Het Rode Dorp

door Eric van der Ent

In de titel schrijf ik ‘Het Rode Dorp’ maar de echte Barinees spreekt het natuurlijk uit als ‘Het Rooie Dorp’. Rond 1920 werd het startschot gegeven voor de bouw van deze (toen) nieuwe arbeidersbuurt aan de rand van het toenmalige dorp Baarn: Het Rode Dorp. De socialistische arbeiders-woningbouwvereniging Ons Belang gaf de opdracht aan de Hilversumse Architekt A.M. van den Berg om de woningen en de stedenbouwkundige opzet van het buurtje te ontwerpen. De woningen werden ontworpen in de stijl van de Amsterdamse School waarmee Berlage zo beroemd werd.

Luchtfoto uit de jaren twintig, genomen tijdens de bouw van het Rode Dorp.

Hoe het Rode Dorp aan zijn naam kwam is niet duidelijk. Drie verklaringen doen de ronde: 1. Een groot gedeelte van de woningen heeft rode dakpannen, 2. De eerste bewoners van deze woningen stemden vrijwel allemaal SDAP (voorloper van de PvdA). Ze stemden dus “rood”. 3. De inpandige kozijnen en deuren waren oorspronkelijk rood geschilderd.

Metselaars tijdens de bouw van de woningen aan de Marisstraat.
Zie de tassen stenen op hun nek. Dat zou de ARBO tegenwoordig niet goedkeuren!

Op 28 augustus 1921 waaide deze schoorsteen aan de Marisstraat om.

De bouw van de woningen verliep niet zonder slag of stoot. In 1920 en 1921 werden zes verschillende typen woningen gebouwd, totaal 137 stuks. Door de economische recessie van 1921-1924 werd de verdere uitvoering gestaakt. Het gevolg was dat het terrein aan de Marisstraat en Breitnerstraat onbebouwd bleef en er een tweede plantsoen in de wijk ontstond. Op de luchtfoto is dat duidelijk herkenbaar. Pas begin jaren dertig werden de overige woningen aan de Breitnerstraat gebouwd.

De verbouwing in 1960, de hoge gevels en
schoorstenen verdwijnen.

Dankzij de goede zorgen van woningbouwvereninging Ons Belang is de oorspronkelijk opzet van het Rode Dorp behouden gebleven, hoewel er in de loop der jaren wel het één en ander veranderd is. Begin jaren dertig verdween de rode verf aan de binnenkant van de woningen. In 1960 kregen de hoge puntgevels van de woningen aan de Marisstraat een ander aanzien. De schoorstenen trokken niet goed, men was bang voor instorting en zo werden de schoorstenen en gevels verlaagd. De angst voor instorting van de schoorstenen was terecht. Al op 28 augustus 1921 waaide de eerste schoorsteen om. In de krant stond te lezen dat de aannemer uit bezuinigingsoverwegingen besloten had om de verankering van de schoorsteen achterwege te laten. Ook de houten gevelbekleding werd in de jaren zestig verwijderd. Het onderhoud van die bekleding was te kostbaar. In de jaren zeventig werd zelfs overwogen om de woningen te slopen. Gelukkig is dat niet gebeurd!

Beschermd dorpsgezicht
In 2010 is het Rode Dorp beschermd dorpsgezicht geworden. Op 25 januari 2010 onthulde minister Ronald Plasterk een plaquette bij het poortje op het Mesdagplein. We mogen er nu vanuit gaan dat met het toekennen van deze status, het dorpsgezicht behouden blijft voor de toekomst.

Geraadpleegd: tijdschrift ‘Baerne’ van de Historische Kring Baerne, 34e jaargang nr. 3 - september 2010, een prachtig artikel van de hand van Henriëtte Beuk.

Expositie
Op dit moment is in de ruimte van de Oudheidkamer van de Historische Kring Baerne, in de kelder van de bibliotheek een expositie te zien over het Rode Dorp. Een echte aanrader, en de toegang is gratis!

Eric van der Ent

Dit verhaal verscheen op maandag 22 februari 2016 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Update 25-2-2016:

Een leuke reactie van Kees Koffrie:

Hallo Eric,

Leuk dat artikel over het Rode dorp. Ik heb er ook veel herinneringen aan. Mijn vader was metselaar bij aannemersbedrijf Henk Bon aan de Eemnesserweg , hier in Baarn. Na het overlijden van Bon werd het bedrijf overgenomen door Geijtenbeek in de Westerstraat, die ook de woningbouwvereniging Ons Belang als klant kreeg. Henk Meijer van het Mesdagplein was destijds de contactpersoon, of zo je wilt de opzichter.
Als jochie ging ik dikwijls met pa mee als hij o.a. in het Rooie Dorp werkzaam was. Zijn werkplaats was onder het poortje aan de Neuhuysstraat. Naast die ruimte was de toemalige oudheidkamer.
Ik kan mij herinneren - al meer dan 60 jaar geleden - dat de bewoners ook dikwijls klaagden over slecht trekkende schoorstenen. Mijn vader had dhr. Meijer al dikwijls gezegd dat die puntkappen moesten worden ingekort, want de schoorstenen kwamen niet boven de daken uit. Maar ja als een simpele metselaar zoiets zegt... Later heeft het toenmalige bestuur een duur adviesbureau opdracht gegeven voor een onderzoek, en zij kwamen tot dezelfde conclusie als mijn vader, maar ja, dat kostte vanzelfsprerkend veel geld.
Samen met mijn vader hebben we veel grote klussen gedaan, zoals o.a. de vervanging van het gresbuizenstelsel (bruin geglazuurd) in de brandgangen van 13 naar 15 duims. De reden was natuurlijk de vele verstoppingen. Uit de verstopte buizen haalden we dikwijls vaatdoeken en zelfs afwasborstels.
Al het graafwerk ging met de steekschop. Ook moesten we wel eens schoorsteenkanalen op overlopen openmaken omdat die verstopt zaten door een kraai, of het nestmateriaal van vogels.
Al met al blijven de herinneringen aan de vele "oude" bekende families (bijv. ouders van Piet Korver, tuinman bij het Cantonspark} - fam. Knol (zoon Herman getrouwd met Loes Burgman - Woudenberg van Crescendo) - tante Wijm (dochter van Frans Voigt) en vele anderen, mij dierbaar.

groet,
Kees Koffrie

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter