Hoe zat dat toch met die gereformeerden in oktober 1981?
Op 21 oktober 1980 was het honderd jaar geleden dat de eerste steen werd
gelegd voor het misschien niet zo fraaie, maar toch wel markante kerkgebouw aan
de Oude Utrechtseweg. Dit heuglijke feit geeft de Gereformeerde Kerk van Baarn
aanleiding een soort feestjaar in te luiden, dat duurde tot 22 juni 1981. De
datum waarop het honderd jaar geleden de kerk plechtig in gebruik werd genomen.
Veel misverstanden
Menig buitenstaander heeft van oudsher het idee dat de gereformeerden
een zwaar op de hand volkje zijn, Van de leden van de Gereformeerde Kerken in
Nederland, waar het in dit verhaal om gaat, kun je dat al lang
niet meer zeggen. In theologische en maatschappelijk opzicht tonen deze kerken
zich tegenwoordig veelal vooruitstrevender dan de Nederlandse Hervormde Kerk en
de Rooms-Katholieke Kerkprovincie, om de twee andere grote maar even te noemen.
Tot de misverstanden draagt wellicht het niet geringe aantal kleinere
groeperingen bij, dat het bijvoeglijk naamwoord gereformeerd in zijn vaandel
Toert: de Christelijke Gereformeerde Kerk, de (vrijgemaakt) Gereformeerde
Kerk, De Nederlands Gereformeerde Kerk, de Gereformeerde Bond in de Hervormde
Kerk (in Baarn wijkgemeente 3 geheten) en de Gereformeerde
Gemeenten.
Deze groeperingen zijn inderdaad veel sterker "confessioneel"
dan de "gewone" gereformeerden van de Kruiskerk aan de Oude
Utrechtseweg en de Op, standingskerk aan de Eemweg. Maar we moeten
aantekenen dat heel wat "gewone" gereformeerden zich ernstig zorgen
maken over de ruimte die in hun
kerk is
ontstaan.
Hoe (ingewikkeld) het in Baarn ging.
Van 1812-1869 stond hier als hervormd predikant dominee Ludovicus Lucas
Hondius Goukes die volgens de overleveringen meer' op zijn aardappelveld
werkte dan in zijn gemeente. Sommige schapen van deze herder, die moeite hadden
met zijn preken, gingen kerken in een lokaaltje in de Lage Vuursche, waar
sedert 1852 een zekere Piet Vervat, smid van beroep, godsdienstoefeningen hield. Na de dood van Vervat werden
er door de bezwaarden hervormden diensten gehouden ten huize van schoenmaker Jan
Mook in de Leestraat, onder leiding van Jacob de Ruig, eveneens schoenmaker.
Daar zag je ook
regelmatig H. Brölman en S. de Zoete. Deze gingen wel eens verderop kerken,
namelijk in de Christelijke Gereformeerde kerk te Spakenburg, waar ds. J. H.
Maatjes stond. Door hun ijver werd er op 25 mei 1876 ook zo'n (uit de
Afscheiding van 1834 ontstane) kerk in Baarn geïnstalleerd. Jacob de Ruig
echter was het met deze gang van zaken niet eens en vergaderde voortaan met
zijn aanhang in 'n gebouwtje, dat zijn broer Hessel achter zijn winkel in de
Turfstraat 6 neerliet zetten. Deze groep wendde zich op 16 april 1887 tot de
hervormde kerkenraad met het verzoek zich bij de in 1886 begonnen nieuwe
afscheidingsbeweging, de Doleantie, aan te sluiten.
Dit verzoek werd
zonder pardon afgewezen en zo ontstond er in Baarn nog een Nederduits
Het lukte
bosbaas De Zoete van zijn baas Prins Hendrik (de Zeevaarder) aan de Oude
Utrechtseweg een stuk grond in erfpacht te krijgen. ,,Maar", zei de Prins
tegen De Zoete, ,,het moet een mooi, monumentaal kerkgebouw worden, geen
schapenhok!" Nu, dat lukte: voor f 15.000,- verrees een bouwwerk van niet
geringe allure halverwege de bouw ging de aannemer failliet. Na voorafgaande
hartelijke besprekingen kwam op 25 november 1893 in Baarn de samenstelling tot
stand van de (afgescheiden) christelijke gereformeerden en de (dolerende)
nederduits gereformeerden.
Zij gingen toen
behoren tot de Gereformeerde Kerken in Nederland, maar een gedeelte, dat het
hiermee niet eens kon zijn, bleef (tot op heden) Christelijke Gereformeerde
Kerk heten. De verenigde gereformeerden met hun kinderrijke gezinnen barstten
uit het (nu gezamenlijke) kerkgebouw aan de Oude Utrechtseweg. Dus werd dat in
1904 uitgebouwd voor de som van ruim f 10.500,-. 'Men kerkte toen zo lang in de
grote zaal van Hotel de la Promenade, ingang Laanstraat. Na tien jaar werd de
kerk uitgebreid met gaanderijen en het kabinetsorgel, waaraan J. Deijs altijd
zulke goede klanken wist te ontlokken, vervangen door een ,,groot" orgel,
totale kosten f 6.250,-.
Vallen en
opstaan
De geschiedenis
van de Gereformeerde Kerk van Baarn is er een van vallen en opstaan. Welke
geschiedenis niet? Het is een geschiedenis met een lach en een traan, beleefd
en gemaakt door koppige, verontwaardigde, principiële, lastige en ook aardige
mensen.
geplaatst door L.J.A.Bakker
