De Zoete en Paleis Soestdijk

De bossen en de tuinen van Paleis Soestdijk, niet alleen
het domein van de Oranjes, maar ook een beetje van de
familie De Zoete...

De Zoete is een naam die onlosmakelijk verbonden is met Baarn en vooral met Paleis Soestdijk in Soestdijk, gemeente Baarn. Generaties lang woonden de De Zoetes in Baarn en omgeving en nog steeds zijn er afstammelingen van hen te vinden in onze plaats. Generaties lang ook werden zij naar elkaar vernoemd, waardoor voornamen als Hessel, Zilvester, maar vooral ook Samuël keer op keer terug te vinden zijn in hun stamboom. Leden van de familie De Zoete hadden vaak beroepen die met de natuur te maken hadden. Zo zijn vier generaties werkzaam geweest als bosbaas en plantagemeester in de bossen van het domein van Paleis Soestdijk.

Het verhaal begint in het noorden van Frankrijk, waar Aernoudt de Soete (1620-1694) woonde met zijn echtgenote Elisabeth Mannassedr van Winnenseel (1625-1688).  Aernoudt was de eerste De Zoete die zich vanuit Belle, dat tegenwoordig Bailleul heet, vestigde in Nederland, in Woubrugge. Hij was van beroep ‘vellebloter’, ofwel handelaar in huiden. Daarnaast vervulde hij de functies van schoolmeester, koster en voorzanger. Drie generaties lang oefenden zijn nakomelingen Johannes de Soete (1646-1694), Dammes de Soete (1676-1728) en Johannes de Zoete (1697-1765) eveneens het ambt uit van schoolmeester en koster, in Oegstgeest. De laatstgenoemde Johannes de Zoete trouwde met Geertrui Mol en hij kwam in augustus 1717 als eerste De Zoete naar Baarn, waar hij ook als schoolmeester en koster ging werken. Hier werd in 1771 zijn kleinzoon Hessel geboren, zoon van Samuël de Zoete en Lena van den Brom. Hessel was de eerste De Zoete die ‘plantagemeester en opzichter der bosschen te Zoestdijk’ zou worden. Op 25 december 1791 trouwde Hessel voor de kerk in Eemnes-Binnen met Martijntje Hageman, dochter van Zilvester Hageman en Magdaleentje van Latem. Uit dit huwelijk werden negen kinderen geboren. Na de geboorte van hun laatste dochter Aaltje in 1810 ging Hessel werken in de bossen van Paleis Soestdijk. In 1811 werd hij officieel aangesteld als plantagemeester. De binding met het paleis zou vier generaties in stand blijven en steeds overgaan van vader op zoon. Hessel werd 70 jaar oud, hij overleed op 15 februari 1841. Zijn vrouw Martijntje stierf op 23 juni 1848 op 74-jarige leeftijd. Zij werden begraven op de oude algemene begraafplaats aan de Berkenweg.

Het begraafboek met daarin vermeld Hessel de Zoete, begraven op de oude algemene begraafplaats

Het verhaal gaat dat een De Zoete op de Bisschopsweg bij de brug over de Eem soldaten van Napoleon heeft tegengehouden door het uitdelen van jenever. Dit verhaal werd in 1965 door een bejaarde man verteld. Het gebeuren zou hebben plaatsgevonden in 1795 en het kon bijna niemand anders geweest zijn dan de toen 24-jarige Hessel. Of dit verhaal waar is …?

Anna Paulowna en Koning Willem II

Gerrit de Zoete (1802-1861), zoon van Hessel en Martijntje, trad in de voetsporen van zijn vader. Hij kwam in dienst als plantagemeester van het domein Soestdijk. Zijn aanstelling vond plaats onder Anna Paulowna (1795-1865), weduwe van Koning Willem II. Gerrit zou later ook nog dienen onder Koning Willem III (1817-1890) en diens broer Prins Hendrik. (1820-1879). Onder Willem II werd radicaal gebroken met de baroktraditie en werden nieuwe ontwerpen voor tuinen en bebossing doorgevoerd.
In de periode dat Gerrit er werkzaam was, werden de domeinen uitgebreid tot een terrein van meer dan 800 ha.

Gerrit was op 27 juni 1834 in Baarn getrouwd met Trijntje Veldhuizen (1800-1890), dochter van Gijsbert Veldhuizen en Aaltje Hamming, en zij kregen zes kinderen. Hun eerste zoon Samuël, die op 13 oktober 1834 in Baarn werd geboren, stierf reeds na ruim twee weken. Een tweede zoon, die in het daaropvolgende jaar ter wereld kwam, werd ook Samuël gedoopt. Deze zoon zou later zijn vader opvolgen als de derde generatie De Zoete die verbonden was aan Paleis Soestdijk. Gerrit overleed op 15 mei 1861 in Baarn op 59-jarige leeftijd. Vermoedelijk werd hij begraven op de oude algemene begraafplaats aan de Berkenweg. Het begraafboek van dat jaar is echter helaas verloren gegaan, dus hieraan kan geen zekerheid ontleend worden.

De oude algemene begraafplaats in Baarn, waar vele generaties "De Zoete" begraven werden

Echtgenote Trijntje stierf op 10 januari 1890, 89 jaar oud, en werd begraven op de oude algemene begraafplaats. Het ligt hiermee wel voor de hand dat ook Gerrit daar zijn laatste rustplaats had gevonden.

Samuël de Zoete 1835-1919

Na het overlijden van zijn vader Gerrit trad zoon Samuël de Zoete (1835-1919) op 1 juli 1861 in dienst als bosbaas op het domein Soestdijk ten tijde van het verblijf van Anna Paulowna op het paleis. Naast zijn functie als bosbaas werd hij raadslid van de gemeente Baarn en kandidaat Provinciale Staten/Tweede Kamer. Na Anna Paulowna diende Samuël – net als zijn vader - ook onder Prins Hendrik en Koning Willem III, alsmede onder Koningin Emma. Hij zou meer dan vijftig jaar als bosbaas en plantagemeester op Paleis Soestdijk in dienst blijven.

Het graf van Samuël de Zoete en
Aaltje van de Vuurst

In de periode van zijn plantagemeesterschap werden grote stukken van het landgoed verkocht, o.a. voor van de aanleg van de spoorlijn Amsterdam – Amersfoort. Tevens werden de buitenplaatsen Canton, Peking en Rusthoek van de hand gedaan. Twee jaar na het overlijden van Prins Hendrik, in 1879, werd zijn huis ‘De Eult’, een buitenplaats tegenover paleis Soestdijk, gesloopt, maar de prachtige geometrische tuinen zijn grotendeels bewaard gebleven en maken nu deel uit van het Baarnse bos.
Samuël was op 19 juni 1863 getrouwd met Aaltje van de Vuurst, die werd geboren op 9 mei 1838 in Baarn als dochter van Jan van de Vuurst en Bartha de Vries. Uit dit huwelijk werden zes kinderen geboren. Samuël overleed in Baarn op 9 augustus 1919 op 83-jarige leeftijd. Hij was toen al weduwnaar van Aaltje, die op 3 april 1913 was overleden in de leeftijd van 74 jaar. Beide echtelieden werden begraven op de oude algemene begraafplaats, waar de eerdere bos-bazen ook hun laatste rustplaats hadden gekregen. Het grafmonument van Samuël en Aaltje is hier nog steeds te vinden. In het graf is ook hun zoon Hendrik de Zoete begraven, die in 1895 al op 18-jarige leeftijd gestorven was.

Samuël de Zoete (1875-1962) en Anna
Verdelman, trouwfoto

Zoon Samuël jr. (1875-1962), die zijn vader zou opvolgen in zijn functie, werd hiermee de vierde generatie bosbaas op Paleis Soestdijk. Hij zou tevens de laatste De Zoete worden die werkzaam was in de paleistuinen. Samuël werd geboren op 26 maart 1875 in Baarn. Op 24 februari 1904 trouwde hij in ’s Gravenhage met Anna Verdelman (1876-1938), die aldaar op 7 juni 1876 geboren werd als dochter van sigarenmaker Frederik Verdelman en Dieuwke de Vries. Uit het huwelijk van Samuël en Anna werden zes kinderen geboren. Vermoedelijk woonde het gezin in één van de gebouwen tegenover het paleis. En opmerkelijk is dat ongeveer tweehonderd jaar later in exact dezelfde woning een achter-achter-achter-achterkleindochter woont van de eerste plantagemeester Hessel Samuëlszn De Zoete. Samuël de Zoete overleed op 7 juli 1962 in Baarn op 87-jarige leeftijd. Zijn echtgenote Anna stierf al vele jaren eerder, op 29 juli 1938 op 62-jarige leeftijd in Baarn. Het echtpaar werd niet op de oude algemene begraafplaats aan de Berkenweg begraven, maar op de nieuwe algemene begraafplaats aan de Wijkamplaan, waar hun grafmonument nog steeds te vinden is.

Het graf van Anna Verdelman en Samuël de Zoete
aan de nieuwe algemene begraafplaats

Vier generaties plantagemeesters en bosbazen De Zoete zijn de revue gepasseerd en we kunnen vaststellen dat de familie De Zoete een groot aandeel hebben geleverd in de aanleg van de tuinen en bossen rondom Paleis Soestdijk. Hiermee zouden we het verhaal ‘De Zoete en Paleis Soestdijk’ kunnen beëindigen, ware het niet dat we nog drie leuke zijstapjes kunnen maken:

Gerrit de Zoete, de tweede De Zoete die op het domein Soestdijk werkte, had een neef, Geurd, die ook als arbeider in de bossen van Soestdijk in dienst kwam. Geurd de Zoete (1841-1933) was een zoon van Gerrits oudere broer Zilvester en Teunisje van de Hoek. Mogelijk heeft Zilvester ook op Soestdijk gewerkt, maar het bewijs daarvoor hebben we niet kunnen vinden.

Geurd werd in 1919, samen met zijn vrouw Elbertje van Voorthuijzen, op de foto gezet voor de krant vanwege hun 50-jarig huwelijk. In hetzelfde artikel werd vermeld dat hij op dat moment al achtenveertig jaar werkzaam is in de bossen van het domein Soestdijk.

Elbertje van Voorthuijzen en Geurd de Zoete, foto gemaakt
ter gelegenheid van hun gouden huwelijksfeest

In die jaren had hij onder vijf Oranjevorsten gediend: aangesteld onder de weduwe van Willem II, Anna Paulowna en gewerkt onder Prins Hendrik, de broer van Willem III, de Prinses-Weduwe, Maria van Pruisen (1855-1888), de tweede echtgenote van Prins Hendrik, Koning Willem III en de Koningin-Moeder Emma (1858-1934), de tweede echtgenote van Willem III. Aangezien hij in 1871 in dienst trad, zal hij dus zeker samen met zijn neef Samuël de Zoete (1835-1919) gewerkt hebben en zeer waarschijnlijk ook met diens zoon Samuël jr. (1875-1962). Geurd en Elbertje kregen vijf kinderen, waaronder zoon Zilvester. Zilvester werd tuinman, o.a. bij de families Stork en Duys, en op het laatst bij het Burgerziekenhuis in Amsterdam. Mogelijk zal hij het vak geleerd hebben bij zijn vader op het domein Soestdijk.

Zilvester de Zoete en Hanna Radstok 25 jaar getrouwd.
 De ouders van Zilvester, Geurd en Elbertje zittenlinks en rechts naast hen.

Geurd overleed op 91-jarige leeftijd op 12 januari 1933 in Baarn. Hij werd te ruste gelegd bij zijn echtgenote Elbertje, die al tien jaar eerder was overleden, op 20 juni 1923 in Baarn. Ze werden samen begraven op de nieuwe algemene begraafplaats aan de Wijkamplaan.

Jan de Zoete (1868-1936)

En dan het tweede zijstapje: Jan de Zoete (1868-1936). Jan werd op 16 januari in Baarn geboren als zoon van Samuël de Zoete, bosbaas in de derde generatie, en Aaltje van de Vuurst. Jan was dus een broer van Samuël jr. Hij werd aangesteld als boswachter te Soestdijk, maar werd later timmerman en aannemer. Jan trouwde met Johanna Maria de Jong (1869-1949), dochter van Joost Marinus de Jong en Maaike den Hartogh. Zij kregen een zoon die (hoe kan het ook anders) Samuël werd genoemd, maar deze Samuël zou niet in de bossen van Soestdijk belanden. Hij werd timmerman en leraar in het nijverheidsonderwijs.

Johanna Maria de Jong (1869-1949)

En tot slot het derde zijstapje: Gerrit de Zoete (1864-1948). Ook Gerrit was een zoon van Samuël en Aaltje en dus de broer van boswachter Jan en van de laatste bosbaas op Soestdijk, Samuël jr. Gerrit werd eerst assistent- en later bosbaas op het domein. Hij trouwde in 1894 met Aartje van Rootselaar (1864-1943), dochter van Gerrit van Rootselaar en Aartje van den Hazel. Uit het huwelijk werden negen kinderen geboren. Hun eerste zoon, (uiteraard) Samuël, werd slechts vijf maanden oud. En hun tweede zoon werd natuurlijk opnieuw Samuël genoemd. Geen van de kinderen kwam uiteindelijk te werken in de bossen en de tuinen van het paleis. Gerrit werd 84 jaar en stierf op 2 november 1948 in Baarn. Zijn echtgenote Aartje overleed op 78-jarige leeftijd vijf jaar eerder in Baarn, op 28 mei 1943. Zij werden begraven op de nieuwe algemene begraafplaats aan de Wijkamplaan. Het graf is inmiddels geruimd.

Gerrit de Zoete (1864-1948) en Aartje van Rootselaar (1864-1943)

Geplaatst door L.J.A.Bakker

http://www.grijsvuur.nl

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter