Fan Fryslân fia Baarn nei Súd-Afrika (diel ien)

Argitek Sytze Wierda het in Suid-Afrika bekend geraak, nadat hy sy merk in Baarn gemaak het

door Eric van der Ent

Sytze Wopkes Wierda (1839-1911)
(Coll. Taco R. de Vries)

Waarschijnlijk heeft u de titel en de subtitel van dit verhaal drie keer moeten lezen voor dat u begreep wat er staat, maar met een beetje goede wil zal het u gelukt zijn. De titel is in de Friese taal, de subtitel in het Afrikaans. Het wordt u bij het lezen van dit verhaal duidelijk waarom ik Fries en Afrikaans schrijf.

Voor wie de titel en de subtitel toch niet begrepen heeft, hier nog even de vertaling: Van Friesland via Baarn naar Zuid-Afrika, deel 1. Architect Sytze Wopkes Wierda wordt beroemd in Zuid-Afrika nadat hij in Baarn zijn sporen nalaat.

Als beheerder van website Groenegraf.nl, boordevol Baarnse geschiedenis, ontvang ik vrijwel dagelijks mailtjes met vragen en aanvullingen op de inhoud van de site. Opvallend vaak komen die berichtjes uit het buitenland. Met name in de jaren vijftig van de vorige eeuw zijn veel Nederlanders geëmigreerd naar bijvoorbeeld Canada, Nieuw-Zeeland, Australië en Zuid-Afrika. Tweede- en derde generaties van die emigranten gaan vaak op zoek naar gegevens en beeldmateriaal over hun voorouders. Kwamen die uit Baarn, dan belanden ze vaak op onze website. Nog onlangs werd ik benaderd door Maarten van der Ven uit Zuid-Afrika. Maarten heeft geen voorouders in Baarn, maar hij vond bij een antiquair in Kaapstad een door architect Sytze Wierda gemaakte tekening van een gebouw in Baarn gemaakt voor opdrachtgever Van Hamel. Na een zoektocht op internet ontdekte hij dat de Nederlandse architect Wierda zijn laatste levensjaren in ­Zuid-Afrika woonde en daar ook overleden is. Bovendien ontdekte hij dat het gebouw aan de Leestraat in Baarn gebouwd zou moeten zijn. Maarten vroeg mij of ik wist welk gebouw op de tekening afgebeeld staat. Zo begon een zoektocht naar gegevens over het leven en werk van Sytze Wopkes Wierda. In deze aflevering wil ik het vooral hebben over de architect en hoe hij een grootheid werd in Zuid-Afrika. In latere afleveringen zal ik uitweiden over zijn werk in Baarn en tot slot over de gevonden tekening van de villa aan de Leestraat. 

Zijn werk in Nederland
Sytze werd geboren op 28 februari 1839 in Hemrik, een dorpje ten zuiden van Drachten. Hij was een zoon van huisslager Wopke Sjerps Wierda en Pietertje Roelofs de Vries. In 1862 trouwt hij met Harmke Tjibbeles Kamp uit Drachten. In datzelfde jaar komt hun eerste kind, een zoon, dood ter wereld. Sytze is dan timmerman in Drachten, terwijl hij in de avonduren architectuur en bouwkunde studeerde. Twee jaar later wordt dochter Sytze Pietertje geboren waarna hij met zijn gezin naar Amsterdam vertrekt om als opzichter bij de Staatsspoorwegen te gaan werken. Binnen tien jaar bereikt hij de positie van hoofdopzichter. Hij was betrokken bij de aanleg van spoorwegen en zelfs bij de bouw van het Centraal Station in Amsterdam. Tijdens zijn werk heeft hij veel contact met de architecten Cuypers en Van Gendt. In Amsterdam worden nog vier dochters geboren: Hinke, Antje, Sietsche (werd slechts een paar maanden oud) en nog een Sietsche. In onze hoofdstad woonde hij met zijn gezin onder andere aan de Keizersgracht en de P.C. Hooftstraat. Zijn ster was duidelijk rijzende. 

Eén van de twee ontwerpen die Wierda maakte voor het Amsterdamse beursgebouw
(Coll. Hermann Moritz Rex)

De Pelgrimskerk in Den Bosch.
In 1882 ontworpen door Wierda,
in 2014 door de slopershamer geveld.
(Coll. bossche-encyclopedie.nl)

Ondanks zijn drukke baan als hoofdopzichter bij de Staatsspoorwegen, waar hij uiteindelijk 22 jaar zou werken, ziet hij kans om ook gebouwen te ontwerpen die door heel Nederland en zelfs in Duitsland gebouwd worden. Zo ontwierp hij tussen 1873 en 1886 kerkgebouwen voor de Christelijk Gereformeerde gemeentes van Zaandam, Hijum, Nieuwendijk, Baarn en ‘s-Hertogenbosch en voor de Oud-Gereformeerde Gemeente Emlichheim (Duitsland). Veel van die kerkgebouwen zijn nog steeds in gebruik. Hij deed mee aan verschillende prijsvragen voor openbare gebouwen, waaronder het Beursgebouw in Amsterdam. Voor dit gebouw zond hij in 1880 maar liefst twee ontwerpen in die het beiden uiteindelijk niet zijn geworden. Het gebouw heet niet voor niets de ‘Beurs van Berlage’. Deze ontwerpen zijn echter van groot belang geweest voor zijn latere werk in Zuid-Afrika, waarover later meer.

Wierda als uitvinder
Terwijl Wierda naam maakte als architect bedacht hij en passant ook nog even een ‘circulaire kachel voor in scholen en andere openbare gebouwen’. Al in september 1871 zette hij een beschrijving van de kachel op papier. Nog in datzelfde jaar publiceerde hij de door hem ontworpen kachel officieel. Het bleek dat de kachel een schoolgebouw van maar liefst 220 m3 inhoud, geschikt voor 200 leerlingen, kon verwarmen. Het zorgde voor een gelijkmatige verwarming van alle vertrekken, was zuinig in brandstofgebruik en niet duur in onderhoud en installatie.

Het ontwerp van Wierda’s ‘circulaire kachel’
(Coll. Hermann Moritz Rex)

Het is niet bekend of deze kachel in de door Wierda ontworpen gebouwen ook gebruikt zijn. Dat ligt echter wel voor de hand want hij was overtuigd van doeltreffendheid van de kachel. Vast staat dat hij de voorzieningen voor deze  kachel in ieder geval heeft getekend in de bouwplannen voor een ‘school in Baarn’, maar of die kachel daar ook geplaatst is weten we niet.

Zijn werk in Baarn
Toegegeven, tot nu toe is er nog niet veel ‘Baarns’ aan dit verhaal. Ook de rest van dit verhaal zal vooral over Wierda zelf gaan. Toch wil ik alvast een tipje van de sluier oplichten van het werk van Wierda in Baarn, waarbij ik u tegelijkertijd beloof hierover in een volgende editie meer te vertellen.

Hierboven schreef ik al dat Wierda de voorzieningen van zijn circulaire kachel al in het ontwerp van een school in Baarn had getekend. Het betrof hier de ‘School met de Bijbel met onderwijzerswoning’ aan de Laanstraat hoek Teding van Berkhoutstraat, gebouwd in 1881. 

De School met de Bijbel aan de Laanstraat, later in gebruik genomen als Laanstraatkerk
(Coll. Groenegraf.nl)

Daarvóór, in 1880, had Wierda al het kerkgebouw van de ‘Christelijk Gereformeerde Kerk’ aan de Oude Utrechtseweg ontworpen. Deze kerk kennen we als de Paaskerk. In 1881 ontwierp Wierda een villa aan de Leestraat. Ik wil het nog even geheim houden om welke villa het gaat. In een volgende aflevering zal ik daar uitgebreid op terug komen. 

De Paaskerk aan de Oude Utrechtseweg
(Coll. Groenegraf.nl)

Tot slot ontwierp hij in 1887 de ‘Christelijke Kostschool voor Jongeheeren’, Instituut Eikenhorst, aan de Spoorweglaan (de tegenwoordige Gerrit van der Veenlaan) voor dhr. G.A. Bosch. Het was het laatste gebouw dat hij in Nederland ontwierp, voordat hij naar Zuid-Afrika emigreerde.

Emigratie naar Zuid-Afrika
In september 1887 emigreert Wierda naar Zuid-Afrika. Wierda raakte in zijn geboorteland in de vergetelheid, maar in zijn nieuwe thuisland werd hij zeer succesvol. Was het gevoel over Zuid-Afrika in Nederland nogal verdeeld door de annexatie van de republiek door het Verenigd Koninkrijkk, in Zuid-Afrika sprak Wierda openlijk zijn steun uit aan de toenmalige leiders in Zuid-Afrika. Hij schreef vice-president Paul Kruger, oud-president Pretorius en generaal Joubert persoonlijk aan en verzocht hen om hem aan te stellen als architect in de Zuid-Afrikaanse Republiek. Hij wist dat president Kruger een bewonderaar was van zijn werk. Met succes, Wierda werd aangesteld als staatsingenieur en architect van de Zuid-Afrikaanse Republiek en werd als zodanig verantwoordelijk voor het ontwerp van een groot aantal overheidsgebouwen.

Het Paleis van Justitie in Pretoria
(Bron: Wikipedia)

Hij ontwierp onder andere de regeringsgebouwen en het Paleis van Justitie in Pretoria. Eén van zijn meest indrukwekkende gebouwen is de ‘Ou Raadsaal’ (Oude Raadzaal) aan het Kerkplein in Pretoria. Het is duidelijk dat Sytze Wierda zijn sporen in ­Zuid-Afrika royaal heeft nagelaten.

De ‘Ou Raadsaal’, oftewel de Oude Raadzaal in Pretoria. Een prachtig ontwerp van Sytze Wierda
(Bron: South African History Online)

Op 10 december 1911 overleed hij in Seepunt (Kaapstad). Hij werd begraven op de Maitland Begraafplaats in Kaapstad. In Centurion, nabij Pretoria, is een park naar hem genoemd. Verder herinneren nog een straatnaam en een brug in Pretoria aan Sytze Wierda.

Het graf van Sytze en Harmke Wierda in Kaapstad
(Genealogical Society of South Africa)

Tot zover de levensloop van Sytze Wopkes Wierda. Ik beloof u dat ik in een volgende aflevering uitgebreid vertel over zijn werk in Baarn en de geschiedenis van die gebouwen.

Voor dit verhaal is uitgebreid gebruik gemaakt van de scriptie: “Die lewe en werk van Sytze Wopkes Wierda in Nederland met verwijsing na sy betekenis vir die Zuid-Afrikaansche Republiek”, Hermann Moritz Rex, 1974

Dit verhaal verscheen op maandag 29 maart 2021 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.

 Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen? 

Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Groenegraf.nl.

Antwoord vorige week

1: Villa Baarnsteyn,

2: Hoek Stationsweg-Prins Hendriklaan

Het is lang geleden dat deze bekende villa werd afgebroken om plaats te maken voor een flatgebouw met dezelfde naam.

In het jaar 1926 verscheen de eerste "Gids voor Baarn, Soestdijk en Lage Vuursche", een uitgave van ,,Baarns Bloei", Vereeniging tot Bevordering van het vreemdelingenverkeer en de Welvaart van Baarn, opgericht in 1925. Onder de titel "Het Lustoord Baarn" schreef de heer T. Pluim daarin o.m. het volgende:

"Bij de feestelijke opening van het sierlijke "Verkeershuis" op het Stationsplein op 1 mei 1926, zei de heer Boerhout, uit Hilversum, een ras-Gooier, o.m. het volgende: ,,Wij, Gooiers beschouwen Baarn altijd zo onge­veer als de klassieke huismoeder haar "mooie" kamer; om daar binnen te treden bij feestelijke gelegenheden of plechtigheden, ontdeden wij ons vroeger van ons schoeisel, vol eerbied voor de ongereptheid van een heiligdom."

Deze lofspraak is verdiend: Baarn heeft de schit­terendste Ianen en de meest indrukwekkende boomgroepen; het grenst aan twee zijden aan oeroude bossen van naald- en loofhout, waar in de zomer diepe schaduw tot rusten uitlokt, in de herfst de gouden tooi uw bewondering wekt en waarvan de winterse aanblik U van de majesteit der natuur onbevangen getuigt.

Aan de andere zijde, waar de Eem vloeit, verrukt U de aanblik van den Hollandsche polder en het wolkenspel in de onbelemmerde ruimte, waar­in de torens van Amersfoort, Soest, Soestdijk, Hoogland, Nijkerk en Eemnes in het verschiet ziet verrijzen.

Daarbinnen 'ligt stil en rustig het dorp met de breed uitgemeten stofvrije wegen langs de voor­name behuizingen met haar parken, haar vijvers, haar bijna onbegrensde bloementooi, zodat het schijnt of die allen, groot en klein, zich om strijd beijveren om er één schonen bloementuin van te maken, waarvan het U moeilijk zal vallen afscheid te nemen.

En Jan Feith zei: ,,Omdat er slechts weinig was wat hier in de weg stond, kon men in Baarn dadelijk de wegen breed uitleggen, toch de bossen sparen, de villa's zetten midden in ruime stukken tuin, en kon men dit eigenaardige ka­rakter van villadorp vaststellen en later ook vast­houden."

Aardig om dit weer eens te lezen in die bloemrijke taal van bijna honderd jaar geleden, vindt u ook niet? Maar wat die laatste regels betreft: Baarn heeft, dit eigenaardige karakter van villadorp, toch niet kunnen vasthouden.

Wie zou thans nog bereid: en in staat zijn een villa als "Baarnsteyn" en “Hoogwolde" - om er maar een paar te noemen - behoorlijk te be­wonen (met al het personeel dat daarvoor nodig is)? Men bouwt vandaag de dag liever een prak­tische bungalow.

In de hoek daar bij het station, begrensd door Stationsplein, Prins Hendriklaan en Koningsweg, stonden indertijd vier grote villa's (bewoond door vier gezinnen).

Thans staan er vier flats: ,,Baarnsteyn", de "Koningsburght", de "Koningshof" en "Prinsenhof" samen 77 gezinnen. Verder zijn vele grote buitenplaatsen "omge­bouwd" tot kantoren Philips, Luctor, o.a. Zendingscentrum en Rust- en Verpleeg­huizen (o.m. op de Gerrit van der Veenlaan en de Emmalaan).

De winnaar van het zoekplaatje is:

Huidige situatie

Baarnsch Geheugen 2014-2020 nu te koop in de winkel

Boek Baarnsch Geheugen 2014-2020 nu te koop in de winkel voor € 22,50

Dit boek gaat – volgens de ondertitel – over het Baarnsch Geheugen tussen 1850 en 2020.Herinneringen uit die tijd over Baarn, Eembrugge en natuurlijk Lage Vuursche zijn nu vastgelegd in een boek. Voor veel mensen is Baarn een prachtige gemeente om in te wonen, te werken of gewoon om er te zijn. Veel minder mensen weten dat Baarn in oorsprong een tamelijk arme, agrarische gemeente was, waar vooral veel kleine boerderijen stonden. Pas in de 19de eeuw, toen de spoorlijn tussen Hilversum en Amersfoort (de zogeheten Gooilijn) is aangelegd, veranderde Baarn ingrijpend. In dit boek staan verhalen en anekdotes geschreven. Daarmee krijgen geïnteresseerden een uniek inkijkje in het Baarnsche historisch erfgoed en een beter beeld van de Baarnse geschiedenis. De combinatie van beelden en verhalen maakt dit boek van blijvende waarde. Veel vertoonde beelden geven, in het 164 pagina’s tellende boek, een unieke inkijk in het verleden en het heden.

En zoals burgemeester M. Röell in zijn voorwoord schreef:

Onze gemeente heeft een rijke geschiedenis die zich in een brede belangstelling mag verheugen van vele lokale historici en geïnteresseerde inwoners. Regelmatig duiken zij de archieven in, doen navraag en onderzoek om hun bevindingen vast te leggen voor toekomstige generaties. De verhalen bieden prachtige inkijkjes in ons rijke lokale erfgoed van 1850 tot heden, die door vele trouwe lezers zeer worden gewaardeerd.

Een aanwinst voor iedere liefhebber van de vele boeiende verhalen en weetjes die schuilgaan achter panden, straten en wijken in onze mooie gemeente. Een boek ook dat in mijn boekenkast niet mag en zal ontbreken. Ik hoop dat u veel plezier beleeft aan het lezen van de verhalen van Leen Bakker en het – wellicht met af en toe een vleugje weemoed – bekijken van de historische foto’s.

Inmiddels is het boek verzonden naar meer dan 30 locaties in Nederland. Daarnaast is het boek ook verzonden naar Verenigd Koninkrijk, Duitsland, België en naar Nieuw Zeeland.

Boek is verkrijgbaar

Het boek is verkrijgbaar in Baarn bij:

- Hoeve Ravenstein, Ravensteinselaan 3 (foto rechts),

- Boekhandel den Boer, Laanstraat 67-69,

- Bruna Baarn, Laanstraat 32 (foto links),

- Mitra v.d. Steeg Laanstraat 72

Verzenden kan ook

De kosten voor het boek en het verzenden bedragen € 30,50. Het boek wordt dan verzonden in een speciale kartonnen verpakking. Indien u dit bedrag overmaakt op bankrekeningnummer NL56 RABO 0351 2427 40 t.n.v. J. K. Tupker, voorzien van adres en e-mailadres verzorgen wij de rest.

Heeft u nog vragen stuur dan een e-mail naar: bakker.groenegraf@gmail.com.

Zoekplaatje

 Zoekplaatje in Baarn

: Wat is de naam van deze villa,

2: In welke laan stond deze villa?.

U kunt hierop reageren via het sturen van een briefje aan:

Stichting Groenegraf.nl

T.a.v. Baarnsch Geheugen
Marisstraat 4
3741 SK BAARN

of stuur een e-mail naar: bakker.groenegraf@gmail.com.

Onder de goede inzenders verloten we het boek "Baarn in de Tweede wereldoorlog ……..terugblik".

Dit boek is geschreven door Wim Veldhuizen en uitgegeven door de stichting Groenegraf.nl

Daarnaast ontvangt de winnaar ook nog een en een fles wijn voorzien van een ansichtkaart uit Baarn, beschikbaar gesteld door Mitra Baarn - Van de Steeg Laanstraat 72, 3743 BH Baarn tel; 035-5426063.

Een nieuwe 4=6 markt in 1973

 

Een, nieuwe Baarnse zaak, die reeds weken voor haar opening de belangstelling van het Baarnse publiek op zich heeft weten te vestigen, zal morgenochtend om 9 uur haar deuren voor dit publiek wijd openen: de 4=6 markt van de Hilversumse familie Den Blanken in het hartje van de Laanstraat.

Hedenavond 5 april 1973 om 19.00 uur vindt de officiële opening van het bedrijf plaats door de heer H. H. Houweling, direc­teur van Sperwer Midden-Nederland. Daarna zal de familie Den Blanken tot 21.00 uur recipiëren. Vooral voor de oprichter van dit familiebedrijf - de heer A. den Blanken sr. - belooft het een onvergetelijke gebeurtenis te worden en ongetwijfeld zullen zijn ge­dachten terug gaan naar het jaar 1941 toen hij - 23 jaar oud - aan de Neuweg in Hilversum een zuivelhandel begon en daarmee de basis legde voor zijn latere zakelijke activiteiten, die met de opening van deze supermarkt bekroond worden.

Reeds kort na de oorlog ging de heer Den Blanken naast zuivelproducten kruidenierswaren verkopen. In 1957 was het assortiment hierin zo uitge­breid geworden, dat een nieuw pand aan de Stephensonlaan in Hilversum Noord betrokken moest worden. In 1969 werd de oppervlakte van het bedrijf aan de Stephensonlaan verdubbeld en als 4=6 markt heropend. Reeds een jaar later opende Den Blanken zijn tweede 4=6 markt in Amersfoort, waarvan hij de dagelijkse leiding toe­vertrouwde aan zijn jongste zoon, de heer D. den Blanken. Nog geen twee jaar later rijpten bij de heer Den Blan­ken plannen om ook in Baarn een dergelijke zaak te beginnen. Hij kocht vorig jaar de oude leegstaande panden Laanstraat 85-87, liet ze afbreken en gaf de Hilversumse architect de heer J. van Wilsum opdracht plannen te ontwerpen voor een grote supermarkt, welke het vlaggenschip van zijn firma moest worden. Reeds in het najaar van 1972 kon Bouwbedrijf firma A. Boer­hout & Zn uit Huizen met de bouw er van beginnen. Binnen een half jaar is recht tegenover het parkeerterrein aan de Laanstraat een modern grootwinkelbedrijf verrezen, dat met zijn strakke witte voor­gevel ( onderbroken door functionele houtpartijen), open etalages en grote glazen toegangsdeuren een aanwinst voor de Laanstraat genoemd mag wor­den en met zijn 750 vierkante meter vloeroppervlakte zeker een trefpunt van het winkelend publiek zal worden.

De heren Den Blanken hebben in hun nieuwe 4=6 markt meer dan 3000 artikelen ondergebracht. Dominerend is natuurlijk het levensmiddelen-pakket, dat uiteenloopt van de fijnste delicatessen tot de eenvoudigste artikelen voor dagelijks gebruik. Een deel van deze artikelen zal wekelijks tegen discount prijzen (d.w.z. met belangrijke kortin­gen op de normale prijzen) worden aangeboden.

Bijzondere aandacht is besteed aan de afdeling slagerij, die onder leiding van een eigen chef een zelfstandig bestaan gaat leiden. Er zal geen voorverpakt vlees verkocht worden.

De betekenis van de cijfercombinatie 4=6 zal door Den Blanken wel spoedig een algemeen bekend begrip worden in Baarn. De combinatie is afgeleid van het Sperwer-spaarsysteem: f 4.­sparen = f 6.- vergaren. Bij elke gulden, bij Den Blanken besteed, kan men een zegel à 4 cent kopen. Honderd van deze zegeltjes, waarvoor men f 4.- ­heeft uitgegeven, zijn f 6.- waard; d.w.z. ze leveren 50% spaarwinst op.

The Polygram Years (Part 1)

Vastgelegd voor later, herinneringen ingehaald door de tijd en het verhaal achter een foto.

Door Ed Vermeulen

De trouwe lezers van onze rubriek weten inmiddels dat ik begin 1969 mijn laatste reis bij de Nederlandse koopvaardij heb gemaakt en een nieuwe werkkring bij Philips Phonografische Industrie (PPI) vond. In totaal werkte ik een dertigtal jaren bij deze in Baarn gevestigde entertainment-multinational, toen de grootste werkgever van ons dorp. De naamsveranderingen van PPI naar Polygram/Phonogram International kwamen voorbij, natuurlijk ook de gloriejaren van de Musicassette (MC) en de overgang van Langspeelplaat (LP) naar Compact Disc (CD). Mooie jaren! Mijn werkterrein was de wereld, net als bij de koopvaardij. Herinneringen? Dierbaar en veel!

Villa Hoog Wolde: Baarn’s meest muzikale villa ooit! Foto gemaakt in 1968, vanaf de Gerrit van der Veenlaan. Geheel rechts is de latere aanbouw zichtbaar, in het midden rechts van de villa een oorspronkelijk als studio bedoelde aanbouw.  In 1969 het kantoor van Hans van Willigenburg en weer later van Bob Bouma, beiden verantwoordelijk voor pers en public relations. (Foto Bas Peet)

Werkplekken: achtereenvolgens: de vleugel van Villa Hoogwolde, oorspronkelijke naam Villa Favorita, met uitzicht op de villa’s aan de Amalialaan, het nieuwgebouwde Amaliawolde en de aanbouw van Hoogwolde door ons de ’Houten keet’ genoemd. Hier was  de afdeling Populair Repertoire gevestigd, in het dagelijkse spraakgebruik de ’Popafdeling’. Nog weer later bivakkeerde ik in het aan de Oude Utrechtseweg gelegen Koetshuis. Om uiteindelijk na opnieuw een periode Amaliawolde te eindigen in de nieuwgebouwde kantoorvilla’s aan de Gerrit van de Veenlaan waar tot enkele jaren geleden Universal Music was gevestigd.

Demis Roussos
15 juni 1946 - 25 januari 2015
Bron: Danubius Music

Herinneringen, ingehaald door de tijd: nu zoveel jaren later heb ik steeds vaker het gevoel dat mijn herinneringen ingehaald worden door de tijd. Over een paar van deze momenten gaat dit verhaaltje. Een zestal jaren geleden werd ik opgeschrikt door het nieuws van het overlijden op 25 januari 2015 van Demis Roussos, de Griekse zanger van wereldhits als Forever and ever, Goodbye my love goodbye, My friend the wind en vele andere. Een artiest met nog steeds een grote en unieke naamsbekendheid. 

On the job!: in mijn taakomschrijving  was vastgelegd  dat ik, samen met een team collega’s, het repertoire van de bij ons onder contract staande artiesten optimaal diende te exploiteren. Naar eer en geweten, dat spreekt vanzelf. In het mij toebedeelde pakket artiesten bevond zich Demis Roussos, de flamboyante Griekse zanger, die na gouden jaren met de groep Aphrodite’s Child nu al weer geruime tijd  een uiterst succesvolle solocarrière had. Ik kende zijn repertoire, maar de artiest zelf had ik nog niet ontmoet. Dit veranderde op een dag in april 1978. Demis bracht een bezoek aan het Baarnse hoofdkantoor van Phonogram International. Contractbespreking en het afstemmen van de marketingactiviteiten rond zijn nieuwste album ’Demis Roussos’ (The American Album) met als producer Freddie Perren stonden op het programma. Er was ook tijd voor meer informeel contact. De ten huize van onze directeur, de charmante en altijd artiestgerichte marketingman Piet Schellevis, op de Waldeck Pyrmontlaan gemaakte foto getuigt hiervan. De artiest en zijn productmanager kijken elkaar diep in de ogen en zijn in een goed en diepgaand gesprek verwikkeld. Het lijkt alsof Demis zegt: ’Kijk Eddy, zo gaan we het aanpakken!’ 

Demis en Ed in diepgaand gesprek (Coll. Ed Vermeulen)

Piet Schellevis, directeur Phonogram International. 
(Coll. HKB)

En zo geschiedde! Driemaal ging ik met Demis op (promotie)tournee door Europa om even zoveel nieuwe albums t.w. ’Demis Roussos’, ’Universum’ en ’Man of the World’, onder de aandacht te brengen van onze nationale Phonogram maatschappijen. 

The American Album, Universum,  Man of the World

Met een mooi woord ’Inter-company marketing’ genoemd. Geweldige tijd! Van Helsinki tot Madrid en van Wenen tot Oslo, we reisden door heel Europa. Ik kreeg een steeds grotere bewondering voor Demis en de manier waarop hij in de diverse landen in velerlei talen de verzamelde pers en ook de eigen Phonogram collega’s toesprak en een ieder op het hart drukte om toch vooral aandacht te besteden aan zijn nieuwste meesterwerk. Demis was naast een rasartiest duidelijk ook een topper in public relations. En daarbij een alleraardigst mens met een warme belangstelling voor de mensen die voor en met hem werkten. Het klikte tussen ons en het voelde als een beginnende vriendschap. 

Demis en Florence Warner, ‘Lost in Love’
(Coll. Ed Vermeulen)

In 1980 bracht Demis, in gezelschap van de charmante Amerikaanse zangeres Florence Warner, opnieuw een bezoek aan Hoog Wolde. Samen hadden ze het mooie nummer ’Lost in Love’ opgenomen: prachtige cover van de gelijknamige hit van de groep Air Supply. Deze, nog steeds, bloedmooie song kreeg een plek op het album ’Man of the World’. De tijd verstreek, ik kreeg ander werk binnen Polygram, ’we lost touch’ zoals dat heet, maar de zanger was altijd in mijn hart en in mijn verhalen aanwezig en daarmee werd het in zwart-wit vastgelegde moment een dierbare herinnering. De foto van mijn ontmoeting met Demis vond zijn weg in de verhalen binnen ons bedrijf en leverde mooie, bijzondere en soms ontroerende reacties op. Baarnaar, schrijver, kunstenaar en (oud) directeur Phonogram Leo Boudewijns stuurde een foto uit zijn eigen archief:  

Demis Roussos en Leo Boudewijns: Het is alles goud wat er blinkt!
(Coll. Leo Boudewijns)

Demis haalde voor de zoveelste keer aan hem uitgereikte trofeeën op. Gezien zijn successen moeten dat er velen geweest zijn. Ditmaal naast een gouden plaat ook een gouden musicassette! Een nu bijna vergeten geluidsdrager. Of de heer Boudewijns een fan van Demis en zijn repertoire was vermeldt de historie niet, maar, mocht dit niet zo zijn, dan heeft hij het prachtig verborgen gehouden achter een goed geacteerde vreugdevolle blik.

Eurovisie Songfestival: of zoals u wilt Eurovision Songcontest. Meer dan tien jaar een vaste waarde in mijn takenpakket. Niet dat ik ook maar enige inbreng had bij de artiest- en of repertoirekeuze. Verre van dat. Ik verrichtte allerlei promotionele, administratieve en logistieke handelingen rond de releases van de plaatjes van de bij Phonogram International onder contract staande artiesten. Ook verzamelde ik al in een vroeg stadium alle beschikbare informatie over deelnemende nationale en internationale deelnemers, inclusief de verschillende muziekuitgeverijen. Informatie die door mij in allerlei lijstjes werd verwerkt. Het doel van deze niet altijd even spectaculaire lijstjesmakerij was om op het juiste moment onze slag te kunnen slaan bij het samenstellen van compilatiealbums met zo veel mogelijk, liefst alle, Songfestivalhits. Een toen uiterst lucratieve markt. En niet alleen in landen waar singles niet of nauwelijks verkocht werden. Soms werden mijn administratieve beslommeringen onderbroken door een bezoek aan het Songfestival zelf, zoals in 1980 in Den Haag. We hadden twee internationale ijzers in het vuur: Turkije met de mooie Ajda Pekkan en voor Spanje het charmante trio: Trigo Limpio. Ik smaakte het genoegen om met Ajda kennis te maken tijdens een party gehouden op de Turkse ambassade in Den Haag. Dit alles onder het genot van een (Turks) hapje en een (alcoholvrij) drankje. Zo kwam je nog eens ergens. Met het lied ‘Petr’oil’, waarvan ik aanneem dat het Turks is voor benzine behaalde Ajda een mooie vijftiende plaats.

Ajda Pekkan (Bron: internet)

Trigo Limpio ...een toost op de goede afloop!
(Coll. Ed Vermeulen)

Mijn echte ’moment of glory’ onderging ik tijdens een bezoek aan het Songfestival zelf. Even poseren met onze Spaanse bijdrage Trigo Limpio, bestaande uit Luis Carlos Gil, Iñaki de Pablo en de charmante Patricia Fernández. Gezien het glas met bubbels in mijn linkerhand had ik een groot vertrouwen in de goede afloop. Het mooie ’Quédate esta noche’ bereikte een uitstekende twaalfde plaats. Werk aan de winkel! Er werd een LP uitgebracht en het nummer zelf verscheen op ontelbare compilaties. 

Voor uw herinnering: de Nederlandse bijdrage in 1980 was Maggie MacNeal met het nummer ’Amsterdam’. Het behaalde een fraaie vijfde plaats. ’And the winner was’: Johnny Logan, Ierland met de tranentrekker ’What’s another year’.  

Nu we het toch over het Songfestival hebben wil ik u in vertrouwen, dus het blijft onder ons (!), mededelen dat mijn ’alltime favourite’ het door Vicky Leandros gezongen Après Toi was en nog steeds is. Met dit fraaie en sterk gezongen lied behaalde zij voor Luxemburg in 1972 een eerste plaats. Begin zeventiger jaren bracht de charmante Vicky en haar gevolg een bezoek aan Baarn. Ongetwijfeld voor contractbesprekingen. Ook haar repertoire was aan mijn goede zorgen toevertrouwd. Zij werd gefotografeerd in onze nog spiksplinternieuwe kantoortuin aan de Amalialaan. Dit in mijn ogen foeilelijke gebouw waarin ik al na oplevering een viertal jaren werkte luisterde naar de verrassende en vooral ook romantische naam ’Amaliawolde’. 

Vicky Leandros en haar gevolg op bezoek in Amaliawolde, v.l.n.r. 2x N.N,
Oskar ‘Ossie’ Drechsler dir. Phonogram Duitsland,
Reinhard Klaassen dir. Phonogram Int., Vicky Leandros,
Piet Schellevis president Phonogram Int
(Coll. HKB)

Weer een aantal jaren later, rond 1980, brachten Vicky en Demis tegelijkertijd een bezoek aan het Baarnse hoofdkwartier. Ook dit Griekse onderonsje is in zwart-wit vastgelegd op deze indringende opname. De mooie Vicky, met haar ogen zo diep als de Egeïsche Zee zelf, probeert Demis iets uit te leggen. Maar wat? Hoe belangrijk toen, doet het er nu zo veel jaren later niet meer toe. 

En ja, er werd gerookt en er was een goed gevuld glas binnen handbereik. Lokatie: het kantoor van directeur Phonogram International Aart Dalhuisen, in de houten keet. De goede oude tijd, toen de bomen nog redelijk hoog tot (bijna) in de hemel groeiden. 

Een Grieks onderonsje (Coll. Ed Vermeulen)

Soms, heel soms, komt er bij het horen van een songfestivalliedje een gevoel van heimwee bovendrijven. Eigenlijk is het meer een gevoel van: daar had ik bij willen zijn! Het overkwam me bij het Songfestival 2014 bij ’Calm after the storm’  van de Common Linnets. Vanaf dag één mijn favoriet! Wat had ik graag met deze act en aan dit project gewerkt. Uitgegeven door Universal Music maar toch nog steeds vanuit de plek waar ooit Hoog Wolde stond.

Lindsey Buckingham: mei 2015, de maand dat de nog altijd immens populaire band Fleetwood Mac met alle bekende namen waaronder gitarist Lindsey Buckingham weer naar Nederland kwam. In de jaren  1981 en 1984 brachten wij op Polygram’s label Mercury Lindsey’s soloalbums ’Law and Order’ en ’Go Insane’ uit. 

In november 1982 bracht Lindsey in het kader van zijn Europese promotietour een bezoek aan de Popafdeling. Het leverde een nu inmiddels historische foto op. 

Lindsey Buckingham ‘shaking hands’ met junior-productmanager Roy Teysse.
(Coll. Ed Vermeulen)

U ziet Lindsey de hand schudden van (toen) junior productmanager Roy Teysse. Van de overige aanwezigen herkennen we v.l.n.r Ed Vermeulen, collegae  productmanagers Albert Slendebroek (Berlin, INXS, John Parr) en zittend Dries van de Schuyt (Kiss, Dr. Hook, Steve Millerband). Staand met Runaways sweatshirt, als ik me niet vergis, journalist Tjerk Lammers, onze altijd goedlachse promotiemanager. In oktober 2015 verscheen het door hem  samen met Jaap van Eik samengestelde boek ’De Earrings over de Earring’. Ons huismerk was Heineken! Zowel Lindsey als Roy Teysse waren nog lang ‘still going strong’ in de internationale muziekwereld. Lindsey speelde nog jaren de sterren van de hemel bij Fleetwood Mac, terwijl Roy Teysse in een mooie en lange carrière bij Universal Music opklom tot Managing Director Universal Strategic Marketing. Inmiddels is ook hij gepensioneerd. Wat er ook veranderde, ook zijn werkplek was aan de Gerrit van der Veenlaan op de plaats waar ooit Villa Hoog Wolde stond. Roy is het levende bewijs dat echt marketing- en repertoire talent zich niet verloochent en zijn weg vindt. Ik ben er trots op, inmiddels lang geleden een bescheiden bijdrage te hebben kunnen en mogen leveren bij de start van zijn loopbaan in de muziekindustrie. Nu ook ondergebracht in de sectie: dierbare herinneringen! 

Bedenk bij het lezen van dit verhaaltje en het bekijken van de foto’s dat het gebeurde in het muzikale hart van ons eigen Baarn.

 

Ed Vermeulen (1942)

Dit verhaal verscheen op maandag 8 februari 2021 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.

 Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen? 

Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Groenegraf.nl.

Landgoed Pijnenburg

Op de grens van de provincies Utrecht en Noord-Holland op de uitlopers van de Utrechtse Heuvelrug ligt het Landgoed Pijnenburg. Dit prachtige landgoed beslaat 340 hectare, bestaande uit bossen en lanen afgewisseld met weilanden. Het landgoed ligt grotendeels in de gemeente Baarn in de nabijheid van het dorp Lage Vuursche. Kleinere gedeeltes van het landgoed liggen in de gemeentes Soest, Bilthoven en Zeist. Lage Vuursche krijgt tegenwoordig jaarlijks ongeveer 2 miljoen bezoekers, waarvan er 700.000 op Landgoed Pijnenburg komen. Landgoed Pijnenburg ligt grotendeels in de Laagte van Pijnenburg, een lager gelegen gebied dat gevormd is door het opstuwend ijs uit de ijstijden. 

De Laagte van Pijnenburg vormt de natte verbinding tussen de Eem en de Vecht en trekt als nat en lager gelegen terrein de daarbij behorende planten en diersoorten aan waaronder veel libellensoorten. Het hoogveen dat hier in het Holoceen ontstond werd in de 12e en 13e eeuw afgegraven voor turfwinning. Via de Pijnenburgergrift/Praamgracht, die ook belangrijk was voor de afwatering van deze veengebieden kon men de turf vervoeren via de Eem naar de markten van Amersfoort, Naarden en Utrecht. Een ander, hoger gelegen gebied op het landgoed, het Hooge Erf, bevindt zich juist op 21 m NAP en is een uitloper van de stuwwal. 

Op deze hogere, door het ijs opgestuwde gronden, ontstonden nederzettingen. Er bevinden zich hier nog grafheuvels uit de Bronstijd (2200 – 800 v. Chr.). In 1860 werd een groot deel van Landgoed Pijnenburg per openbare veiling verkocht. Het overgrote deel werd aangekocht door Herman Albrecht Insinger, koopman uit Amsterdam. Het toen nog jonge gezin gebruikte aanvankelijk de buitenplaats slechts als zomerverblijf vanuit Amsterdam, maar verhuisde er uiteindelijk naar toe voor permanente bewoning. In 1868 overleed zijn vrouw Johanna Jacoba Wilhelmina, waarmee hij in 1853 was getrouwd, op 38-jarige leeftijd aan de gevolgen van tuberculose. Van hun zeven kinderen, overleden ook drie zonen tijdens hun leidse studietijd tussen 1879 en 1881 aan de ziekte. Na het overlijden van zijn derde zoon, Willem, verliet Herman Albrecht Insinger de buitenplaats, verbitterd, en vestigde zich tot aan zijn dood in 1911 in Parijs. Het huis werd in zijn afwezigheid bewoond door een huishoudster.

 Het landgoed werd aanvankelijk nog beheerd door zijn jongste zoon Frederik Insinger maar bleef tussen 1890 en 1910 waarschijnlijk vrijwel onbeheerd. Pas nadat de enige zoon van Jan Herman, Edmond (1892 – 1951) na de dood van zijn grootvader in 1911 het landgoed erfde en het huis ging bewonen, keerde de bedrijvigheid op het landgoed terug. 

Nu bewoont de tweede zoon van Jan Herman Odo Insinger, Per Insinger (1953), de buitenplaats. Hij is eigenaar van het huis en het omliggende park, de Binnenplaats genoemd en beherend mede-eigenaar van het landgoed dat hij deelt met zijn zuster Cécile Endtz – Insinger.

Op de bovenste foto ziet u een afbeelding van Pijnenburg uit 1805. Op de onderste foto ziet u Pijnenburg in 1905.