 2020 zijn overzichtelijk en handzaam gebundeld in dit fraaie en rijk geïllustreerde boek. Een aanwinst voor iedere liefhebber van de vele boeiende verhalen en weetjes die schuilgaan achter panden, straten en wijken in onze mooie gemeente. Een boek ook dat in mijn boekenkast niet mag en zal ontbreken.

Ik hoop dat u veel plezier beleeft aan het lezen van de verhalen van Leen Bakker en het – wellicht met af en toe een vleugje weemoed – bekijken van de historische foto’s.

Het boek is nog verkrijgbaar in Baarn bij:

- Hoeve Ravenstein,

Ravensteinselaan 3

- Boekhandel den Boer,

Laanstraat 67-69

- Bruna Baarn, Laanstraat 32 

                                                                                      - Mitra v.d. Steeg, Laanstraat 72

erzenden kan ook. De kosten voor het boek en het verzenden bedragen € 30,50. Het boek wordt dan verzonden in een speciale kartonnen verpakking. Indien u dit bedrag overmaakt op bankrekeningnummer NL23 INGB 0002358362 t.n.v. L.J.A. Bakker, voorzien van adres en e-mailadres verzorgen wij de rest.

Geplaatst door L.J.A.Bakker

http://www.grijsvuur.nl

e-mail: bakker.groenegraf@gmail.com

Het antwoord van vorige week: Arie Lambalgen

 Het antwoord van vorige week: Arie van Lambalgen]

Het verhaal over Arie van Lambalgen in mei 1982.

Wie 55 geworden is, moet volgens de statuten de vrijwillige Baarnse brandweer verlaten (op enkele instructeurs na) en zelfs voor Arie van Lambalgen wordt geen uitzondering gemaakt. Dinsdag j.l. is hij na een verblijf (en operatie) in ziekenhuis Maarschalksbos net op tijd thuis gekomen, om morgenmiddag (zaterdag 29 mei 1982) zijn afscheidsreceptie bij te wonen. Want met zo'n staat van dienst in het brandweerkorps, waarin hij gedurende 28 jaar een zeer speciaal plaatsje wist in te nemen, opklom van adspirant tot hoof brandwacht, laat men good-old Arie niet zondermeer gaan. Van 16 tot 17 uur was iedereen welkom om van deze bekende brandweerman afscheid te komen nemen in de kantine van de brandweerkazerne aan de Plataanlaan. In intieme kring is van Lambalgen vóór vier uur al voor al zijn verdiensten (ook bij de Bescher­ming Bevolking) gehuldigd.

Omdat hij astmatisch was de laatste tijd en na het werken met perslucht ook de rook voor hem taboe werd, bediende Arie van Lambalgen de laatste drie jaren de centrale in de brandweerkazerne, de post waar als een zenuwcentrum de verbindin­gen gelegd worden. Na de nieuwbouw van de kazerne heeft hij ook meegehol­pen de eigen kantine van de brandweer van de grond te krijgen en voorts levert hij een belangrijk aandeel aan het eigen korpsblad. Voor de Baarnaars is dat geen nieuws, iedereen in ons dorp kent Arie van Lambalgen en zijn kwaliteiten op wie nooit tevergeefs een beroep wordt gedaan. Vaak trof men hem dan ook bij een kraampje (bijvoorbeeld op de braderie), waar hij ook voor muziekvereniging "Crescendo" de nodige werving deed. Een veelzijdig man trouwens, want hoeveel gedichtjes zal hij al niet gemaakt hebben, ook voor anderen. Een gangmaker op bruiloften, feesten en partijen. Al die jaren ook op 5 december of rond die tijd een bekende hoofdfiguur met baard, mijter en alles wat daar zo bij hoort.

Meer dan duizend keer is Arie van Lam­balgen met de brandweer uitgerukt, hoe­wel hij meer vuurbestrijder was en zich minder bij het hulpverleningswerk be­trokken voelde, dat juist de laatste jaren een steeds groter deel van de activiteiten van dit korps is gaan uitmaken.

Bijna 3 jaar geleden bij zijn zilveren brandweerjubileum heeft de Baarnsche Courant die loopbaan nog uitvoerig belicht. Maar Arie van Lambalgen weg bij de brandweer is ook iets dat men zich nauwelijks kan voorstellen, het is een deel van zijn leven geworden. Misschien wel door zijn gezondheid - hij moest zelfs zijn 55-ste verjaardag in het ziekenhuis doorbrengen - en doordat de kinderen het huis uit zijn getrokken schijnt hij zelf er overigens wat beter afstand van te kun­nen nemen. Zal hij nu wat meer tijd voor zichzelf krijgen? Ook dat is moeilijk voor te stel­len, Arie van Larnbalgen en kalmer aan doen. We spreken uit ervaring, want al zo'n 30 jaren is hij ook de drukker, die er onder alle omstandigheden voor zorg­de dat de Baarnsche Courant driemaal per week van de pers rolt.

Trouwens, hobby's heeft hij genoeg. On­getwijfeld krijgt hij nu meer gelegenheid voor zijn verzamelwoede. Over al die ja­ren heeft Arie van Lambalgen kranten­knipsels uit de BC verzameld en veel daar­van in plakboeken bijeengebracht. Want dat interesseert deze ge­boren en getogen Baarnaar natuurlijk in hoge mate. De winnaar deze week is ....................

Geplaatst door L.J.A.Bakker

http://www.grijsvuur.nl

e-mail: bakker.groenegraf@gmail.com

Zoekplaatje in Baarn

 

Zoekplaatje in Baarn

1: Wat is de naam van deze man die zijn ontslagbrief krijgt van burgemeester Miedema in mei 1982 ?

U kunt hierop reageren via het sturen van een briefje aan:

Stichting Groenegraf.nl
T.a.v. Baarnsch Geheugen
Marisstraat 4
3741 SK BAARN

 of stuur een e-mail naar: bakker.groenegraf@gmail.com. 

 Onder de goede inzenders verloten we het boek "Baarn in de Tweede wereldoorlog ……..terugblik". Dit boek is geschreven door Wim Veldhuizen en uitgegeven door de stichting Groenegraf.nl

 
Daarnaast ontvangt de winnaar ook nog een en een fles wijn voorzien van een ansichtkaart uit Baarn, beschikbaar gesteld door Mitra Baarn - Van de Steeg Laanstraat 72, 3743 BH Baarn tel; 035-5426063.