 |
| de naald in 1820 |
De gedenknaald van Quatre-Bras en Waterloo is ter ere van
de Prins van Oranje (de latere koning Willem II) opgericht volgens de wet van 8
juli 1815 ‘tot bijzondere vereering van den moed en de hardnekkige verdediging der positie bij les Quatrebras, zoo luisterlijk ten toon gespreid,’ en vermeldt in vier talen den roem van den prins van Oranje. Na invoering van de wet, waarin de samenvoeging van Noord- en Zuid-Nederland werd vastgelegd, werd een ontwerpprijsvraag uitgeschreven
voor het monument, maar die leverde geen bruikbare plannen op. Jurylid Abraham
van der Hart, stadsarchitect van Amsterdam, besloot om zelf maar een ontwerp te
maken. De gedenknaald is een obelisk en werd opgericht in 1820. Opvallend is het bos afgebeeld op deze oude ansichtkaart achter de Naald. De beide stukken veldgeschut, die er hebben naast gestaan, zijn niet uit 1815 afkomstig, maar herinneren de voortreffelijke leiding der krijgsbewegingen door den prins in 1830. 't Zijn Belgische kanonnen, afkomstig uit den Tiendaagschen Veldtocht in 1830 en waren veroverd op de Belgen.
De teksten op het monument. Aan de ene kant van het monument staat 1815 in Arabische cijfers, aan de andere kant staat het in Romeinse cijfers. De tekst in het Latijn luidt:- GVLIEDLMO FREDERICO GEORGIO LUDOVICO
- Principi Arausionensi
- Quo ducunte viamque laudis praeeunte
- Belgicae cohortes
- AD XVI iuni a MDCCCXV
- Incredibili fortitudine ac constantia
- Ad vicinum Bruxellis quadrivium
Ferocissimi hostis primo impetu repulso- Reportatae deinde longe gloriossimae
- Apud Waterloam de napoleonte victoriae
- Atque adeo servatae ab interitu reip.
- Principes auctoresque celebrari meruerunt
- Hocce rarae virtutis monumentum
- Annuente Culielmo Frederico rege
- Gratea posuit patria
- VOOR WILLEM FREDERIK GEORGE LODEWIJK
- Prins van Oranje
- Die voortging langs de weg van eer
- de legers van België aanvoerde
- En op 16 juni in het jaar 1815
- Met ongelooflijke moed en standvastigheid
- Op de viersprong in de buurt van Brussel
- De eerste aanval van de zeer woeste vijand had tegengehouden,
- Voor de daarna meest glorieuze overwinning
- behaald bij Waterloo op Napoleon
- en zelfs voor de aldus van instorting geredde republiek
- De prinsen en grondleggers hebben het verdiend geëerd te worden
- Dit monument van zeldzame moed,
- heeft, met instemming van koning Willem Frederik,
- het dankbare vaderland neergezet.
De Kanonnen bij de Naald
Zoals al eerder aangegeven zijn de beide stukken veldgeschut niet uit 1815 afkomstig, maar uit 1830. Het waren Belgische kanonnen, afkomstig uit den Tiendaagschen Veldtocht in 1830. Deze kanonnen waren "6 ponders met een voorwagen". Nog net te zien op de hier onderstaande afbeelding naast de Naald.
Het geschut werd geplaatst op een affuit, een onderstel dat veelal was geconstrueerd van iepen- en eikenhout met een smeedijzeren beslag. Gelet op het gewicht van met name kanonnen (een 48-ponder woog veelal 3.458 kilo, een 24 ponder 2.223 kilo, een 12 ponder 1.580 kilo en een 6 ponder 1.037 kilo) werden voor het op- en afladen en het verplaatsen krachtwerktuigen gebruikt, zoals een hijsbok en een triquebal (ook wel mallejan genoemd), een wagen waarmee zware lasten konden worden opgetild en verplaatst. Met enige regelmaat werden hiervoor ook paarden ingeschakeld van boeren uit hun omgeving.
De kanonniers werden bij het uitoefenen van hun taak bijgestaan door andere “artillerie-bedienden”, zoals de zogeheten handlangers, die hielpen bij het laden en schoonmaken van de vuurmonden.
Waar zijn ze uiteindelijk gebleven?
De oorspronkelijke kanonnen zijn in 1926 overgebracht naar het Legermuseum "Armamentarium" in Delft.
Van de oorspronkelijke kanonnen kon Paul van Brakel, de conservator van het huidige Nationaal Militair Museum (NMM) te Soesterberg, mij bevestigen dat het om 6-ponders gaat. Deze twee originele exemplaren zijn in 1926 inderdaad bij het Legermuseum (nu Nationaal Militair Museum) terechtgekomen. Van één exemplaar uit hun collectie is bekend dat deze bij de naald in Baarn heeft gestaan, mét voorwagen. Dit exemplaar staat momenteel in de opslagruimte van het NMM te Soesterberg. Van een mogelijk tweede exemplaar lijkt deze herkomstinformatie verloren gegaan.
Andere kanonnen naast de Naald
Er hebben nog diverse andere soorten kanonnen naast de Naald gestaan zoals de navolgende afbeeldingen laten zien.
Vestingkanon 11 cm
Ook hebben er in het verleden 2 vesting kanonnen 11 cm gestaan. Deze staan nu opgesteld in de permanente tentoonstelling (paviljoen II) van het Nederlands Artillerie Museum 't Harde (thans omgedoopt tot Historische Collectie Korps Veldartillerie). Bij navraag daar is dit nog eens bevestigd.
Zoals al eerder aangegeven zijn de beide stukken veldgeschut niet uit 1815 afkomstig, maar uit 1830. Het waren Belgische kanonnen, afkomstig uit den Tiendaagschen Veldtocht in 1830. Deze kanonnen waren "6 ponders met een voorwagen". Nog net te zien op de hier onderstaande afbeelding naast de Naald.
 |
| 1 van de twee 6 ponders met voorwagen |
 |
| 6 ponder met munitiewagen |
Het geschut werd geplaatst op een affuit, een onderstel dat veelal was geconstrueerd van iepen- en eikenhout met een smeedijzeren beslag. Gelet op het gewicht van met name kanonnen (een 48-ponder woog veelal 3.458 kilo, een 24 ponder 2.223 kilo, een 12 ponder 1.580 kilo en een 6 ponder 1.037 kilo) werden voor het op- en afladen en het verplaatsen krachtwerktuigen gebruikt, zoals een hijsbok en een triquebal (ook wel mallejan genoemd), een wagen waarmee zware lasten konden worden opgetild en verplaatst. Met enige regelmaat werden hiervoor ook paarden ingeschakeld van boeren uit hun omgeving.
De kanonniers werden bij het uitoefenen van hun taak bijgestaan door andere “artillerie-bedienden”, zoals de zogeheten handlangers, die hielpen bij het laden en schoonmaken van de vuurmonden.
 |
| model van een 6 ponder met voorwagen |
De oorspronkelijke kanonnen zijn in 1926 overgebracht naar het Legermuseum "Armamentarium" in Delft.
Van de oorspronkelijke kanonnen kon Paul van Brakel, de conservator van het huidige Nationaal Militair Museum (NMM) te Soesterberg, mij bevestigen dat het om 6-ponders gaat. Deze twee originele exemplaren zijn in 1926 inderdaad bij het Legermuseum (nu Nationaal Militair Museum) terechtgekomen. Van één exemplaar uit hun collectie is bekend dat deze bij de naald in Baarn heeft gestaan, mét voorwagen. Dit exemplaar staat momenteel in de opslagruimte van het NMM te Soesterberg. Van een mogelijk tweede exemplaar lijkt deze herkomstinformatie verloren gegaan.
 |
| de 6 ponder die bij de Naald in Baarn heeft gestaan zonder voorwagen |
Andere kanonnen naast de Naald
Er hebben nog diverse andere soorten kanonnen naast de Naald gestaan zoals de navolgende afbeeldingen laten zien.
Vestingkanon 11 cm
Ook hebben er in het verleden 2 vesting kanonnen 11 cm gestaan. Deze staan nu opgesteld in de permanente tentoonstelling (paviljoen II) van het Nederlands Artillerie Museum 't Harde (thans omgedoopt tot Historische Collectie Korps Veldartillerie). Bij navraag daar is dit nog eens bevestigd.
 |
| een ander vestingkanon |
 |
| Vestingkanon Ned. Artillerie Museum |
Het verzoek om deze eventueel terug te plaatsen is lastig. De 6 ponder is afkomstig als buit uit de 10-daagse veldtocht, een te zeldzaam exemplaar om in weer en wind te laten staan.
Mijn dank aan:
- Paul van Brakel van het Nationaal Militair Museum (NMM) te Soesterberg,
- Tristan Broos van het Nationaal Militair Museum (NMM) te Soesterberg,
- Mevr. Los voor enkele foto's van de Naald
- Dhr. Veerman
- Het Nederlands Artillerie Museum
- info wikipedia
Geplaatst door L.J.A.Bakker
 |
| Kijk hoe mooi deze is ! |
 |
| een vestingkanon van dichtbij bij de naald |
 |
| 25 ponder naast de Naald |
25-ponders
De laatste twee exemplaren zijn 25-ponders geweest. Van de 25 ponders is niet bekend waar zij gebleven zijn. 25-ponders worden tegenwoordig nog steeds gebruikt voor ceremoniële doeleinden (afgeven saluutschoten bijvoorbeeld).
Mogelijk dat deze voor dit doel zijn ingezet.
Het onderhoud van deze kanonnen vonden steeds plaats bij het scholingsinstituut voor de artillerie dat op de Legerplaats bij Oldebroek gevestigd is. Bij de laatste onderhoudsbeurt, nog ver vóór het millennium, heeft Prins Bernhard aangegeven de 25-ponders niet terug te willen. Dit ‘moderne’ naoorlogs geschut zou teveel misstaan bij de historische uitstraling van het monument. Sindsdien staan er geen kanonnen meer bij het monument.  |
| voorbeeld van een 25 ponder |
25-ponders
De laatste twee exemplaren zijn 25-ponders geweest. Van de 25 ponders is niet bekend waar zij gebleven zijn. 25-ponders worden tegenwoordig nog steeds gebruikt voor ceremoniële doeleinden (afgeven saluutschoten bijvoorbeeld).
Mogelijk dat deze voor dit doel zijn ingezet.
Het verzoek om deze eventueel terug te plaatsen is lastig. De 6 ponder is afkomstig als buit uit de 10-daagse veldtocht, een te zeldzaam exemplaar om in weer en wind te laten staan.
Mijn dank aan:
- Paul van Brakel van het Nationaal Militair Museum (NMM) te Soesterberg,
- Tristan Broos van het Nationaal Militair Museum (NMM) te Soesterberg,
- Mevr. Los voor enkele foto's van de Naald
- Dhr. Veerman
- Het Nederlands Artillerie Museum
- info wikipedia
 |
| de naald met kanonnen zonder voorwagen |
 |
| de naald in de sneeuw |
 |
| de naald lang geleden |
 |
| de naald ook weer zonder de kanonnen |
 |
| de naald januari 2016 al ruim 17 jaar zonder kanonnen |
 |
| Leen Bakker |
Geplaatst door L.J.A.Bakker
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter
