Baarnse Zouaven in het leger van de Paus

Zouaven van de paus.

Vorige week heeft de katholieke wereld haar nieuwe paus gekregen: Paus Franciscus. De media stond weer even in het teken van zwarte rook en witte rook. Een Baarnse paus is er nooit geweest, en maar één Nederlandse paus: Adrianus VI (1459-1523). Al met al geen reden om een uitgebreid artikel in ons weblog over oud Baarn te plaatsen. Toch wil ik het dit keer over de paus hebben, beter gezegd, over het leger van de paus.

In de eerste helft van de negentiende eeuw streefden de Italianen meer en meer naar nationale eenheid van het land. De paus, die aan het hoofd staat van de Kerkelijke Staat, stond daardoor onder druk. Victor Emmanuel II, koning van Sardinië, veroverde in 1860 een gedeelte van het pauselijk gebied, dat het midden van Italië besloeg. Sicilië en Zuid-Italië sloten zich na een succesvolle expeditie van vrijheidsheld Garibaldi hierbij aan. Zo ontstond het koninkrijk Italië met als voorlopige hoofdstad Turijn. voor paus Pius IX bleef alleen Rome en de omgeving van Rome over. Hij begreep dat hij een sterk leger nodig had om zijn grondgebied te verdedigen.

Paus Pius IX.

Paus Pius IX riep de katholiek jeugd in de wereld op om hem te helpen het grondgebied te verdedigen. Onder leiding van een Franse generaal werd het 'Regiment der Pauselijke Zouaven' opgericht, waarin vrijwilligers uit vele landen deelnamen. Uit Nederland meldden zich vanaf 1861 de meeste vrijwilligers aan,  ruim 3.000 man van in totaal 10.000 vrijwilligers. In Oudenbosch verzamelde zich in de jaren 1864-1870 het grootste deel van de vrijwilligers om vanuit daar naar Italië te vertrekken. Het mocht niet baten. In 1870 bezette het Italiaanse leger het overgebleven deel van de Kerkelijke Staat. De eenheid van Italië met Rome als hoofdstad was een feit. De paus trok zich terug als vrijwillige gevangene in het Vaticaan. De Zouaven verlieten de Italiaanse bodem weer.

Zouaaf werd je niet zomaar. Zo mocht een Zouaaf niet getrouwd zijn, en men moest natuurlijk katholiek zijn en een verklaring van goed gedrag van de plaatselijke pastoor kunnen overleggen. Ordinaire avonturiers en huurlingen werden afgewezen. Een Zouaaf moest gedreven worden door zijn geloof.

Nederlandse vrijwilligers die in pauselijke dienst traden stonden bij terugkeer in Nederland een koude douche te wachten. Ze verloren namelijk hun Nederlanderschap. Ze konden echter binnen ca. drie maanden hun staatsburgerschap weer terugkrijgen. Koning Willem III moest dat verzoek dan goedkeuren.

Een interessante geschiedenis, maar wat was is nu de connectie met Baarn? Twee Baarnaars meldden zich aan als Zouaaf in het leger van de paus: Jan Werkhoven en Henri Lakeman.

Johannes (Jan) Werkhoven werd geboren op 20 juli 1839 in Baarn als zoon van koetsier Christinus Werkhoven en Grietje Elders. Op het moment dat hij zich aanmeldde was hij inderdaad nog vrijgezel. Hij trouwde namelijk pas in 1873 met Ida Elisabeth Elders. Op 1 december 1867 sloot hij zich aan bij de eerste compagnie van het IIe bataljon. Daar bleef hij tot 1 januari 1870. Op 25 augustus sloot hij zich opnieuw aan en was hij zouaaf tot de val van Rome op 20 september 1870. Na zijn huwelijk woonde het gezin Werkhoven in Amsterdam.

Godsdienstig-Staatskundig Dagblad, 23-6-1868.

Hendrikus Marinus (Henri) Lakeman werd geboren op 27 september 1842 in Baarn als zoon van Petrus Lakeman en Clara Theodora van Kessel. Ook hij was vrijgezel op moment van aanmelding want hij trouwde pas op 7 mei 1890 in Utrecht met Anthonia Ram. Beide Baarnaars overleefden hun avontuur dus.

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter