East is East, West is West and sometimes the twain shall meet

Vrije interpretatie van ’East is East, West is West and never the twain shall meet’ van Rudyard Kipling (1865-1936), auteur van ’Junglebook’. 

door Ed Vermeulen

Tegeltableau Oost-West
Ontwerp Jan Toorop (1858-1928)

Ten eerste: de villa Spoorstraat 2, ooit AJAL geheten, is het ijkpunt in mijn vroegste jeugdherinneringen. Mijn moeder en ik woonden er van februari 1944 tot februari 1950. Een huis met een geheim (de onderduiker op zolder) maar ook het huis waar ik, zo klein ik was, de beschieting van Baarn meemaakte, Duitse Wehrmacht soldaten en de overvliegende geallieerde vliegtuigen zag en getuige was van de voedseltochten van mijn moeder, uiteindelijk gevolgd door de bevrijding! Nu een 76-tal jaren later, terugkijkend, kan ik stellen dat ik in mijn eerste drie Baarnse jaren ’ooggetuige’ ben geweest van een heftig stukje vaderlandse geschiedenis. 

Spoorstraat 2 (Foto: Ed Vermeulen)

1945 dagelijks leven: Het waren de jaren dat leveranciers nog aan de deur kwamen: groenteboer Ruitenbeek kwam met paard en wagen vanuit de Kerkstraat, een nog jonge bakker van Dijk uit de Turfstraat bracht ons per fiets met grote mand, ons dagelijkse brood. Schouten uit de Hoofdstraat was onze melkboer. Deftig weetje: de villa had een deur speciaal voor leveranciers. Een ieder die me toen vroeg hoe ik heette en waar ik woonde, antwoordde ik steevast met ’eddymeulenpottatee’, waarbij ’pottatee’ uiteraard stond voor Spoorstraat 2. Mijn gebrabbel werd door menigeen uitgelegd als zou ik uit een zeer voorname familie komen. Niets is echter wat het lijkt. Ik speelde met de kinderen uit de buurt en later ook in speeltuin het Noorderkwartier, waar de heer van de Berg Jeths, ’ome Jeths’, kindervriend en voortreffelijke Sinterklaas, toezicht hield.

Een zomerse dag in 1944, samen met mijn 
moeder op de Dam in Amsterdam.
(Coll. Ed Vermeulen)

               

De wijde wereld: met een zekere regelmaat verliet ik de vertrouwde, niet afgesloten tuin, een grote sliert autootjes aan een touw achter mij aantrekkend en ging de wijde wereld in. Ik kwam zover als Kuijer aan de Eem, de Acacialaan en de Indische buurt achter de Torenlaan. Altijd werd ik gevonden en weer veilig thuisgebracht, dit alles zonder amberalert. Politieagenten op ronde en toevallige voorbijgangers herkenden mij en leverden mij weer af op Spoorstraat 2. Met één van mijn redsters van toen heb ik nog steeds contact. Zij herinnert zich nog haarscherp het moment dat zij aanbelde, de monumentale voordeur openging, mijn moeder mij boos aankeek, en zonder haar, mijn redster, ook maar een blik waardig te keuren en een bedankje te geven mij naar binnen trok en de deur weer sloot. Nu woont zij zelf al jaren in de Spoorstraat en breng ik haar vier maal per jaar de Baerne, het mooie blad van de Historische Kring ­Baerne. Mijn dank voor haar redding is tijdloos!

Vriend en buurjongen Sjaak (Jacques) Suydendorp (r) en
ikzelf in galauniform op wacht bij Spoorstraat 2.
 Foto gedateerd 1946/47.
(Coll. Ed Vermeulen)

Vriendschappen: Sjaak Suydendorp, een paar jaar ouder als ikzelf, was mijn beste vriend, Mia de Lange mijn liefste vriendinnetje. We droegen door onze moeders gemaakte en vermaakte kleding. Sjaak woonde om de hoek, op Laanstraat 71, naast Boekhandel Den Boer. Hier had zijn vader een elektrotechnisch installatie bedrijf en zijn moeder een textielwinkel. Later verhuisden zij naar Veenendaal. Mia was de oudste van de kinderen van Niek en Rie de Lange, eigenaresse van de handwerk- en stoffenwinkel op de hoek van de Laanstraat. Ons leven was zonnig en vol verwachting!

Kinderen uit de buurt: v.l.n.r Bennie Visee, Eddy, Nelly van Herwaarden,
Cees Jansen, Rudie Bartels, Mia de Lange. (Coll. Ed Vermeulen)

Amaliakleuterschool, 1947-1948. Ons leven was vol verwachting. Juffrouw Dissel (l) en
mogelijk (r) juffr. de Jong. Frank Muyser vooraan links, Gert Dop  schuin rechts
onder Juffr. Dissel, ikzelf midden rechts. Nu in 2021 nog steeds bevriend!
(Coll. Ed Vermeulen)

Naar school: in 1947-48 bezocht ik de Prinses Amaliakleuterschool, de officiële benaming luidde ’bewaarschool’, in de Schoolstraat. Weer anderen gebruikten, niet geheel ten onrechte overigens, de woorden: ’kakschool’, waarbij kak niet stond voor deftig! Werd geleid door Mej. Dissel met assistentie van de dames van Dijkhuizen en van Beek. Ook juffrouw Dissels onafscheidelijke vriendin juffrouw van Garderen speelde een niet onbelangrijke rol. Bij haar ging ik op zondagsschool. Op de kleuterschool leerde ik naast knippen en plakken, ook veters strikken en klokkijken: vaardigheden waar ik nog steeds plezier aan beleef! Een enkele, nog steeds bestaande, vriendschap dateert uit deze tijd. 

Gids VVV Baarns Bloei 1947 
(Coll. Ed Vermeulen)

De nieuwe tijd: Kort na de oorlog werden in het linker gedeelte van ons huis gemeentelijke kantoren waaronder ’Bouw en woningtoezicht’ en ’Volksherstel’, ondergebracht. Door de Gemeente gevorderde ruimte, het hoe en waarom ging aan mij voorbij. Namen van Gemeentemensen die ik mij herinner zijn Kwint, van Beek en Jetten. Menig nieuw plan ter meerdere glorie van het veranderende Baarn heb ik van nabij op de tekentafel vorm zien krijgen. Nu, driekwart eeuw later denk ik: had ik die tekeningen maar in mogen kleuren! Zomer 1947 gingen mijn moeder en ik een paar weken naar Scheveningen en verbleven in het huis van vrienden. Een foto in een ’gestrand’ vliegtuigje herinnert aan deze vakantie. In een in dat jaar door de V.V.V Baarns Bloei uitgegeven gids, “Gegevens omtrent Baarn, de Prinselijke Residentie”, las ik dat ons woongedeelte met gebruik van keuken, van mei tot september te huur aangeboden werd. Of van dit aanbod ooit gebruik is gemaakt, geen idee. Ik denk het niet. Gelukkig ook maar. Stel je eens voor dat ik  bij terugkomst speelgoed had gemist! 

Met het m.s. Kota Baroe van de Koninklijke Rotterdamsche Lloyd kwam Martje
in 1947 naar Nederland.Foto uit 1939. (Coll. Jan G. Nierop, Maritiem Trefpunt Almere)

Toevalligheden in het leven: in hetzelfde jaar 1947 vertrok op 2 april een schip met evacués vanuit Tandjong Priok, Nederlands-Indië, naar Nederland. De naam van het schip ‘Kota Baroe’, hetgeen ‘Nieuwe Stad’ betekent. Onder de honderden passagiers  bevond zich een klein Indisch meisje van ruim zeven. Haar naam: Martje Edith van der Wal. Zij had deze reis  samen met haar vader, KNIL sergeant Douwe van der Wal, zullen maken. Met bestemming ’recuperatieverlof’ zou hij haar naar zijn ouders in Huizum, Leeuwarden, brengen. Dit speciale verlof was hem toegekend na een krijgsgevangenschap van ruim drie en een half jaar in Siam (Thailand), waar hij aan de beruchte spoorlijn dwangarbeid had moeten verrichten. In de aanloop naar de eerste politionele actie, operatie Product, werd zijn verlof ingetrokken en moest hij terug naar zijn onderdeel op Sumatra. Martje ging, na een kort verblijf in een kindertehuis van het Rode Kruis in de wijk Tjideng, Batavia, als passagier no. 644, in een grotere groep kinderen, aan boord van de Kota Baroe op weg naar de voor haar onbekende opa en oma in Nederland. Op 28 april, na een reis van zesentwintig dagen, kwam de Kota Baroe in Rotterdam aan. Na ontscheping vertrok Martje met de bus naar Friesland waar zij liefdevol werd opgenomen in het gezin van haar pake en beppe. 

Palembang, Sumatra begin 1947. Martje en haar
 vader S.M.I KNIL Douwe van der Wal.
(Coll.: M.E Vermeulen-van der Wal)

De Baarnsche Courant van dinsdag 22 april 1947 maakte melding van de aankomst van de Kota Baroe: 

Bericht in de Baarnsche Courant van 22 april 1947. (Coll. Archief Baarnsche Courant)

Dit vierregelige berichtje gaf aan dat Martje en ik elkaar, weliswaar symbolisch en op enige afstand, slechts gescheiden door de marmeren gang van Spoorstraat 2, al in 1947 hadden kunnen ontmoeten. East is East and West is West and sometimes the twain shall meet! Het duurde nog veertien jaar voordat onze levenspaden elkaar, Kerstmis 1961, kruisten. In Baarn, dat spreekt!

                        

Kerstpost 1948. In september 1948 ging ik naar de Hervormde Lagere School of zoals het geschreven staat boven de vroegere hoofdingang aan de Spoorstraat, ‘School van de schoolvereen. der Herv.Gemeente’. Het hoofd van de school was de heer P. (Piet) Poorter. Dat de keuze op deze school viel had te maken met mijn moeders pragmatische instelling: ‘Kwaliteit van de school goed, mooi! School op loopafstand, aan de overkant, des te beter!’  In de Spoorstraat bevond zich ook de mooie speelgoedwinkel van de familie Benning. Het paradijs was dichterbij dan ik dacht! In de eerste klas kreeg ik les van de allerliefste juf van de hele wereld, Atie van Harn. Van haar leerde ik lezen en schrijven, twee zaken die tot op de dag van vandaag mijn leven bepalen. Het leven verliep zoals je dat van een ‘eerste klasser’  kunt verwachten: leren, spelen en de wereld ontdekken. Het was ook de tijd dat veel Nederlandse jongemannen vrijwillig of dienstplichtig het vaderland dienden als soldaat in het verre Indië. Met dit land voelden wij ons op school door onze spaaractiviteiten voor de Zending verbonden. Internet en e-mail hadden alleen nog kunnen bestaan in een boek van Jules Verne. Post was het alom verbindende communicatiemiddel. Juf van Harn besloot om met de klas mee te doen aan een door het NIWIN, Nederlandse Inspanning Welzijnsverzorging Indië, opgezette actie om Kerst- en Nieuwjaarsgroeten in de vorm van pakjes en kaarten te sturen naar de soldaten in Indië. Ondanks het feit dat we de ontvangers niet kenden hadden wij door de verhalen van onze juf toch een gevoel dat onze kaartjes voor een lichtpuntje konden zorgen in de dagen voor Kerstmis.   

NIWIN: voor onze jongens overzee (Coll. Ed Vermeulen)

Doos met herinneringen: We kregen ook post terug. In mijn doos met herinneringen bevindt zich een prachtige fotokaart van een hanengevecht op Bali. De kaart is gedateerd 12 januari 1949 en vanuit Soebang op West Java verstuurd. De tekst, geschreven door de mij onbekende soldaat luidt als volgt:

Beste Eddy

Hartelijk bedankt voor de kerst-en nieuwjaarsgroeten die ik van je ontving. Ik was er zeer blij mee. Ik ben nu al twee jaar in Indië, maar dit heeft me zeer verrast, dat jullie op school ook nog aan ons denken.

Eddy, de hartelijke groeten, ook aan voor je papa en mama

Sold. 1 klas A van Bolveren 250718061, 2e H.P.V.A.

Vechthaan en zijn eigenaar.  Houtsnijwerk (l)  Kunstuitbali.nl.
Houtsnijwerk (r) in bezit van Indiëveteraan (1947-50) J. de Leeuw, Hengelo.
Kaart gestuurd door soldaat van Bolveren 12 januari 1949. Voor altijd opgeborgen in
mijn doos met herinneringen. (Foto's coll. Ed Vermeulen)

Een veertigtal jaren geleden besloot ik op zoek te gaan naar soldaat van Bolveren en indien gevonden hem te vragen of mijn Kerstwens nog in zijn herinnering voortleefde. Na enig zoeken kwam ik via Janny van Kouterik, de vrouw van Arnold, zelf ook Indiëveteraan, in contact met een vroegere dienstmaat. Deze vertelde mij dat zijn maats naam niet voorkwam op de lijst van thuisvaarders. Ook werd zijn naam niet genoemd in het slachtofferregister van de oorlogsgravenstichting. Uiteindelijk kwam ik er achter dat van Bolveren na zijn diensttijd, waarschijnlijk met een van rijkswege verstrekte premie, direct vanuit Indonesië naar Australië of Nieuw Zeeland was geëmigreerd en al een aantal jaren geleden was overleden. De doos met herinneringen bleef gesloten.

Trouwreceptie ‘Astoria’, januari 1964. V.l.n.r de dames Dissel, van Garderen en
 ‘de liefste juf’ Atie van Harn. (Coll. Ed Vermeulen)

                                                             

Hoe het verder ging: Martje en ik trouwden op een winterse dag in januari van het jaar 1964 en onze ooit kruisende levenspaden lopen nu al meer dan achtenvijftig parallel. De trouwreceptie werd gehouden in zaal van het gerenommeerde en inmiddels sinds lang verdwenen  restaurant Astoria in de Oranjestraat. Nu is hier Welzijnscentrum De Leuning. Tijdens deze receptie werd ik op een bijzondere manier aan mijn schooljaren herinnerd. Onder de bezoekers van onze receptie bevonden zich namelijk de dames Dissel, van Garderen en van Harn. Een bijzonder moment, in kleur fotografisch vastgelegd!                          

Ten leste: mijn advies… volg de contouren van uw jeugd en heb oog voor de toevalligheden in het leven en vergeet niet uw herinneringen te delen!

Ed Vermeulen (1942)

Dit verhaal verscheen op maandag 28 juni 2021 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.

 Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen? 

Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Groenegraf.nl.

TOERISME 4 juni 1937 in de “Limburger”

 

Het Baarnsche V.V.V. kantoor

Mooi Baarn

Duizenden in ons land hebben inden loop der jaren een bezoek gebracht aan Zuid-Limburg en men zegt, dat er in het Noorden zijn, die Valkenburg en het Geuldal nog beter kennen dan wij zelf. Maar ook Midden- en Noord-Nederland heeft parels van schoonheid en nu zouden wij niet durven  beweren, dat honderden in ons gewest daarvan reeds genoten hebben. De Limburger kent enkele grootte steden van ons land en die kent hij goed, hij heeft ook wel eens van het strand genoten, maar een weekje doorbrengen of zijn vakantie in Gelderland, Overijsel, Groningen, Friesland, Noord-Holland, Utrecht, Zuid-Holland, Zeeland deed hij niet; hij bleef in eigen gewest of ging de grens over.

Het toerisme in eigen land staat den laatsten tijd erg op den voorgrond en „breng uw vakantie door in eigen land” is in dezen eigenaardige tijd werkelijk meer dan een leuze, moet het althans zijn, het hemd is hu eenmaal nader dan de rok, heel veel belanghebbenden in toeristengebieden in ons land zien met groot verlangen uit naar de vele Nederlandsche toeristen, die ieder jaar in het buitenland vertoeven.

De verenigingen tot bevordering van het Vreemdelingenverkeer geven zich veel moeite en al krijgen wij nog niet zoveel reislectuur uit Duitsland en zelfs niet uit Zwitserland, de stroom lectuur uit  Nederland begint toch ook te zwellen. Enigen tijd geleden vergaderde „Baarn’s Bloei” de Vereeniging tot bevordering van het Vreemdelingenverkeer en de welvaart van Baarn en op de bestuursvergadering werd besproken de zomercampagne. Het was opgevallen, dat er jaarlijks zoo weinig mensen uit Limburg naar het Gooi- en Eemland kwamen, met als parel „Baarn en een der leden, die ons gewest door en door kent, merkte op, dat er wellicht heel veel Limburgers wel eens gehoord hebben van Soestdijk, omdat daar H. M. de Koningin Moeder ’s zomers resideert, maar nog nimmer van Baarn, ofschoon Soestdijk daarvan een gedeelte uitmaakt. Er moest in Zuid- en Midden- en Noord u Limburg eens op „Mooi en bekoorlijk Baarn” de aandacht gevestigd worden en zo kregen wij voor Zuid- Limburg de uitnodiging eens naar Baarn te komen. Het reisje was te koppelen aan den voetbalwedstrijd Nederland-Tsjecho-Slowakije en zo hebben wij een Zaterdagmiddag en namiddag doorgebracht in Baarn, de parel van het Gooi- en Eemgebied en onder de prettige en aangename leiding van den voorzitter van „Baarns Bloei”, dhr. v. Broekhuijsen, onze kennismaking hernieuwd, want jaren geleden hebben wij jaarlijks in dit bekoorlijk gedeelte van ons land gezworven.

Als men van Hilversum of Laren in Baarn komt, zouden wij niet durven beweren, dat het Gooi ophoudt maar wel, dat het Gooiland dan een zeer apart karakter krijgt. Geen bellen van trams, geen razende auto’s en motorfietsen, geen rokende schoorstenen van fabrieken, het stadje heeft een vorstelijk karakter en niet alleen door het paleis te Soestdijk. Een ras-Gooier, die helemaal niet in Baarn woont, heeft eens gezegd: „Wij Gooiers beschouwen Baarn altijd zoo ongeveer als de klassieke huismoeder haar „mooie” kamer; om daar binnen te treden, bij feestelijke gelegenheden of plechtigheden ontdeden wij ons vroeger van ons schoeisel, vol eerbied voor de ongereptheid van een heiligdom”. Al hebben wij de schoenen niet uitgetrokken, de beeldspraak is niet onaardig en is waar. Wanneer men aan het station aankomt is men aanstonds buiten in het bos, dat zich kilometers voortzet. Baarn is de villastad bij uitnemendheid; het stadje van de grootte buitens, heerlijk gelegen inde bossen aan heerlijke en lommerrijke wegen; het is een lustoord om er te wonen en te verblijven en heel veel grootte zakenmensen uit de naaste omgeving verkiezen niet ten onrechte Baarn als woonplaats. Maar wij hebben Baarn niet te beschrijven als een woonoord, maar als een plaats waar het de moeite waard is zijn vakantie of een weekend  door te brengen. Baarn dat ligt dicht bij Amsterdam en Utrecht en wordt doorsneden door prachtige wegen en is geplant in een heerlijke natuur, Baarn kan terecht de villastad genoemd worden. 

De bewoners zijn altijd buiten en wanneer zij gaan winkelen of bezoeken afleggen, of naar hun kantoor of werk gaan, wandelen zij, want het is een wandel- en dwaaloord bij uitnemendheid. Dat niet alleen; geen land leent zich zo uitstekend voor rijwieltochten als dit heerlijke natuurland, heerlijk niet alleen door zijn schaduwrijke bossen, maar heerlijk ook door de uitgestrekte heiden, waardoor doelmatige fietspaden zijn aangelegd. Maar ook een prachtig oord voor auto’s, want nergens zijn wellicht zulke mooie autowegen. In heel Baarn en omgeving zit de lijn der schoonheid, geen verkeersconflicten, geen zenuwstorend geraas; het snelverkeer heeft er zijn banen, de wielrijder zijn paden, de voetganger zijn afgebakend terrein. De rijwielpaden van de verenigingen Gooi- en Eemland stellen in staat een groot deel van de bossen en heidevelden van Utrecht en het Gooi te doorkruisen, zonder daarbij gebruik te maken van de meer of min drukke verkeerswegen. Baarn is inderdaad een plek waar natuur en aanleg een combinatie heeft gebracht van volmaakte schoonheid.

Baarn heeft de schitterendste lanen en de meest indrukwekkende boomgroepen.; het grenst van twee zijden aan oeroude bossen van naald- en loofhout. Aan de andere zijden., waar de Eem vloeit, verrukt de aanblik van den Hollandsen polder. Daarbinnen ligt stil en rustig het dorp met de breed uitgemeten stofvrije wegen langs de voorname behuizingen met haar parken, vijvers, haar bijna onbegrensde bloementooi; het dorp met de eigenaardig kronkelende en zich stervormig aftekenende straten en lanen, waar- in de gastvrije woningen zich rijen., die de blijvende en tijdelijke bezoekers in overvloed kunnen herbergen. Voor wie in hun vakantie bovenal natuurgenot zoeken, wie van wandelen, fietsen, rijden, paardrijden. houden in onvergelijkelijk mooie streken, is Baarn de plaats.

Het leven in Baarn is heilzaam voor mensen, die gezondheid bovenal en zenuwrust zoeken en waarderen, die een mooie en beschaafde omgeving weten op prijs te stellen en niet hollen en draven achter allerlei tweede en derderangs genietingen aan. Wat Baarn allemaal biedt en wat in en buiten Baarn allemaal aan schoons te vinden is, behoeven wij voor onze lezers niet op te sommen:

Baarn is alles voor hen, die bovenal de boslucht van noodde hebben. En wanneer we schrijven over de Baarnsche bossen, denken we in de eerste plaats aan dé bossen van het domein Soestdijk,  eigendom van de Koningin-Moeder. In dezen „tempel van ingekorven hout” worden de  bosconcerten gegeven. Ook in deze bossen is vrije wandeling toegestaan, vooral het Paardenbos, trekt steeds opnieuw vele wandelaars. Het paleis Soestdijk met de particuliere bossen is verboden terrein, wanneer de Koningin-Moeder des zomers buiten is.

Wie meer van Baarn weten wil vraag aan de gids voor Baarn, Soestdijk en de Lage Vuursche, waaraan wij veel ontleend hebben, bij de Vereeniging „Baarns Bloei” te Baarn, welke ook gaarne alle verdere inlichtingen verstrekt omtrent hotels, pensions, het buren van huisjes, enz. Er is keus en keur voor iedere beurs en de prijzen verschillen niet van die welke te Valkenburg en omgeving in het seizoen gevraagd worden en er zijn prachtige hotels en dito pensions tegen billijke prijzen en men heeft overal inde bossen heerlijke zitjes. Wat men zoo op het eerste gezicht niet zou ontdekken is het Badhotel. Ja, Baarn is een kuurhotel rijk, dat voor dergelijke in de bekende plaatsen in Duitsland niet behoeft onder te doen. Het is schitterend gelegen midden in het villa-stadje. De eigenaar heeft de kunst verstaan van dit hotel een home te maken, men voelt er zich inderdaad thuis ook op zijn kamer, welke smaakvol gemeubileerd is en waar de kleuren in harmonie zijn. Er zijn tientallen van privébadkamers met de laatste vindingen en iedere kamer biedt een prachtig uitzicht. De inrichting in aanmerking genomen zijn de prijzen billijk, men betaalt niet meer dan in dergelijke zaken in het buitenland. Nog eens „Baarns Bloei” geeft alle inlichtingen; het adres is: „Het Verkeershuis van „Baarns Bloei”, Baarn.

VADERDAG KADO

 

VADERDAG KADO

Zondag 20 juni is het weer vaderdag. Een mooi cadeau om te geven is het boek “Baarnsch Geheugen”. Het zijn 234 korte verhalen voorzien van ruim 500 foto’s tussen 1850 en 2020 over onze gemeente Baarn.

Herinneringen uit die tijd over Baarn, Eembrugge en natuurlijk Lage Vuursche zijn nu vastgelegd in een boek. Voor veel mensen is Baarn een prachtige gemeente om in te wonen, te werken of gewoon om er te zijn. Veel minder mensen weten dat Baarn in oorsprong een tamelijk arme, agrarische gemeente was, waar vooral veel kleine boerderijen stonden. Pas in de 19de eeuw, toen de spoorlijn tussen Hilversum en Amersfoort (de zogeheten Gooilijn) is aangelegd, veranderde Baarn ingrijpend. In dit boek staan verhalen en anekdotes geschreven. Daarmee krijgen geïnteresseerden een uniek inkijkje in het Baarnsche historisch erfgoed en een beter beeld van de Baarnse geschiedenis.

De combinatie van beelden en verhalen maakt dit boek van blijvende waarde. Veel vertoonde beelden geven, in het 164 pagina’s tellende boek, een unieke inkijk in het verleden en het heden. 

De bijdragen van Leen Bakker tussen 2014 en 2020 zijn overzichtelijk en handzaam gebundeld in dit fraaie Een rijk geïllustreerde boek en een aanwinst voor iedere liefhebber van de vele boeiende verhalen en weetjes die schuilgaan achter panden, straten en wijken in onze mooie gemeente. Een boek ook dat in uw boekenkast niet mag ontbreken.

Ik hoop dat u veel plezier beleeft aan het lezen van de verhalen en het – wellicht met af en toe een vleugje weemoed – bekijken van de historische foto’s.

Het boek is verkrijgbaar in Baarn bij:

- Hoeve Ravenstein, Ravensteinselaan 3,

- Boekhandel den Boer, Laanstraat 67-69 

- Bruna Baarn, Laanstraat 32,

- Mitra v.d. Steeg Laanstraat 72 

Verzenden kan ook. De kosten voor het boek en het verzenden bedragen € 30,50. Het boek wordt dan verzonden in een speciale kartonnen verpakking. Indien u dit bedrag overmaakt op bankrekeningnummer NL23 INGB 0002358362 t.n.v. L.J.A. Bakker, voorzien van adres en e-mailadres verzorgen wij de rest.

 

Bart Kooij deel 2

 

Bart Kooij – kapper – zijn verhaal rond 1985 – deel 2

Actief in Baarn

"Door de werkzaamheden had je natuurlijk weinig gelegenheid echt intensief sport te bedrijven. Je maatschappelijke positie stond voorop, alsmede je gezin (red.: Bart heeft een zoon en een dochter, waar­van de eerste genoemde samen met 'Zijn vader de kapperszaak runt). Toch bleef de sport me trekken. Ik herinner me nog dat ik een keer aan­wezig was bij de ontmoeting Baarn - Donar. Destijds keepte ik in het der­de of vierde team. We gingen vaak bij het eerste elftal kijken en zo ook die keer".

''Plotseling raakte de Baarn­ doelman geblesseerd en die moest het veld verlaten. Baarn had geen reserve-doelman achter de hand. Werd ik van de tribune gehaald en ging in mijn kleren het blauwgele doel verdedigen”.

"In de rest van mijn sportieve loop­baan op voetbalgebied heb ik in de lagere teams van Baarn gespeeld. In de jaren vijftig zelfs met veteraan als Jan Onrust, Dik Broerze en Toontje Mans. We werden toen menigmaal kampioen, want kwaliteit was er volop aanwezig. De jaren zestig wa­ren voor mij op sportgebied vrij rustig, maar dat werd in zeventig dubbel en dwars teruggehaald. In 1972 werd de handbalvereniging Baarn opgericht en daar werd ik een jaar later lid van. Gedurende vijf jaar heb ik die leuke sport bedreven. Daarnaast voetbalde ik in een van de lagere teams bij TOV, maar als zelfstandige ondernemer loop je op latere leeftijd risico op blessures. Je bent veel blessuregevoeliger en her­stelt minder snel dan op jongere leeftijd" met de actieve wedstrijdsport, af en toe speel ik nog een partijtje zaal­voetbal, maar verder beperk ik mijn sportactiviteiten tot een wekelijks partijtje biljart. Dat doe ik al meer dan veertig jaren. Omstreeks die tijd hebben wij de Baarnse biljart vereniging KOT opgericht. Daar speelde ik samen met mijn broer Ries, maar aangezien we onenigheid kregen, ben ik enkele jaren weggegaan, naar Oosterpark".

"Dit was een vereniging, die speelde in een café waar tegenwoordig de Chinees in de Oosterstraat in ge­vestigd is. Later zijn we teruggegaan naar Beerestein en zijn toen onder de naam KOT in de Bond gaan spe­len. Vanaf die tijd ben ik niet bij Beerestein weggeweest. Momenteel vormen Hans Portma, Bert Taling, Gerard Gerritsen en mijn persoon het eerste team. Met wisselend suc­ces opereren wij in de tweede klasse van het gewest Eemland"

 

Baarnse wielerronden

“Een van de leukste activiteiten

die ik ontplooid heb op organisatorisch gebied is de Baarnse wielerronde. Hierbij had de gemeente het parkoers keurig afgezet en de politie hield een oogje in het zeil. Op gewone fietsen' werd in de diverse klassen gestreden: om het kampioenschap van Baarn. De wedstrijdrijders reden in aparte klassen. Helaas kwam daar door allerlei oorzaken een einde aan", "Tegenwoordig beperk ik me naast mijn beroep (en het biljarten) tot een beetje vissen en soms een partijtje voetbal in de zaal. Zo'n vijf jaar ge­leden zijn we het Bart Kooij-zaal­voetbaltournooi gestart. Half juni vieren we ons eerste lustrum en van­uit de gemeente bestaat veel belangstelling voor dit evenement. Dit jaar starten we met een nieuwe op­zet. Op grond van het verleden mo­gen vier teams zeker meedoen. De andere teams kunnen vrij inschrij­ven. Bij te veel teams wordt middels loting bepaald wie mag deelnemen. Op twee avonden zal de strijd om de wisselbeker plaatsvinden. Het leuke van dit gebeuren is dat de teams uit al­lerlei richtingen deelnemen. In een plezierige ontspannen sfeer wordt dan op sportieve wijze gestreden en dat is tegenwoordig al heel wat waard".

Muziek

Bart was ook actief met muziek maken. Hier ziet u hem samen met ???????? op zijn drumstel.

Geplaatst door L.J.A.Bakker

http://www.grijsvuur.nl

e-mail: bakker.groenegraf@gmail.com

 

De hongerwinter

Werkstuk voor het vak geschiedenis van Guido Veldkamp uit 1996 met een inleiding en aanvullingen door zijn moeder.

Inleiding
Onze jongste zoon Guido maakte op de middelbare school een werkstuk over de Hongerwinter. Nieuwsgierig als hij is, leek het hem een goed idee zijn Opa en Oma in Baarn te interviewen. Zij gingen immers in de Hongerwinter verschillende keren naar Friesland om eten te halen. In de winter, op de fiets!
Hier volgt zijn verhaal uit 1996, nu 25 jaar geleden. Opa en Oma waren toen 77 en 78 jaar oud en Guido 15 jaar. Het is het verhaal van een doorsnee Baarnse familie die zo goed mogelijk de Hongerwinter probeerde door te komen. Vanwege de duidelijkheid gebruikt hij af en toe de voornamen van Opa en Oma: Chris en Willy. 

Het werkstuk van Guido

Opa en Oma
Wilhelmina G. van Dort uit Baarn en Christiaan A.H. Soen uit Haarlem leren elkaar aan het begin van de oorlog kennen via vrienden uit Hilversum. Na hun verkeringstijd trouwen ze in december 1942 in Baarn. Omdat er woningnood heerst, trekken ze in bij hun (schoon)ouders Joop en Christina van Dort-Westerik, Acacialaan 1.

Foto 1. Willy en Chris, 1942

Spoorwegstaking
Chris werkt voor de Nederlandse Spaarbankbond. Hij doet als controleur de kascontrole bij verschillende banken in het land. Dat gaat de eerste oorlogsjaren redelijk goed, totdat de Spoorwegstaking in september 1944 heel Nederland plat legt. Hierdoor kunnen veel mensen niet meer naar hun werk.
Opa vertelt:
‘Ik ben in die tijd nog een paar keer lopend naar het Hoofdkantoor in Amersfoort gegaan, aan de Pieter Bothlaan. Van Baarn naar Amersfoort lopen, was eigenlijk geen doen omdat het zoveel tijd in beslag nam’. Daarom werkt hij tijdelijk in het filiaal van de Nutsspaarbank in de Kampstraat te Baarn.

Foto 2. In de oorlog had Chris een Bewijs van vrije doorgang vanwege zijn werk.
Deze laatste uit 1945 bleef bewaard.

Foto 3. De koffiemolen waarin
rogge en sprot gemalen werd.

Door de Spoorwegstaking valt het goederenvervoer per trein weg en er rijden ook bijna geen vrachtauto’s meer. De winkels worden niet meer bevoorraad. Veel mensen hebben zoveel mogelijk kruidenierswaren gehamsterd, zoals koffie, thee, meel, zeep en linnengoed. Er is steeds minder te koop, want door gebrek aan vervoer ligt de handel stil
Mensen verhandelen zoveel mogelijk spullen onderling.
Zo koopt de familie Van Dort in Bunschoten sprot (kleine visjes). Deze worden gemalen in de oude koffiemolen en gemengd met roggemeel. Hier bakken ze koekjes van. Die koffiemolen heeft mijn moeder nog.

Melk halen
Na de geboorte van hun eerste kind in de zomer van 1944, gaat Chris elke week op de fiets melk halen in Hoogland. Zijn schoonvader Joop van Dort heeft hiervoor een 5-literblik gemaakt, dat precies op de bagagedrager past.
Aan de rand van Baarn wordt Chris door kroegbaas Kuijer met een roeibootje over de Eem gezet. Dat gaat sneller dan omfietsen over de Eembrug.

Opa vertelt:
‘Tijdens een van deze tochten heb ik Putten nog zien branden. De Duitsers hebben toen alle Puttense mannen weggevoerd. Ze staken ook nog verschillende huizen en boerderijen in brand! Dat was de vergelding voor de mislukte aanslag van het verzet op een auto van de Wehrmacht, tussen Putten en Nijkerk. Hierbij werd een Duitse officier gedood en er viel een aantal gewonden’.

Foto 4. Café Kuijer aan de Eem, foto Groenegraf.nl.

Eerste tocht naar Friesland
De voedselschaarste wordt groter en de fietstochten van Chris om melk en voedsel te vinden worden langer: Hoogland, Nijkerk, Putten, Harderwijk. Daarom besluit hij in oktober 1944 naar Friesland te fietsen om eten te halen. Onderweg overnacht hij bij kennissen in Epe.

‘Er zijn erg veel evacuées uit Arnhem onderweg’, gaat Opa verder. ‘Bij Zwolle trekken rijen mensen over de (Oude) IJsselbrug, op weg naar Friesland en Groningen. Onderweg vroeg ik op de bonnefooi om iets te eten. Op zondag waren sommige boeren boos als ze gestoord werden bij het Bijbellezen’, vertelt hij.
Bij Makkinga krijgt hij een lekke band, maar ook hulp van de plaatselijke fietsenmaker. Het is heel bijzonder dat hij nog een fiets heeft met luchtbanden. De meeste mensen fietsen op massieve, houten banden en zelfs zonder banden.

Chris komt in Donkerbroek aan en ontmoet de familie Dragstra, de plaatselijke bakker. Hier kan hij een paar dagen bijkomen. In de omgeving koopt hij tarwe, rogge, kapucijners en aardappelen. In deze dagen ontstaat er ook de levenslange vriendschap met de gastvrije Will en Folkert Dragstra. Als Chris na een paar dagen de terugreis aanvaardt, is hij uitgerust en heeft hij er een paar trouwe vrienden bij. De fietstocht naar huis met een fiets vol eten is zwaar, maar verloopt voorspoedig.
(Zie aanvulling 1. onderaan).

Foto 5. Het overschrijvingsformulier om een paar dagen
 in Donkerbroek te mogen blijven.

Razzia’s
Het jonge gezin Soen-van Dort is inmiddels bij hun broer en schoonzus ingetrokken, Joop en Rie van Dort-van Essen. Zij wonen twee straten verder, Nachtegaallaan 15. De huizen in de Nachtegaallaan (oneven nummers) grenzen aan het Bos van Stork. Achter de tuin van Joop en Rie is een schuilplaats gemaakt voor de mannen uit de buurt. Als er een razzia is, komt moeder Christina van Dort hen waarschuwen. De mannen vluchten dan snel naar de schuilplaats, een soort hol onder de grond, in het Bos van Stork.
Tijdens een razzia doorzoeken de Duitsers alle huizen in de omgeving om mannen op te pakken voor de Arbeitseinsatz, de dwangarbeid in Duitsland.
Oma vertelt:
‘Soms lagen er peuken in de asbak en dan stak één van ons vrouwen, die natuurlijk zelf niet rookte, gauw een sigaret op. Als er sneeuw lag, veegden we de sporen uit met een hark of sneeuwruimer’.
(Zie aanvulling 2).

Foto 6. Twee liedjes uit de oorlog die Oma bewaarde.

Tweede tocht
Omdat de dwangarbeid voor mannen van kracht is geworden, kan Chris geen eten meer gaan halen. Daarom gaat Willy in zijn plaats. Als in februari 1945 de ergste kou voorbij is, fietst zij voor het eerst naar Friesland. Haar vader Joop gaat met haar mee. Hij kan wegens zijn leeftijd niet meer te werk gesteld worden. Hun fietsen zijn nog redelijk goed. Ze fietsen langs Bunschoten, Nijkerk, Putten naar Harderwijk. Hier deelt men bij de California fabriek soep uit. ‘Het is eigenlijk water met tomatensmaak’, zegt Oma. Het California gebouw bestaat nog steeds.

Het lukt hen in één keer naar Donkerbroek te fietsen, waar ze met open armen worden ontvangen. Will en Folkert Dragstra weten precies waar alles te koop is en ze verzamelen een hele vracht. Als ze na een paar dagen weer vertrekken, nemen ze huilend afscheid. Willy is zó mager dat de vrienden denken dat ze de lange fietstocht naar huis niet aan zal kunnen….

Bij de IJsselbrug in Zwolle zijn die dag controleposten van de Duitsers. Vlak voor de brug worden ze aangesproken door een iemand uit Spoolde, die hen onderdak aanbiedt. De volgende dag wordt er nog steeds gecontroleerd bij de brug. De man uit Spoolde vertelt dat er aan de Gelderse kant een boer woont, die in de stal kistjes heeft staan waar reizigers tijdelijk hun spullen kunnen opbergen. Daarom besluiten Willy en haar vader het voedsel in etappes naar de overkant te brengen. Uit angst voor aanhouding verandert Willy steeds haar uiterlijk als ze de brug over gaat. Muts op of juist af, sjaal om het hoofd, van jas wisselen met haar vader enz.

Oma vertelt:
‘Ik had een warme leren jas aan en een fiets die er goed uit zag. Dat viel natuurlijk op. We letten ook steeds goed op of de Duitse soldaten even afgeleid waren en gingen er dan gauw langs’.

Foto 7. Oude IJsselbrug bij Zwolle.

Als alles naar de overkant is gebracht, laden ze de fietsen weer op. Vanaf Zwolle fietsen ze de hele Zuiderzeestraatweg af. Bij Harderwijk krijgen ze weer soep. Vader Joop kán niet meer en blijft met anderen in een school overnachten. Willy wil naar huis, naar haar gezin en fietst verder. Ze rust nog een keer bij de Melkfabriek in Nijkerk en fietst door naar Baarn. Haar fiets is zo zwaar dat hij thuis met twee man over de drempel getild moet worden. Vader Joop komt de volgende dag thuis.

Dagelijks leven
Er heerst grote schaarste aan voedsel, kleding en zeep. De Baarnse bevolking kan soep halen bij de Gaarkeuken en er is weinig op de bon te koop. Als er bepaalde producten zijn binnengekomen, wordt dat in de Baarnsche Courant bekend gemaakt. Inwoners van Baarn kunnen dan op vertoon van hun persoonsbewijs en genummerde bonkaarten een afgepaste hoeveelheid per persoon kopen. Daarnaast is er een levendige ruilhandel. De mensen worden steeds magerder, hun hamstervoorraden raken op.

Foto 8. Bonkaarten voor levensmiddelen.

Elke week gaat Chris met zijn zwager of schoonvader stiekem een boom omzagen in het bos. Dat doen ze met een trekzaag. De boom wordt in stukken op de fietsen geladen en naar huis vervoerd. Zo hebben ze het van één boom vier keer warm: zagen, vervoeren, hakken en stoken. Omdat veel mensen dat doen, dunt het bos wel erg uit.
Opa vertelt:
‘De Baarnse politie kneep wel een oogje dicht, hoor. Of ze zeiden dat we dieper het bos in moesten gaan, dan viel het minder op! We stookten het hout in kleine noodkacheltjes die we als verwarming én kookgelegenheid gebruikten. We hadden ook een trapfiets in de kamer staan, waar we om de beurt op trapten en zo voor licht zorgden. Anders zaten we in het donker’.

Stil verzet
Joop van Dort maakt van vooroorlogse zilveren munten met de beeltenis van koningin Wilhelmina lepeltjes, hangers en speldjes. Deze Wilhelminaspeldjes draagt men uit stil verzet op de revers, wat niet zonder risico is. Hij maakt ook kleine flitsspuitjes die men op de kleding draagt. De verboden zender Radio Oranje heeft namelijk een programma dat de Flitsspuit heet. (Een flitsspuit is een klein pompje met een tankje eronder, waarmee men insecten bestrijdt).

Foto 9. Wilhelmina speldjes en sieraden in de oorlog gemaakt door Joop van Dort.

Onderlinge berichtgeving
De nieuwsberichten en oproepen die Radio Oranje uitzendt, worden door particulieren opgeschreven en doorgegeven als kettingbrief. De ontvanger schrijft de brief over en geeft het bericht weer door. Oma heeft een paar van die brieven bewaard.

Foto 10. Eerste blad van een kettingbrief van Oma.

Derde tocht
In het voorjaar van 1945 bestaan de gezinnen Van Dort sr, Van Dort jr. en Soen-van Dort uit 6 volwassenen en 2 baby’s. Het voedseltekort is nu zo groot dat een tocht naar Friesland weer noodzakelijk is.
De families in Donkerbroek en Baarn schrijven elkaar, zo goed en zo kwaad als dat gaat. Zodoende is afgesproken dat Willy alleen gaat en een week in Friesland blijft om aan te sterken. De mannen moeten thuisblijven, anders worden ze opgepakt.

Willy heeft het geluk dat haar fiets onderweg naar Friesland niet in beslag wordt genomen, want dat gebeurt veel. Tijdens haar verblijf in Donkerbroek rust ze uit en koopt eten in. Haar vrienden weten precies waar ze het beste terecht kan.
‘Er zijn in die periode veel Amsterdamse schoolkinderen bij Friese boeren ondergebracht’, vertelt Oma.
Na een week is ze uitgerust en aangesterkt door de goede zorgen van haar vriendin Will Dragstra. Als ze teruggaat naar Baarn, ziet ze onderweg veel mensen lopen met karretjes, kinderwagens en fietsen met massieve banden. Er rijden bijna geen auto’s meer

Foto 11. Donkerbroek, Dorpsstraat, 1940. 

Beschieting
Bij Meppel loopt de weg vlak langs de spoorlijn, die beschoten wordt door de Engelsen.
‘Iedereen liet alles midden op de weg staan, volgepakte karretjes en fietsen met waardevol eten. Men dook in greppels, achter bosjes of rende zover mogelijk het weiland in. Sommige mensen verstarden helemaal of plasten in hun broek van angst. Maar gelukkig raakte niemand gewond!’, vertelt Oma.

Het oversteken van de IJsselbrug bij Zwolle gaat wonderwel goed, er zijn dit keer geen controleposten. Bij Harderwijk haalt ze weer waterige soep bij de California-fabriek. Ter hoogte van Putten heeft ze vreselijke dorst en vraagt bij een boerderij om water. Dat krijgt ze niet!! Ze fietst weer verder samen met een vrouw uit Amsterdam die Annie heet, zeven maanden zwanger is en op een fiets met harde banden rijdt. Ze moeten allebei dezelfde kant op.
Opa vertelt:
‘Mensen op het platteland, vooral boeren die langs de route naar Friesland woonden, werden overspoeld door hongerige mensen uit het Westen. Sommige boeren waren erg behulpzaam en deelden veel voedsel uit. Maar er waren ook boeren die er een slaatje uit sloegen en rijk werden van andermans ellende. Veel mensen betaalden een flinke prijs voor het voedsel of ruilden kostbaarheden zoals horloges, sieraden en linnengoed voor tarwe, rogge of aardappelen’.
Maar Oma zegt daarop:
‘En toch… dat ik toen geen water kreeg… zal ik nooit vergeten. Als we erlangs komen, denk ik er nog altijd aan!’

Thuiskomst
Het land tussen Nijkerk en Bunschoten staat onder water, alleen de weg is droog. Daardoor kunnen mensen die uit Friesland komen, nergens uitrusten of de fiets even neerzetten. Het is al donker als Willy en Annie bij de Eembrug aankomen. Willy kán niet meer, alle energie is uit haar magere lijf verdwenen. Op haar aanwijzingen fietst Annie naar de Acacialaan.

Ondanks de spertijd komt Chris haar in het donker zoeken. Hij roept: ‘Willy van Dort, Willy van Dort, waar zit je?’ Het gaat gelukkig allemaal goed. Annie blijft een nachtje slapen en fietst de volgende dag uitgerust naar Amsterdam. Hoe het verder met haar gaat, hebben ze nooit gehoord.

(Zie aanvulling 3).

Foto 12. Persoonsbewijs van Willy.

Spertijd
Oma vertelt:
‘Van ‘s avonds 20.00 uur tot ‘s morgens 07.00 uur was het spertijd. Dan mocht je niet naar buiten. Het was stil en pikdonker op straat want de ramen waren verduisterd. Toen Opa mij kwam zoeken kwam hij gelukkig niemand tegen en konden we ongemerkt naar huis fietsen: Eemweg, Kerkstraat, Verlengde Dalweg, Acacialaan. Ondanks de spertijd moest je bijvoorbeeld ook weleens de dokter halen als iemand erg ziek was. Gelukkig zaten de meeste Duitsers in Hoog Baarn en hadden we weinig last van hen’.

Jodenvervolging
Baarn is in die tijd nog een dorp van rijke lieden. De Duitsers zitten in Hoog Baarn, in een paar grote villa’s van de families Reebok, Pierson, Tegelberg en Hoppe.
De fabriekjes van Conimex (Indische waren) en de Ruyter (muisjes en hagelslag) liggen stil door gebrek aan grondstoffen en personeel.
Volgens Opa en Oma is er in die tijd onder de Baarnse bevolking nauwelijks iets bekend over de Jodenvervolging. Bij hen in de buurt wordt een gezin opgepakt, maar niemand weet waarom. Andere Joodse families gaan naar het buitenland of duiken onder. Dat dacht men toen.
‘Tijdens de oorlogsjaren is er een foute politieman door het Baarnse Verzet doodgeschoten. Bij ons om de hoek is een Joodse familie opgepakt. We wisten niet waarom. Ook niets van de Jodenvervolging en wat er in de concentratiekampen gebeurde. Je kunt het je nu niet meer voorstellen, maar dat hoorden we pas na de bevrijding! Vreselijk, echt vreselijk,’ zegt Oma. ‘Nu weten we dat de meeste Joodse inwoners van Baarn zijn omgekomen in de kampen. Afschuwelijk, wat is dàt erg!’
(Zie aanvulling 4).

Foto 13. Het Joods Monument op het Stationsplein, foto HKB.

Buren
Bij de buren van Willy’s ouders, de familie Hirsch op Acacialaan 3, is een Duitse soldaat ingekwartierd.
Oma gaat verder:
‘ ‘s Avonds vertelt hij over zijn vrouw en kind, die in een boerderijtje aan de oostgrens wonen. Een aardige jongen, die ook maar gestuurd is’.
Maar als ze hem op straat tegen komt, mag ze hem niet groeten, dat is verdacht! In Baarn houdt men elkaar scherp in de gaten.

Foto 14. Het huis van de familie Van Dort, Acacialaan 1, 1942. Het is helaas gesloopt in de jaren '70.

Vlak voor de bevrijding, op 25 april 1945, valt er een voltreffer op de garage (oorspronkelijk koetshuis) van de familie Stork, achter het huis Nachtgaallaan 3 waar Chris en Willy inmiddels wonen. Joop van Dort komt kijken hoe zijn familie het maakt en steekt zijn hoofd door het kapotte raam. In de hele straat zijn de ruiten gesprongen. Nu kan iedereen ook zien dat de heer Stork de hele oorlog lang een mooie nieuwe auto zorgvuldig heeft bewaard!

Bevrijding
Omdat Baarn in een rustig gebied ligt, gaat de bevrijding vrij geruisloos. Er wordt niet hevig gevochten. De intocht van de Canadezen is geweldig, om nooit te vergeten. Bevrijdingsfeesten. Maar meisjes die Duitse vrienden hadden, worden opgehaald en naar de Brink gebracht. Daar worden ze onder gejoel van omstanders kaalgeschoren. Men schildert met menie een oranje hakenkruis op hun hoofd.
Oma vertelt:
‘Onze huisarts dokter Heybroek maakte hier een eind aan, want menie is giftig. Ook Ds. Blaauwendraad sprak er ‘s zondags in de Hervormde Kerk op de Brink schande van! Er waren natuurlijk ook Duitse dienstmeisjes die met een Baarnse man getrouwd waren. Zij werden in en na de oorlog niet zo prettig behandeld, hoor. Ja, zo ging dat, hè....’.

Canadezen
Het leven in Baarn komt langzaam op gang. Er is meel en vermicelli op de bon; voedseldroppingen, haring en wittebrood. Het smaakt nooit meer zo lekker als toen! Sommige boeren staan toe dat mensen, na het rooien op de akkers, naar achtergebleven aardappelen zoeken. De Canadezen zitten in het Badhotel en in Het Baarnsch Lyceum.

Foto 15. Het oude Baarnsch Lyceum.

Oma vertelt:
‘Mijn vader Joop werkte als hulp-amanuensis aan Het Baarnsch Lyceum. Hij zat dus dicht bij het vuur. Hij kreeg voor zijn kleinkinderen schoentjes en hagelslag. Die hagelslag gebruikten we als zoetstof in de thee en de pap. Ook bracht hij broodpudding, sigaretten en chocolade mee. Dat vonden we een ongekende weelde!’

‘Toen ze na een paar maanden vertrokken, lieten de Canadezen veel spullen achter, zoals gamellen, pannen, voedsel en kleding. In de gamel, die jullie nu met kamperen gebruiken, heb ik jarenlang de was gekookt. Die komt ook van de Canadezen’, zegt Oma. ‘En de kleine schoentjes heeft je moeder gedragen. Ik heb ze altijd bewaard!’

Foto 16. De schoentjes.

Distributie
Oma gaat verder:
‘Iedereen was zo mager, er waren helemaal geen dikke mensen meer! Opa noemde me liefkozend 'Gratenpakhuis'. Toen de Engelsen kwamen, schrokken ze toen ze ons zagen. Zó mager waren we! Ze hadden niet gedacht dat we er zó erg aan toe waren. Wij zagen dat zelf natuurlijk niet meer, maar we keken wel onze ogen uit naar hun ronde koppen!’

Na vijf jaar bezetting, went het vrije leven in Baarn maar langzaam. Nederland herrijst! Het voedsel blijft tot ongeveer 1950 op de bon. We hebben nog een distributiekaart, waarop het uitgegeven voedsel is afgestempeld voor de tweede dochter van Willy en Chris, mijn moeder.

Foto 17. Distributiekaart.

Conclusie
Het verhaal van mijn Opa en Oma vind ik indrukwekkend en interessant. Ik kan me nu beter voorstellen hoe zij in die tijd (over)leefden.

Wij hebben als gezin in de jaren 1984-1987 fietskampeervakanties gehouden en zijn ook naar Friesland gefietst. Maar toen was het zomer en wij gingen voor ons plezier. Ook waren wij gezond en konden onderweg overal wat eten, drinken of ons tentje opzetten. Dat was in de oorlog wel anders!

Ik bewonder de moed en het doorzettingsvermogen van Opa en Oma en mijn Overgrootvader. Dat Oma de laatste keer alleen ging vind ik wel stoer van haar! Natuurlijk was het noodzakelijk dat zij in Friesland eten gingen halen. Maar ondanks dat, hun mindere conditie en de gevaren onderweg, deden ze het toch maar!

Het was leuk om Opa en Oma te interviewen, hun verhaal te horen en dit werkstuk te maken. Ik heb er veel van geleerd. Het gesprek met Opa en Oma is op een cassettebandje opgenomen.
Dat bewaar ik!

Guido Veldkamp
Van der Capellen Scholengemeenschap, Elburg
Klas 3 B
Juni 1996

Foto 19. De reactie van de leraar geschiedenis
 de heer H. van Vessem, cijfer 9,5.

Aanvullingen

1. De bakker uit Donkerbroek, Folkert Dragstra, begon na de oorlog een succesvolle broodfabriek in Zwolle. Will en Folkert Dragstra woonden in een flat, Meppelerstraatweg 30 in Zwolle, waar ik als kind weleens logeerde. Later verhuisden ze naar de Snelliuslaan in Berkum. Toen wij begin jaren ‘70 in Zwolle woonden, stond op het dak van de stadsbussen met grote letters: DRAGSTRA UW BAKKER! Na de pensionering van Folkert Dragstra is de fabriek verkocht.

2. De familie Stork bewoonde destijds Villa Boekenrode, Eemnesserweg 94. Hun tuin liep achter de huizen van de Nachtegaallaan langs tot aan de Gaslaan en werd het Bos van Stork genoemd. Later werd er een kleiner huis naast de grote villa gebouwd, het Beukennootje, Eemnesserweg 92. Villa Boekenrode werd inclusief een stuk grond verkocht. De familie Strauss woonde er in de jaren ‘50.

Foto 19. Villa Boekenrode, foto HKB.

3. Op Oude IJsselbrug bij Zwolle is in 2005 een plaquette onthuld ter nagedachtenis aan de ‘Hongertrekkers’, zoals men de mensen noemde die de IJsselbrug over trokken, op zoek naar voedsel in de Hongerwinter 1944-1945. ‘Brug tussen Angst en Hoop’ staat er op.

Foto 20. De plaquette op de Oude IJsselbrug bij Zwolle, 2005.
Foto Overijssels Archief.

4. Het Joodse echtpaar dat mijn moeder hier bedoelt, is Gotthold Rosen en Rosa Rosen-Moses, 65 en 60 jaar, opgepakt op 26 januari 1943 en beiden vermoord in Sobibor op 13 maart 1943. Zij woonden Eemnesserweg 72, niet ver van de Nachtegaallaan. In de jaren ‘50 bewoonde zuster Nell van de Belt de bovenverdieping van dit pand. Zij is jarenlang de verpleegster/verzorgster geweest van de 2de echtgenote van de heer J.E. Stork, mevrouw M.W.C. Stork-Stork. Voor die tijd werkte ze als wijkverpleegster in Raalte

Foto 21. Nell van de Belt

Ik kwam als jong meisje graag bij tante Nell op bezoek. Kopje thee, gezellig praten en soms een boodschapje voor haar doen of boeken halen uit de bieb. Ze was een wijze vrouw waar ik veel van geleerd heb.

Van het huis aan de Eemnesserweg 72 herinner ik me de grote hall, het brede trappenhuis en de ruime kamers waar tante Nell woonde. Als ik aanbelde, kwam ze het balkon op en gooide de sleutel naar beneden. In de serre van dit huis stond jarenlang een prachtige, oude T-Ford. Er stond een grote beuk in de voortuin die veel schaduw gaf.

Toch houdt het me bezig wie hier destijds de hoofdbewoner was. Het is bekend dat Joods bezit al tijdens de Tweede Wereld Oorlog gewoon verkocht en doorverkocht werd. Wat is de geschiedenis van dit pand?
In de Tweede Wereldoorlog zijn 45 Joodse inwoners uit Baarn weggevoerd en omgekomen in de kampen. Er zijn digitale Stolpersteine op de kaart van Baarn geplaatst op plekken waar deze gezinnen hebben gewoond. Tegenover het station van Baarn, in het Amaliapark, staan op het Joods Monument hun namen als ter nagedachtenis.

Foto 22. Eemnesserweg 72, foto Groenegraf.nl

5. De heer Stork was ook sociaal. Al voor de oorlog kregen Arie Overeem en Teuntje Overeem-Nagel van de heer Stork een groot stuk grond in bruikleen, achter de huizen Nachtegaallaan 1 en 3. Zij verbouwden er groente, aardappelen en bloemen voor hun grote gezin. Ik mocht als kind weleens een maaltje verse boontjes, sla of aardbeien bij mevrouw Stork brengen. Zo ontmoette ik zuster Van de Belt, die mevrouw Stork verzorgde.

Foto 23. Nachtegaallaan nr.1 en 3. Links woonde de familie Overeem en rechts
 de familie Soen, mijn geboortehuis. Foto van Google.

De glas-in-lood ramen en de voordeuren zijn herkenbaar. Arie Overeem was huisschilder. Destijds schilderde hij de deuren zo, dat het leek of ze een mooie houtnerf hadden. Knap handwerk! In de voortuin van nr. 3 staat nu een oplaadpaal voor een elektrische auto.
Leve de vooruitgang! 

Met dank aan Guido voor het gebruik van zijn werkstuk en mijn lief Ben voor het bewerken van de foto’s.

In dankbare herinnering aan mijn ouders Chris (1919-2002) en Willy (1918-2011).

Foto 24. Bevrijdingsbord.

Marga Veldkamp-Soen
Heino, mei 2021

Foto's en afbeeldingen familie collectie, tenzij anders vermeld.