Jan Kwatta

 Antwoord van vorige week: Jan Kwatta,

Jan Kwatta, één van Baarns markante figuren. Als u een beetje in oud Baarn geïnteresseerd bent dan heeft u vast en zeker wel eens gehoord van de naam Jan Kwatta. Jan Kwatta is één van Baarns bekende figuren uit het verleden. Zijn echte naam was Jan Ruijer.

Jan Ruijer leefde in een tijd waarin vele Baarnaars een bijnaam hadden. In ons boekje ‘Baarnaars en Bijnamen’ vindt u talloze bijnamen opgesomd en natuurlijk ontbreekt Jan Kwatta niet in het rijtje. Van oorsprong was Jan Ruijer geen Baarnaar. Hij werd op 26 februari 1842 in Soest geboren als zoon van Gerrit Ruijer en Aaltje Onwezen. In 1867 trouwde hij met Maria Schoonoord, ook uit Soest, dochter van Pieter Schoonoord en Cornelia Natter. De eerste jaren van zijn huwelijk woonde het echtpaar in Soest, maar tussen 1886 en 1891 verhuisde het gezin naar Baarn. Volgens het adresboek van Baarn uit 1917 woonde hij toen in de Turfstraat.

Jan werkte als knecht bij boer Beukeboom aan de Zandvoortweg in Baarn. 's Zomers was er genoeg werk bij Beukeboom, maar 's winters had de boer weinig voor hem te doen. Jan moest er dan voor zorgen dat hij op een andere manier in zijn levensbehoeften kon voorzien. Jan trok er dan met trommels 'Kwatta' door de straten om chocolade aan de man te brengen. Zo kwam hij aan zijn bijnaam 'Jan Kwatta'. 

Kwatta was in de tijd van Jan Ruijer een bekend merk chocolade. Het werd geproduceerd in Breda en in het Belgische Bois-d'Haine. De Kwatta-repen waren vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog gewild onder soldaten. Het leger werd de grootste afnemer van de repen en ze waren in alle kazernes te koop. Op de wikkel van de reep was een soldaatje afgebeeld. Deze kon men in die tijd uitknippen. Vijf van die soldaatjes gaven recht op een gratis reep of een tinnen soldaatje. Voor 100 uitgeknipte soldaatjes kreeg je het flexibele Kwatta-soldaatje. Hiermee zorgde Kwatta voor de eerste spaaractie voor chocoladeproducten en werd de reep zeer populair bij kinderen. De uitdrukking “Aller ogen zijn gericht op Kwatta” wordt tegenwoordig niet vaak meer gebruikt, maar ook die uitdrukking is afkomstig van het chocolademerk. Er wordt mee bedoeld dat iedereen zijn aandacht op een specifiek punt of onderwerp vestigt. In Noord Brabant en Gelderland wordt het woord Kwatta nog steeds wel gebruikt om chocolade aan te duiden. In Breda werd hagelslag ook wel ‘kwattastrussel’ genoemd.

Jan Ruijer is te bewonderen op een ansichtkaart in de serie "Baarnsche Typen". Daarop staat hij prachtig afgebeeld met twee Kwatta-trommels. Die ansichtkaart zullen vele Baarnaars wel in hun verzameling met oude ansichten hebben. In diezelfde serie werden onder andere ook een dorpsomroeper (Jan van Klingeren) en een papierprikker (Flip Pelgrim) uit Baarn afgebeeld. Op de hier afgebeelde foto is goed te zien dat Jan Kwatta (Jan Ruijer) populair was bij de Baarnse jongeren. Dat zal ongetwijfeld te maken hebben met de lekkere chocolade die hij had. De andere afbeelding is een reclameposter van Kwatta uit de Eerste Wereldoorlog (1914-1918).

Jan Kwatta en de kinderen

Jan Ruijer stierf op 16 mei 1920 in Baarn op 78-jarige leeftijd. Zijn echtgenote Maria Schoonoord stierf drie jaar later, ook in Baarn. Verbazingwekkend dat bijna een eeuw na zijn dood nog steeds veel mensen weten wie Jan Ruijer, alias Jan Kwatta was. winnaar deze week is A. van Olderen uit Baarn.