donderdag 9 februari 2017

Station Baarn aan de Oosterspoorweg deel 1

Station Baarn rond 1900
Het station Baarn ligt aan de zgn. (voormalige) Oosterspoorweg, de spoorlijn van Amsterdam door het Gooi en langs Amersfoort naar Zutphen, waarvoor de HSM, de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij, in 1870 een concessie verwierf. In die concessie was ook een zijtak van Hilversum naar Utrecht begrepen. Deze Oosterspoorweg kwam in 1874 in gebruik. De HSM nam ook de exploitatie op zich van een aantal van Staatswege aangelegde lijnen en van de lijnen van een aantal kleine spoorwegmaatschappijen.

Eerder al (1863-1865) exploiteerde de NCS, de Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij haar hoofdlijn van Utrecht naar Zwolle en Kampen. Tevens exploiteerde de NCS de lijnen van een aantal lokaalspoorwegmaatschappijen. Omstreeks 1900 deed een nieuw soort spoorweg zijn intrede, de lokaalspoorweg, maar met een andere functie dan de hoofdspoorlijnen: de buurtspoorweg, bedoeld voor het forensenvervoer. De NCS verzorgde de exploitatie van deze spoorwegen, die alle aftakken van haar stamlijn Utrecht-Zwolle. In 1898 wordt de Utrechtse Locaalspoorweg, van Den Dolder naar Baarn (Buurtstation) in gebruik genomen, in 1901 gevolgd door de Nederlandsche Buurtspoorweg van De Bilt naar Zeist. Al deze buurtspoorlijnen kregen in Utrecht een eigen (kop)station: Utrecht Buurtstation, dat inmiddels geheel geïntegreerd is in Utrecht Centraal.
Een diepe ingraving. Links seinhuis 1. Het lichtsein
(uitrijsein richting Hilversum) is nog niet in dienst.
Baarn, 25 juli 1958.
Bij de aanleg van de Oosterspoorweg moest bij Baarn een ingraving aangelegd worden om de (uitlopers van de) hoger gelegen Utrechtse Heuvelrug te doorsnijden. In Nederland zijn ingravingen zeldzaam. Zo kwam ter hoogte van Baarn de spoorlijn in een verdiept ravijn te liggen. Het tracé door Baarn geldt als een van de eerste spoorwegravijnen; het zand werd benut voor de aarden baan van de spoorlijn. Eenzelfde doorsnijding treffen we aan bij Hollandsche Rading (Zwaluwenberg), in de spoorlijn Hilversum-Blauwkapel.

Baarn, 25 juli 1958. Het vroegere
NCS-Buurtstation,
in zijn oorspronkelijke staat.

Baarn, 25 juli 1958. Op deze foto
ziet u de voormalige locloods.
 Aansluiting Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij
We gaan op weg van Amersfoort naar Baarn. Na ruim 7 kilometer vrije baan die is ingericht voor beveiligd linkerspoorrijden waarbij vier overwegen (ahob’s) zijn gepasseerd, t.w. Hilhorstweg (km 41.048), Kleine Melmweg/Eemweg (km 39.768), Weideweg (km 38.986) en Grote Melmweg (km 38.297) geeft bediend sein 644 bij km 36.792 aan dat we bij een bijzonder “gevaarpunt” komen: de gelijkvloerse aansluiting met de enkelsporige lijn die van Den Dolder afkomt. Deze voormalige NCS-spoorlijn voegt in (nog vóór de spoorwegovergang in de Torenlaan, ahob km 36.468) met wissel 40 op de spoorlijn Amsterdam – Amersfoort, van oudsher een echt HIJSM-bolwerk, direct gevolgd door de overloopwissels 38B/38A naar het rechterspoor.
Treinstel 449 komend van Utrecht (via Soest) steekt de hoofdbaan over ter hoogte van de overweg Torenlaan (tot 1924 Pekinglaan) om zijn weg naar station Baarn te vervolgen. Rechts de bijbehorende wachterswoning 36 waar ook seinhuis III stond. Baarn, 13 september 1964.
 
Baarn, 25 juli 1958. Overweg in de Torenlaan. Loc 2243 vertrekt met buurtgoederentrein 6790 naar Utrecht. In de achtergrond is een tweede overweg te zien: dat is de spoorlijn naar Amersfoort. De woning op deze foto is in 2008 gesloopt

De concessie voor de lijn Den Dolder – Baarn was eigendom van de N.V. Utrechtse Locaalspoorweg Maatschappij, opgericht in 1896. De lijn werd geëxploiteerd door de NCS. Beide maatschappijen hadden vroeger veel te duchten van elkaar en dat was de reden, dat ze ook ieder een eigen station hadden. De NCS had een eigen station in Baarn ter hoogte van km 36.0 van de Oosterspoorweg, vlak bij het HSM-station. Vroeger moesten de reizigers dus een paar honderd meter lopen naar dit HSM-station.
Op 25 juli 1948 werd, tegelijk met de elektrificatie (Den Dolder – Soest - Baarn), de verbindingsbaan tussen deze twee stations in gebruik genomen. Komend uit de richting Soest geeft sein 746 en snelheidsbord 40 km toestemming voor invoegen. Direct achter de overweg in de Torenlaan geeft wissel 37A rechtsafbuigend toegang naar het spoor 801 dat een haltemogelijkheid langs het eerste perron in Baarn geeft. De treinen uit Utrecht kruisen op deze manier de hoofdbaan. Achter de overweg in de Luitenant Generaal Van Heutszlaan/Stationsweg wordt het station bereikt.
Station Baarn
Het station Baarn ligt ruim 7 kilometer verwijderd van het station Hilversum en bijna 9 kilometer van het station Amersfoort. Het station heeft een eilandperron met de perronsporen 2 en 3 en een eerste perron met perronspoor 1. Net als Hilversum en Naarden-Bussum zijn beide perrons met elkaar verbonden met een voetgangerstunnel. Het emplacement heeft tegenwoordig vier sporen. Over de perronsporen 2 en 3 passeren de doorgaande sneltreinen en halteren de stoptreinen. Spoor 4 is een inhaalspoor. Op spoor 1 keren de treinen naar en van Utrecht via Soest/Den Dolder twee keer per uur, zodat dit spoor per uur 26 minuten bezet is.
Het emplacement van Baarn ligt grotendeels in de naar het noordwesten afbuigende boog richting Hilversum. Deze boog is te doorlopen met de maximum snelheid van 110 km/uur. Het eilandperron ligt in de kromming van de boogstraal. Direct ten noorden van het perron wordt een voetgangersbrug gepasseerd. Vanaf deze brug zal menig spoorfotograaf fraaie foto’s hebben kunnen maken. Enkele goederensporen zijn in de loop der jaren opgebroken.
Architectuur: een koninklijk station
Baarn is een sprekend voorbeeld van een station in een villadorp. Het gebouw is qua grootte het best te vergelijken met een Waterstaatstation van de vierde klasse. De HSM heeft gekozen voor een detaillering van het gebouw, die aansluit bij de in die tijd heersende opvattingen over villa-architectuur. De geschulpte houten randen, die langs gevels, trap en overstekken zijn aangebracht, geven het gebouw het uiterlijk van een chalet. Vanwege de nabijheid van het Koninklijk Paleis bezit het tevens een koninklijke wachtkamer. Bijzonder zijn de buitentrap en het terras voor de restauratie op de eerste verdieping. Het ruime stationsplein is in opmerkelijke harmonie met het parkachtige karakter van het in opkomst zijnde forensendorp. Het gebouw heeft de monumentenstatus.
Baarn op een oude prentbriefkaart
Op 15 juli 1973. Op spoor 1 staat, op een mooie zomerse dag, treinstel 221 uit 1946 in de stoptreindienst via Soest naar Utrecht te wachten op vertrek.
Dit artikel is met toestemming en medewerking van de auteur overgenomen uit het informatiebulletin van de Stichting Mat’54 Hondekop-Vier (nummer 1, jaargang 2004). De foto's welwillend ter beschikking gesteld door Kees van de Meene en Edward Bary. 

 Geplaatst door L.J.A.Bakker 






Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter  
 
 Kom in actie en deel ook uw Baarnse herinneringen op Groenegraf.nl