Nieuwe griffels, schone leien

door Cees Roodnat

Waldheim in oude glorie (Coll. Groenegraf.nl)

Oude leegstaande schoolgebouwen roepen krachtige, soms gemengde gevoelens op. Ze confronteren ons met een ingrijpende periode in ons leven, die we ons met afschuw of diepe vreugde herinneren. Al naar gelang onze ervaringen en gevoelens inzake vriendschap of eenzaamheid, in- of uitsluiting, falen of slagen, braaf of onuitstaanbaar gedrag, verliefd raken of aan de dijk gezet worden, saaiheid en sleur in het kwadraat beleven of alle dagen feest. Veel van dit soort dingen zijn nu (Wat jammer nou of God zij geprezen) onherhaalbaar en onherroepelijk Voltooid Verleden Tijd. 

Reünisten voor hun oude school. (Foto: Roeland de Bruyn)

Villa Waldheim, rijp voor de sloop. (Coll. Groenegraf.nl)

Het oude schoolgebouw van de Nieuwe Baarnsche School aan de Smutslaan ontving 18 augustus j.l. voor de laatste maal haar oud-leerlingen. Deze maand wordt hun oude school gesloopt, d.w.z. deels verbouwd tot villa, de rest gaat plat. Wat blijft zijn herinneringen en foto’s, films of geluidsopnamen. Ik moest (dat kan niet toevallig zijn) terugdenken aan de tijd dat het eerste schoolgebouw van Het Baarnsch Lyceum (hoek Vondellaan/Stationsweg bij de spoorwegovergang) jaren leeg stond. Een imposant bakstenen gebouw, villa Waldheim geheten, dat helemaal niet als school was gebouwd maar als “ééngezinswoning” (kom daar nou eens om) voor Isaac Eduard Teixera de Mattos, een steenrijke Amsterdamse bankier, die er in 1882 al weer uittrok. Prima pand om er vanaf 1919 een lyceum in te beginnen en het na 50 jaar, rijp voor de sloop, weer achter te laten om een nieuw leven te beginnen aan de Torenlaan.

Oude lege schoolgebouwen, vooral als ze dichtgespijkerd en met een hek omgeven zijn, roepen ook nog andere gevoelens op, in ieder geval bij mij. Als jong docent aan de Jelburg kwam ik in 1969 op het roekeloze idee om met een groepje studenten het gebouw via een gat in het hek en wat loszittende planken binnen te dringen om er een spookspel op te voeren. Eenmaal binnen gingen we alle verdiepingen in het aardedonker, gewapend met enkele zaklantaarns, voetje voor voetje te lijf. Af en toe klonk een gesmoorde kreet als één van ons tegen iets of iemand aanbotste, bijna door ontbrekende traptreden omlaag stortte of ‘het spook’ ontmoette. Het was een bloedstollende, onverantwoorde maar daardoor onvergetelijke ervaring. Nog dat zelfde jaar lag ons spookhuis in delen ontleed voor elk wat wils te koop op het terrein van sloper de Ruiter aan de Zandvoortweg.

Het waren de jaren dat veel jonggehuwden hun interieur voorzagen van een pindakaaskleurig plafond, de profieldeuren uit de jaren dertig weer onder hun hoes van hardboard vandaan toverden of in voor- of achterkamer een verhoogde vloer of leefkuil aanbrachten. Trendgevoelig maar arm als wij toen waren, kocht ik bij de sloper voor een haalbare prijs een aantal vloerdelen op, waar generaties lyceïsten in momenten van verveling hun initialen in hadden aangebracht. Onze kinderen hebben er in hun eerste levensjaren vele uren op door gebracht met hun hijskraan of poppenwagentje. Ze zaten al jong op het lyceum als het ware.

Nu woonplek van Woongroep voor Ouderen Baarn (WOB) (Coll. Groenegraf.nl)

Vroeger ging een school wel honderdvijftig jaar mee. Je moeder en je opa zaten er ook al op en je hoopte dat één van jouw kinderen die traditie later zou voortzetten. Maar steeds vaker zijn schoolverlaters ook dorpverlaters; scholen worden op basis van andere noren onherkenbaar aangepast of vervangen, vaak op een andere plek. De leerlingen van morgen worden straks nog ouder dan de scholen die ze zullen bezoeken. Af en toe, maar gelukkig steeds vaker, krijgen oude schoolgebouwen een herbestemming. Bijvoorbeeld als huisvesting van een woongroep voor ouderen (Julianaschool aan de Eemnesserweg). Het lot van de KWS aan de Dalweg, de Amalia-Astro aan de Parkstraat of de Aloysius aan de Kerkstraat ligt nu nog in nevelen. Ik gun ze van harte een tweede leven. Maar ja, oude schoolgebouwen zijn maar zelden blijvertjes.Alleen saaie lessen zijn dat; die blijven tot in eeuwigheid.

Geraadpleegd
Ton van den Oudenalder, Baerne, 36e jrg, nr.4-december 2012

Cees Roodnat

Dit verhaal verscheen op maandag 16 oktober 2017 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter