LIEFDEWERK OUD PAPIER

LIEFDEWERK OUD PAPIER, of het beste van twee werelden, een verhaaltje over de rol van foto’s bij verhalen; door Ed Vermeulen  

Bij het onderzoeken van de geschiedenis van ons dorp Baarn wordt veel gebruik gemaakt van de beschikbare digitaal vastgelegde beeldbanken Groenegraf.nl en Historische Kring Baerne (HKB) en natuurlijk diverse privé kaartcollecties waarin foto’s van ’ons’ gezamenlijke Baarnse verleden zijn opgeslagen. Denkt u in de laatste categorie aan de prachtige collectie ooit in het bezit van onze geschiedeniskenner en verteller Cees van de Steeg (1927-2007). Cees, in zijn werkzame leven timmerman op Paleis Soestdijk ontpopte zich in later jaren als een groot kenner van het oude Baarn. Zijn diavoorstellingen voor de Historische Kring Baerne en zijn door RTV Baarn gefilmde wandelingen door onze woonplaats, samen met presentatrice Ans van Egdom, zijn onvergetelijk. Het lijkt me geweldig zijn kennis van het oude  Baarn te hebben. De realiteit is dat ik het met mijn eigen herinneringen, zo vanaf 1945, zal moeten doen. Als trouwe bezoeker van Groenegraf.nl bent u natuurlijk ook vertrouwd met de rijk gevulde beeldbank van deze mooie geschiedenissite. De op de site geplaatste verhalen zijn niet voor niets prachtig geïllustreerd met veelal materiaal uit eigen collectie. Ook weten vele geïnteresseerden de beeldbank van de Historische Kring Baerne op waarde te schatten. 

Voor wie het prachtige in 2014 uitgegeven geschiedenisboek ’DUIZEND JAAR BAARN, geschiedenis van een Eemlands dorp’ in bezit heeft zal het duidelijk zijn dat ook de HKB, gehuisvest op de bekende locatie onder de Baarnse Bibliotheek een schatkamer vol aan fotografisch beeldmateriaal in haar bezit heeft. Liefst 15.000 (vijftienduizend!) afbeeldingen digitaal opgeslagen en voor een ieder in de Oudheidkamer te  bekijken. Het merendeel is voorzien van een al dan niet specifiek en correct onderschrift. Daar waar dit niet het geval is wordt  er door de medewerkers van de HKB continu gewerkt om het ideaalbeeld: ’iedere afbeelding haar eigen onderschrift’ te bereiken. Over dit monnikenwerk, sommigen spreken van een titanenstrijd, schreef ik een verhaaltje en gaf het de titel : ’LIEFDEWERK OUD PAPIER’. De aangepaste versie werd geplaatst in de december 2014 editie van ’Baerne’, het mooie tijdschrift van de HKB. Nu, voor u,  bezoeker van Groenegraf.nl, de uitgebreide versie, integraal te lezen op uw eigen Baarnse geschiedenissite. 

LIEFDEWERK OUD PAPIER

Voor de een woorden met een negatieve klank, voor de medewerkers van de werkgroep Oudheidkamer van de Historische Kring Baerne (HKB) een geuzennaam. Ja, we werken met oud papier en ja, we doen dat met veel liefde. Ook ik ben sinds december 2013 ingelijfd in het team van medewerkers op vrijwillige basis bij de Werkgroep Oudheidkamer. In dit verhaaltje geef ik een paar voorbeelden en zal ik uitleggen wat ik doe, waarom ik het doe, en vooral ook hoe ik het doe. En ook hoeveel plezier dit geeft bij het bijstellen van mijn historisch perspectief. Wat is het geval: het fotoarchief van de HKB omvat maar liefst een dikke 15000 (!) foto’s, waarvan het merendeel goed tot redelijk goed is beschreven. Wat en wie er op staat. Alles keurig per straat, laan of anderszins en  per onderwerp geordend. Toch is er ook een niet onaanzienlijk aantal foto’s waar of niets of slechts summiere gegevens van bekend  en/of vermeld zijn. En u raadt het al: het is, sinds een donkere woensdagmiddag in december 2013 mijn taak om deze foto’s van een locatie te voorzien en zo mogelijk verdere informatie over deze locatie en afgebeelde personen en situaties te verschaffen. Leuk werk, met een duidelijk historisch tintje (randje). Onder het motto ’ik weet meer niet dan wel ’ ben ik bijna iedere woensdagmiddag opnieuw verbaasd hoeveel ik eigenlijk wel weet. Het feit dat ik sinds 1944 in Baarn woon en er mijn schoolopleidingen (Amaliakleuterschool in de Schoolstraat, waar ik leerde knippen en plakken,  Hervormde Lagere School in de Spoorstraat, waar ik leerde lezen en schrijven, en Het Baarnsch Lyceum waar ik mijn historisch  perspectief ontwikkelde) heb gevolgd speelt hierbij ongetwijfeld een grote rol.

 Amalia Kleuterschool, Schoolstraat         Hervormde Lagere  School, Spoorstraat     Het Baarnsch Lyceum, Stationsweg

                           
Ontdekkingen: ik doe ze nagenoeg iedere woensdagmiddag. Het fotoarchief zit er vol mee, althans als je er oog voor hebt. Genoeg gepraat, verhaaltjes over gedane ontdekkingen wil ik u vertellen.

Het hierbij volgende verhaaltje had ik al langer geleden geschreven, was ook rijp voor publicatie, maar omdat de kracht van dit verhaaltje in een foto van de hoofdpersoon gevangen wordt, besloot ik bij gebrek hieraan dit verhaal niet te publiceren. Maar dankzij mijn ’ontdekking’ in het fotoarchief sectie ’Onbekend’ nu dus wel:

Als de nood het hoogst is, is redding nabij

De in dit verhaaltje beschreven gebeurtenis had in iedere willekeurige plaats in Nederland plaats kunnen vinden. Maar gezien de locatie, de Laanstraat, en de beide hoofdpersonen de één Barinees en de ander Baarnaar, werd het een echt Baarns verhaaltje. In 1950 verhuisden mijn moeder en ik van Spoorstraat 2 naar Laanstraat 66A. Laanstraat 66A boven de groentezaak van H. Robberse, die ook onze huisbaas was. Op dit adres heb ik gewoond tot 1964.

Hh. Robberse (r), Kleisen, NN in gesprek bij Laanstraat 66. Op achtergrond Banketbakkerij Huize Wijers. Coll. HKB.

Deze jaren omvatten mijn jeugd- en schooljaren, een belangrijke periode. Het huis was ruim, maar zonder al te veel comfort. Eén (koud) waterpunt en een kolenkachel, met het kolenhok beneden in de schuur. Heel gebruikelijk in die jaren. Dat het huis midden in de Laanstraat lag, maakte het uniek. Ik weet zeker dat ons huis door de makelaars van nu als volgt omschreven zou worden: ’Gedeelte van riante stadsvilla, prachtig gelegen in het gezellige dorpscentrum en royaal voorzien van originele stijlkenmerken.’ 

Foto mogelijk rond 1910, Links Drukkerij Bakker, recht tegenover Laanstraat 66.
 Pand vooraan rechts, nu drogisterij Kruidvat.

Onze kolenhaard stond uiteraard in de huiskamer. Huiswerk werd door mij dan ook in de huiskamer gemaakt. Ik gebruikte hiervoor onze eettafel, strategisch opgesteld bij het raam. Ik had dus, al huiswerk makend, oogcontact met het gebeuren in de Laanstraat. Niets van wat er beneden op straat gebeurde ontsnapte aan mijn aandacht. Wie ook van deze situatie profiteerde was onze overbuurman J.B (Jan Bastiaan) Geleijns om precies te zijn. In zijn rijwielzaak in het houten gebouw, waar eens lang geleden Drukkerij Bakker gevestigd was, was géén toilet en ook Geleijns moest wel eens nodig. Aangezien mevrouw Geleijns niet altijd bij de hand was om op de winkel te passen, werd er dan een beroep op mij gedaan.

Rijwielhandelaar J.B. Geleijns. Coll. HKB.

Het ritueel was als volgt: Geleijns ging in de deuropening staan, naar boven kijkend om mijn aandacht te trekken. Een zwaai met zijn arm, een sprint van mij naar beneden en Geleijns kon snel naar zijn even verderop gelegen woning op Laanstraat 85A lopen. Nu is hier de ingang van Supermarkt C1000. Opgelucht kwam hij dan kort daarna weer terug en ik kon, na deze voor mij welkome onderbreking weer verder met mijn huiswerk. Het spreekt welhaast vanzelf dat mijn eerste ’nieuwe’ fiets bij Geleijns gekocht werd.

Tip: bij uw eerstvolgende bezoek aan de herenmodezaak Principe gaat u na binnenkomst de trap recht voor u op naar boven. U staat nu in onze vroegere huiskamer. Loop naar het rechterraam en bedenk dat hier de tafel stond waaraan ik van 1953 tot 1959 mijn huiswerk maakte. Kijk naar buiten en zie voor u hoe Geleijns in zijn winkeldeur stond. Met een klein beetje fantasie van uw kant moet dit lukken.

Pas veel later kwam ik er achter dat er voor Geleijns nog een goede reden was om naar het pand aan de overkant te kijken. In het Baarnse adresboek van 1930-31 staat vermeld dat op Laanstraat 66 naast H. Robberse ook een J.B Geleijns was gehuisvest. Vanuit zijn winkel keek de rijwielhandelaar dus naar zijn vroegere woonhuis. De toevalligheden in het leven!

Jan Bastiaan Geleijns geboren en overleden te Baarn op resp. 21 april 1896 en 27 oktober 1976. Een echte Barinees!  Hij was getrouwd met  Maria Antoinette Balke, geboren te Amsterdam op 12 juni 1891 en overleden te Baarn op 11 december 1968.

Het grafmonument van Jan Bastiaan Geleijns en zijn echtgenote Maria
Antoinette Balke op de Nieuwe Algemene Begraafplaats.

Drukkerij Bakker in vroeger tijden

Jan Bastiaan was zoon van kleermaker Theunis Johannes Geleijns die in het pand Laanstraat 64 zijn beroep uitoefende. In de jaren dat ikzelf in de Laanstraat woonde was hier de winkel van juwelier van Lambalgen gevestigd, later gevolgd door Ringenoldus. Wel woonde hier nog de weduwe van Th. Geleijns, mevrouw Geleijns-Vink Geleijns sr. kocht in 1921 het markante pand Laanstraat 79 van de heer G. Bakker, directeur- eigenaar Drukkerij Bakker. In 1923 begon Geleijns jr. hier zijn rijwielzaak.

Het mysterie van Siebe en Arnold.

Baumkuche... naar origineel recept gemaakt.

Bij banketbakkerij Wijers (Huize Wijers), onze buren van no. 68, werkten in de vijftiger jaren van de vorige eeuw onder leiding van meester- banketbakker
E. (Egbert) Wijers de Baarnse tweelingbroers Siebe en Arnold als leerling banketbakker. Hun werkplek, de bakkerij, bevond zich achter in het pand ’winkel- woonhuis- woonkeuken’. Een plek waar het goed toeven was. Terwijl  mevrouw Wijers de scepter zwaaide in de winkel  werden in de bakkerij de lekkerste banketbakkerszaligheden van Baarn en omstreken gemaakt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat door Wijers geleverd gebak zijn weg vond naar onder meer Paleis Soestdijk en Het Loo. Beroemd was de door Wijers , naar oud Duits recept gemaakte fameuze Baumkuche, naar verluid het favoriete gebak van Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard. Zeer arbeidsintensief om te maken, maar uitzonderlijk lekker!


Dat Siebe en Arnold als familienaam ’Roskamp’ hadden en zoons waren van bakker Roskamp van de Eemnesserweg  ging in die tijd volledig aan mij voorbij. Ook lukte het mij niet om ze uit elkaar te houden. Ik deed er eigenlijk ook de moeite niet voor. Ieder keer wanneer ik de bakkerij in kwam riep ik ter begroeting ’hallo Siebe en Arnold’, of ze nu beiden aanwezig waren of slechts één. Ik kreeg dan altijd wel een groet terug, maar van wie…? Tot ik op een woensdagmiddag in het fotoarchief onder de noemer ’Onbekend’ de volgende foto tegenkwam…. jazeker Siebe en Arnold, broodbezorgend samen met hun vader bakker Roskamp.

         

Siebe (l) en Arnold Roskamp met hun vader bezorgen ons dagelijks brood. Coll. HKB.

Maar weer wist ik niet wie, wie was. Tot ik op weer een andere woensdagmiddag een gesprekje had met een bezoekster van de HKB. De dame in kwestie stelde zich voor als Karla Roskamp, kleindochter van bakker Roskamp. Zij bleek de dochter te zijn van Arnold. En nu na meer dan zestig jaar weet ik eindelijk wie Siebe is en wie Arnold . Bijzonder om te vermelden is dat geen van beide broers zich verder heeft bekwaamd in het banketbakkersvak. Siebe werd automonteur en heeft bij garage Vlug in de Leestraat gewerkt, Arnold werkte eerst bij van IJken en later bij de gemeentepolitie alhier. Dat Karla Roskamp actief betrokken is bij Groenegraf.nl is u natuurlijk bekend!

En ten slotte…

Winkelpand Goudsmid-juwelier Fockens, Laanstraat 18 

Het levensverhaal van Bertus Fockens, de man die op 17 januari 1940 vertrok uit Baarn vertrok en pas op 18 januari 1946 weer thuis kwam, heeft u kunnen lezen in de Baerne van september 2013 en op Groenegraf.nl. Klik hier voor dit verhaal. Bertus was één van de vier kinderen van  goudsmid Nicolaas Fockens. Een foto uit 1910 van diens winkel in de Brinkstraat siert het verhaal.

 

Winkel juwelier Fockens, Brinkstraat. Coll. C. v.d. Steeg.

Na jaren in de Brinkstraat gewerkt te hebben verplaatste Fockens zo rond 1917 zijn activiteiten  naar Laanstraat 18.  De verplaatsing van het bedrijf werd wel door mij beschreven, maar niet getoond om de simpele reden dat de foto van dit prachtige oude pand mij ten tijde van het schrijven van het verhaal niet bekend was.  Nu niet meer! De ooit in de duisternis van de sectie ’Onbekend’’ verborgen foto is nu opgenomen in de sectie ’Laanstraat’. Eindelijk thuis!  De oplettende kijker zal vaststellen dat in het getoonde pand nu al vele jaren de mooie zaak van Juwelier Sassoon is gevestigd.

Winkel juwelier Fockens, Laanstraat. Coll. HKB.

Rijwielhandelaar Geleijns, banketbakkersleerlingen Siebe en Arnold Roskamp en Juwelier Fockens, zo maar een drietal prachtige voorbeelden van in de schatkamer van het fotoarchief van de Historische Kring Baerne gedane vondsten. Einde verhaal, op naar de volgende ontdekking! Zoekt u mee?

Bedenk bij het lezen van dit verhaaltje dat ook wij, ieder op zijn eigen wijze, onderdeel zijn van de Baarnse geschiedenis.







Alle genealogische gegevens: Groenegraf.nl
Alle getoonde foto’s: Beeldbank Groenegraf.nl tenzij anders aangegeven. 

Ed Vermeulen (1942)