Badhotel in Baarn in beeld

Het sanatorium in Baarn, in de tijd dat de wegen nog onverhard waren

We gaan terug naar het jaar 1887, en wel om precies te zijn 1 mei 1887. Dat was in een tijd dat Baarn compleet op zijn kop gezet werd. Nadat in 1874 de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort werd aangelegd werd Baarn een grote trekpleister voor rijke Amsterdammers die als toerist naar Baarn kwamen. Baarn was tot dan toe nog maar een onbetekenend boeren gehucht met  rond 2500 inwoners, maar de spoorlijn zou alles veranderen. In grote getale kwamen toeristen uit de steden naar Baarn, om te genieten van het rustieke dorp, midden in het groen.

Het ontwerp van Sanders & Berlage

Vele rijke Amsterdammers lieten grote herenhuizen bouwen als zomerverblijf. De grachten in Amsterdam waren in die tijd nog open riolen, en die stonken 's zomers zo verschrikkelijk, dat deze Amsterdammers de stad ontvluchtten en in hun zomerverblijven in Baarn woonden. In 1887 was de bouw van die herenhuizen in volle gang. Complete nieuwe wijken met de mooiste woningen werden gebouwd. Baarn was in trek als zomerverblijf en het inwonertal 's zomers verdubbelde bijna ten opzichte van het inwonertal in de winter. In nog geen twintig jaar tijd was het inwoneraantal dat permanent in Baarn verbleef verdubbeld tot boven 5000 inwoners. De oorspronkelijke bewoners vonden het niet erg dat al die rijke Amsterdammers naar Baarn kwamen. De middenstand profiteerde daar natuurlijk van en voor de gewone man / vrouw was er volop werk als tuinman, dienstmeid, koetsier, dienstbode, kindermeisje etc.

De balzaal van het hotel

Het moet voor de Barinezen aangevoeld hebben als een complete cultuurschok. En op 1 mei 1887 bereikte die cultuurschok een hoogtepunt. Op die dag werd namelijk watergeneesinrichting annex badhotel in het Prins Hendrikpark geopend. Dit gebeurde op initiatief van een aantal Baarnse projectontwikkelaars met als doel een trekpleister van nationale allure te verkrijgen voor de verdere ontwikkeling van Baarn. Goed, er waren al wel wat hotels in Baarn, hotel Ronge (heette later Promenade) en hotel Velaars openden al een paar jaar daarvoor hun deuren. Maar dit was toch andere koek. Een hotel met nationale allure!

De salon-parterre

Op 7 januari 1885 werd tot de bouw besloten door de heren baron d'Aulnis de Bourouill, Elinck Schuurman, Hartsen, Nienhuys, burgemeester Teding van Berkhout en Teixeira de Mattos, voorzitter van de Baarnsche Bouwterrein Maatschappij. Het badhotel moest zich kunnen meten met de hotels in de beste kuuroorden in het buitenland. Die kuuroorden waren erg in trek bij de bovenlaag van de Nederlandse bevolking, en men vond het tijd dat die bovenlaag naar Baarn kwam. Architectenbureau Th. Sanders & H.P. Berlage kreeg de opdracht het hotel te ontwerpen. Het hotel werd gebouwd door de aannemers Bijlaard & Van Veerssen.
Het hele project kosste destijds 100.000 gulden, een enorm bedrag in die tijd! Ten tijde van de opening was ons badhotel de tweede watergeneesinrichting in Nederland. In Laag-Soeren stond de eerste.

Foto met dank aan dhr. J. van Moorselaar

Deze week werd ik benaderd door dhr. J. (Co.) van Moorselaar uit Baarn. Jaren geleden had zijn vader een tweetal prachtige oude foto's gered van de afvalcontainer op de Baarnse gemeentewerf. Natuurlijk heb ik onmiddellijk een afspraak gemaakt om de foto's te scannen. Dhr. Van Moorselaar vertelde dat er oorspronkelijk meer van die foto's waren, maar die zijn waarschijnlijk door anderen op de gemeentewerf meegenomen. Op één van die foto's stond ook onze toenmalige koningen (Emma of Wilhelmina?) afgebeeld bij het badhotel. De twee oude foto's die we mochten scannen mogen we op onze website tonen. De ene foto toont het hotel in vol ornaat, de andere foto toont alleen de torenpartij met daarvoor een aantal auto's (die we nu old-timers zouden noemen).

Foto met dank aan dhr. J. van Moorselaar

Aan de kentekens van de auto's kunnen we zien dat de foto's in iedergeval na 1906 gemaakt moeten zijn. De auto's rechts hebben kentekens die met een "G" beginnen, dus afkomstig uit Noord-Holland. Het kenteken van de auto vooraan begint met een "R", dat wil zeggen dat de auto uit een departement afkomstig was. Voor de ingang van het hotel staat een persoon (portier of chauffeur?). Aan de auto's is wel te zien wat voor publiek het hotel trok. Het hotel was overduidelijk niet bedoeld voor de "gewone man".

Deze foto's zijn gemaakt door Adriaan Gerard van Agtmaal, Baarn. Deze fotograaf kwam in 1918 naar Baarn, daarvoor werkte hij in Groningen en Friesland. Hierdoor vermoed ik dat deze foto's in de jaren twintig van de vorige eeuw zijn gemaakt.




Tot de oorlog was het badhotel een grote toeristische trekpleister. Daarna fungeerde het afwisselend als Grand Hotel Astoria-Châlet en als opvangcentrum van oorlogsslachtoffers, gerepatrieerden etc. In 1975 werd het gebouw door een grote brand vrijwel volledig verwoest. in 1983 werd het ingrijpend verbouwd. Alleen de torenpartij bleef. Aan de torenpartij werden vleugels gebouwd met appartementen.

De toren van het voormalig badhotel en de aangebouwde appartementen

Een blik uit de toren van het badhotel

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter.