Baarn en de Rijksbelastingdienst

Tot de Franse tijd hoorde men betrekkelijk weinig over het zich buiten de steden vestigen ter wille van de goedkoopte of om gunstiger fiscale verhoudingen. Het 's winters buiten zijn kwam in de 18e eeuw nog maar sporadisch voor en het verblijf op de buitenplaatsen gedurende de zomer achtte men kennelijk geen onoverkomelijk bezwaar voor de stedelijke economie.

Alexander Gogel

Pas in de 19e eeuw werden de klaagzangen luider en luider. De gemeentelijke belastingdruk was zwaar geworden. Na de unificatie en centralisatie tijdens het Napoleontische tijdvak met weinig speelruimte voor de gemeenten, werden door de invoering van de Gemeentewet in 1851 de gemeente meer en meer belast met de uitvoering van de diverse overheidstaken. Tussen 1851 en 1893 stegen de gemeentelijke uitgaven gemiddelde tot het vijfvoudige. De gemeenten moesten vele belastingbronnen aanboren om aan hun geld te komen. Belastingrestituties over de periode, die men elders op zijn zomerverblijf doorgebracht had werden, niet meer verleend. Belastingdrukverschillen tussen de diverse gemeentes hadden de migratie bevorderd.

Deze verschillen werden door een aantal maatregelen tussen 1920 en 1942 tot een minimum teruggebracht, met name door de vervanging van de gemeentelijke inkomstenbelasting door de Rijksinkomstenbelasting en uitbetaling aan de gemeenten via het Gemeentefonds.

Voor Baarn had het fiscale aspect voor de vestiging van vele grote betekenis. Baarn was vooral in het begin van de 20^e eeuw zeer goedkoop. Door de toevloed van rijken werden de belastingopbrengst weer zo verhoogt, dat de tarieven nog verder omlaag konden, en Baarn nog goedkoper werd. Na de Eerste Wereldoorlog, toen de toevloed van rijken immigranten stagneerde, werd Baarns concurrentiepositie slechter en Baarn relatief minder goedkoop. Tot 1940 kon Baarn haar reputatie als “goedkoop” echter handhaven.

Toch was het fiscale element uiteraard slechts één van de factoren, die mensen ertoe deed besluiten zich des zomers of voorgoed in de “Parel van het Gooi” te vestigen.

Rijksbelastingheffing in Baarn

Belastingdienst in 1913 in Baarn
Hoofdstraat

Sinds de herziening van het Nederlandse belastingstelsel door Alexander Gogel in het begin van de 19^e eeuw, werden de Rijksbelastingen Centraal geheven door de Provinciale arrondissementen. Hier werkten de Inspecteurs, Controleurs en Commiezen. Plaatselijk waren de Ontvangers met hun Deurwaarders “Actief”. Zo ook te Baarn. Er was een ontvangstkantoor “Derde Klasse”, met Dependances in Eemnes, Soest en Soesterberg.

Belastingdienst in 1926 Eemnesserweg
hoek Brink

Het ontvangkantoor bevond zich meestal aan huis van de ontvanger en de sub-ontvangers. Hier hielden zij “zitdagen”. Misschien dat daarom soms door leken nog wel gesproken wordt van “ontvangsthuis”. Het eerste echte ontvangkantoor te Baarn werd in 1913 ondergebracht in het voormalige gemeentehuis/postkantoor aan de Hoofdstraat. De ontvanger zelf kwam ernaast te wonen. In dit pand kwam toen het eerste, gedecentraliseerde inspectiekantoor van Baarn. Later kwam daar ook nog een stationnement van de invoerrechten en accijnzen bij.

In 1926 verhuisde men naar een pand Eemnesserweg 1-3/hoek Brink. Het ontvangkantoor zat beneden, de inspectie boven. Deze behuizing werd echter steeds slechter en benauwder. De vloeren golfde, het archief stond op de slaapkamer van het er nog inwonende gezin van man, vrouw en acht kinderen, gebruik van het toilet was pas mogelijk als drie mensen opzij gingen en de potkachel werkte verstikkend. Er werd gewerkt in kleine, stoffige en onpraktische lokalen. Het was en “armoedig boeltje”. Gesproken werd van de “hel”.

Inhuldiging in september 1948 van Koningin Juliana

De verhuizing in 1948 naar Huize Peking kwam dan ook als een geschenk uit de hemel. Het pand was grondig schoongemaakt en opgeknapt. Hier waren de vele, goede en ruime vertrekken, uitstekend geoutilleerd en beantwoorde aan alle hygiënische eisen. Ook hier kwam het ontvangkantoor beneden te zitten en de inspectie boven. Bovendien lag het kantoorgebouw prachtig met een nieuw plantsoen ervoor en de Pekingtuin erachter. De Baarnse belastingadministratie was vanaf toen gevestigd in een der mooiste, zo niet het mooiste kantoor van Nederland.
De ingebruikname ging ook met een zekere plechtigheid gepaard in aanwezigheid van een aantal autoriteiten. Van de eigen mensen werd gevraagd “zich het nieuwe gebouw waardig te tonen door beschadigingen te voorkomen en in onderling overleg met belastingplichtigen de zaken naar best vermogen te regelen”. “Hopelijk zal de geest van de Sint Bureaucratius uit het gebouw geweerd blijven en de nieuwe omgeving de arbeidslust stimuleren”.

Huize Peking in 1948

In de naam Peking kon men de initialen vinden van “Productie En Kwaliteit In Nieuw Gebouw”. De Baarnsche bevolking dacht daar anders over en sprak over Peking als “Pik In”. Bovendien kon men de Torenlaan vooral wel de “Laan der zuchten” of “Laan der smarten” noemen, gezien de aanwezigheid van deze Laan van zowel het belastingkantoor als het ziekenhuis als de begraafplaats. Het gehele personeel kwam op de foto voor de

het gehele personeel voor de glazen uitbouw
op 23 april 1948

glazen uitbouw van het gebouw en ‘s avonds was er feest. Ook voor de gemeente was Peking na de opknapbeurt weer een sieraad geworden na de lange periode van verwaarlozing, leegstand en oneigenlijk gebruik.

Verbouwing van Huize Holland en Huize Peking in 1982/1983

Ook Huize Peking werd op den duur te klein voor de belastingdienst te Baarn en raakte uitgeleefd. Besloten werd het naastgelegen Huize Holland erbij te trekken. Dit pand, dat ook eigendom was van de gemeente Baarn, stond leeg en was gekraakt. Reden te meer om zaken te doen. Beide panden werden verkocht aan het Rijk in 1979, waarna er een

Huize Holland

restauratie- en verbouwingsplan werd opgesteld. Eerst werd Holland opgeknapt en daarna betrokken door het ontvangkantoor. Vervolgens werd Peking gerestaureerd en daarna domein van de inspectie. Tijdelijk moest het inspectiepersoneel werken in barakken, die achter het huis werden geplaatst.

Beide huizen werden met elkaar binnendoor verbonden zodat een geheel ontstond. De aankoopsom bedroeg ƒ 1.000.000,-  de totale verbouwingskosten ƒ 4.000.000,-  na een oorspronkelijk krediet van ƒ 1.780.000,-. Het werd dus duidelijk duurder dan geraamd. Er kwamen ernstige gebreken aan het licht. Zo bleken de banden met een constructieve functie uit hout te bestaan, de balkkroppen verrot te zijn, de gevel bekroning lost te zitten en moest op het laatst toch nog een geheel nieuwe kap worden aangebracht. Bij de restauratie werden ook nog de fundamenten van het eerste Huize Peking zichtbaar.

de Haldeuren met koper beslag

Na de restauratie is een prachtig pand ontstaan, dat evenwel nooit op de Monumentenlijst is terechtgekomen. De historische waarde van het pand werd goed gecombineerd met de eisen van de gebruiker. Zo werden de grote opbergkasten (lektrievers) voor de leggers/dossiers verzonken in de vloer geplaatst met de voet in het souterrain. Er kwam weer een witmarmeren vloer in de hal en in de gangen, in de hal werden weer de originele haldeuren gemonteerd met geslepen en fraai versierd glas en met glanzend koperbeslag. Hij werd gewerkt met Zweeds grenen, er kwamen raamluiken aan de gevels. Ook kwam er in het kader van de zogenaamde 1%-regeling een kunstwerk en wel een lichtspiraal in het

de lichtspiraal in Huize Holland

trappenhuis van Huize Holland.

Er kwam een mooie vergaderzaal, die ook door de Directie te Utrecht gebruikt kon worden. In het gebouw werden uit de Rijkscollectie overal kunstwerken op- en neergehangen en neergezet.

Het pand bleef wel erg onderhoudsgevoelig. Het schilderwerk, dat eerst in wit was uitgevoerd naar later in bruin, moet regelmatig bijgehouden worden, er komen alweer barsten in het gebouw, de vloeren op de eerste verdieping zijn van hout, kortom zo’n kwalitatief goed gebouw is het niet, noch van binnen nog van buiten. Maar er kan uitstekend gewerkt worden en dat wordt er ook. Nog steeds geldt dat een goede accommodatie bevorderend werkt voor de kwaliteit van werk en welzijn.

Voor velen is Huize Peking en Huize Holland een goed tweede huis, waar men op past “zoals een goed huisvader/huismoeder betaamt”. Een gebouw moet ook goed schoongemaakt en gereinigd worden. Als een goed huisvader en huismoeder hebben dat jarenlang Joop Smith en zijn vrouw gedaan.

De reorganisatie in 1992 en de toekomst

In het kader van de reorganisatie van de Belastingdienst zal in Baarn ook het een en ander veranderen. Vanaf 1 januari 1992 zal onderscheid worden gemaakt tussen “particulieren” en “ondernemers”. In Amersfoort komen in een groot, nieuw gebouw op het Kantorenpark “De Hoef” twee grote, nieuwe eenheden “particulieren” en “Ondernemingen”, samengevoegd uit de voormalige inspecties in de regio. De ondernemers uit het Baarnsche ambtsgebied (Baarn, Eemnes, Soest, Soesterberg) worden voortaan behandeld vanuit Amersfoort, de particulieren uit Baarn, Eemnes, Soest en Soesterberg vallen voortaan onder de “Particulieren/Amersfoort’. In Baarn is echter voor de particulieren een nevenfunctie gebleven, gevestigd in Huize Peking. Dit pand zal daardoor aangepast worden aan de nieuwe eisen en de huisstijl van de Belastingdienst. Het pand Holland zal worden verkocht als kantoorgebouw aan derden, de gemeente heeft afgezien van het recht van eerste koop.

Bij deze aanpassing, kosten ƒ 420.000,- zullen Holland en Peking weer worden gescheiden. Er zal een compleet automatiseringsnetwerk worden aangelegd, de ontvangstruimte zullen worden gemoderniseerd, de huisstijl zal ook aan de buitenkant van het gebouw zichtbaar zijn, er komt een klimaat- en luchtbeheersvoorziening, de invalidenvoorzieningen worden aangepast en het buitenonderhoud zal worden aangepakt.

Was er in 1948 bij de ingebruikname van Peking als belastingkantoorfeest, ook het einde als zelfstandige inspectie- en ontvangkantoor willen we niet ongemerkt voorbij laten gaan. Op 11 oktober 1991 gaan we weer op de foto op dezelfde plek en is het weer feest voor het hele personeel.
 

Bronnen:
Baarn/Peking, Th. De Ruig, Baarnsche Courant, oktober 1984
Archief Belastingdienst Baarn
Dhr. A.J.H. van de Poll - foto september 1948
Historische Kring Baerne
Jan Vrieze gesprekken met diverse personen en medewerkers van de belastingdienst in 1991 te Baarn en eigen ervaringen en waarnemingen.

 

Geplaatst door L.J.A.Bakker

http://www.grijsvuur.nl
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter  

Kom in actie en deel ook uw Baarnse herinneringen op Groenegraf.nl