Nicolaas Hornsveld, stamvader van de Baarnse familie Hornsveld

Nicolaas Hornsveld
(1836-1936)

Als ik zo'n mooie foto zoals hier rechts afgebeeld zie, dan ben ik altijd een beetje jaloers. In onze familie hebben we zulke mooie oude foto's vrijwel niet. Het laten maken van foto's kon bruintje gewoon niet trekken. Het bezit van een fototoestel was in die tijd alleen weggelegd voor de gegoede Baarnaar.

In dit geval ligt het toch iets anders. Op deze foto is Nicolaas Hornsveld (1836-1936) afgebeeld. De afstammelingen van deze Nicolaas bezitten letterlijk honderden van dit soort prachtige foto's van de familie. Dat kwam door Dirk Hornsveld (1892-1971), kleinzoon van deze Nicolaas. Dirk was kunstzinnig aangelegd. Hij was sierschrijver, tekenaar, kalligraaf, musicus en fotograaf. In de uitvoering van die activiteiten was hij werkelijk uitmuntend. Geen wonder dat hij, ondanks de enorme investering, een fototoestel aanschafte en talloze prachtige foto's van de familie maakte. En hij maakte niet alleen foto's van de familie, ook plekjes en gebeurtenissen in Baarn legde hij vast op de gevoelige plaat. Zo maakte hij bijvoorbeeld foto's van de drooglegging van de Pekingkom in de jaren twintig. Uniek materiaal!

Nicolaas Hornsveld en Maria de Ruig
Trouwfoto uit 1861

Dit artikel gaat echter over zijn grootvader, Nicolaas Hornsveld. Nicolaas werd geboren in het eenvoudige daglonershuisje dat zijn ouders bewoonden aan het Korte Eindt in Soest. Dit is het meest noordelijke gedeelte van het huidige Kerkpad in Soestdijk. Hij was het 3e kind in het gezin van 9 kinderen (6 jongens en 3 meisjes). Hij werd vernoemd naar zijn grootvader van moederszijde. Aanvankelijk werkte hij in zijn jonge jaren als los werkman/daghuurder in Soest en directe omgeving op diverse tuinderijen en waarschijnlijk ook op boerenbedrijven. Op ongeveer 25-jarige leeftijd (ca. 1861) wordt hij tuinman, later tuinbaas, op de buitenplaats "Rustoord" van de heer F. Poggenbeek in Soestdijk, gelegen aan de Rijksstraatweg schuin tegenover het voormalige hotel Trier. 

Nicolaas 80 jaar oud in 1916

Kort na zijn indiensttreding trouwt hij op 9 november 1861 met Maria de Ruig, eveneens in Soest. Zij trekken in de tuinmanswoning die op het landgoed achter de villa stond. In dit tuinmanshuis zijn alle 8 kinderen geboren. Wegens een sterfgeval, waarschijnlijk van de heer des huizes, wordt de buitenplaats in 1886 verkocht. Nicolaas moet, na 25 jaar trouwe dienst, naar een andere baas uitzien. Kort hierop treedt hij als tuinbaas in dienst van de familie dr. K. W. van Gorkom. Deze familie bewoonde een grote villa genaamd Maria Oord, aan de toenmalige Schapendrift, nu Kerkstraat in Baarn. Het huis was later eigendom van de rooms-katholieke parochie in Baarn en dat werd zusterhuis bewoond wordt door nonnen. Tegenwoordig staat het er vervallen bij en is het als appartementengebouw in gebruik. Dit herenhuis bezat een grote siertuin, een fruittuin en een flinke moestuin. Deze laatste werd omsloten door muren en schuttingen tegen noorden- en oostenwind. Direct achter de moestuin lag de tuinbaaswoning waar Nicolaas met zijn vrouw Maria gewoond hebben van 1886 tot 1911 of 1912. Vanwege de ligging van het huis, grenzend aan de polders en open naar het noorden en het oosten, waardoor het er 's winters ijzig koud kon zijn, kreeg het huis binnen de familiekring de naam Nova Zembla. In een eerder artikel over de tijd dat de Schildersbuurt er nog niet was, heb ik een mooie foto geplaatst waarop Nicolaas met zijn kleinzoon Klaas te zien is in de tuin van deze villa. Klik hier.

Links Nicolaas Hornsveld, rechts dahliakoning Hendrik Hornsveld met zijn
echtgenote Heintje van de Woord in 1926 op kwekerij Burbankia.

Uit het huwelijk werden negen kinderen geboren: Hendrik, Wilhelmina, Sara Elisabeth, Theunis, Feitje, Henriëtte Maria, Nicolaas, een levenloos kind en Jacob Hornsveld. Vooral hun oudste zoon Hendrik zou in Baarn een bekende persoonlijkheid worden. Hij was niet alleen lokaal bekend maar door zijn werk als dahliakweker kreeg hij wereldfaam. Hendrik had zijn dahliakwekerij genaamd 'Burbankia' aan de Faas Eliaslaan en behaalde vele internationale prijzen met de nieuwe dahlia-soorten die hij kweekte. Hendrik stond bij de lokale bevolking bekend als 'opa met de baard'.

Familieportret ter gelegenheid van het veertig jarig huwelijk van Nicolaas Hornsveld en Maria de Ruig in 1901.

Op 9 november 1911 vierden beide oudjes hun 50-jarig huwelijksfeest in het tuinmanshuis. Op die dag trok 's morgens om 10 uur een lange stoet van kinderen, kleinkinderen en naaste familie, lopend van Burbankia naar de Kerkstraat. De stoet trok door de villatuin naar het tuinmanshuis en had veel bekijks van de familie Van Gorkom. Bij het bruidspaar aangekomen hief de menigte een "lang zullen ze leven" aan en trok de hele meute het kleine huis binnen. Het zal er propvol geweest zijn. Tot ‘s avonds 10 uur is er feest gevierd en werden er, zoals gebruikelijk is bij de Hornsvelden, voordrachten en sketches opgevoerd, veel gezongen en gemusiceerd. In 1911 overlijdt de heer Van Gorkom. De familie vertrok en de villa ging in andere handen over. Ook Nicolaas werd ontslag aangezegd. 25 lange jaren is hij tuinbaas geweest op het buitengoed aan de Kerkstraat. Nog tot aan zijn dood mocht hij genieten van een klein pensioen van de familie Van Gorkom. 

Na zijn vertrek bij Van Gorkom trok Nicolaas met zijn vrouw in bij zijn zoon op Burbankia. Hij was toen 75 jaar, maar nog te vief om bij het kacheltje te gaan zitten. Op de dahliakwekerij verrichtte hij nog tal van werkzaamheden en verzorgde hij de groentetuin. Op 12 december 1913 overlijdt zijn vrouw Maria. Helaas is er over haar weinig of niets bekend. Zij werd begraven op de Algemene Begraafplaats in Baarn. 

Familieportret gemaakt in het Cantonspark ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van Nicolaas in 1936

Burgemeester van Reenen en zijn echtgenote feliciteren de honderd
jarige met zijn verjaardag. Links zoon Hendrik Hornsveld met echtgenote.

In de zomer van 1935, kort voor zijn 99ste verjaardag onderging Nicolaas nog een ooroperatie, waarbij zijn hele linker oorschelp werd weg genomen.Op 18 september 1936 werd zijn 100ste verjaardag gevierd. Dit is een groots festijn geworden, waaraan zowel in de plaatselijke als in de landelijke pers uitgebreid aandacht werd besteed. 

Nicolaas Hornsveld wordt vanaf Burbankia naar zijn laatste rustplaats
gebracht op de nieuwe algemene begraafplaats.

Op 25 november 1936 overlijdt Nicolaas Hornsveld, oud 100 jaar en 2 maanden. Hij wordt begraven bij zijn vrouw op de Algemene Begraafplaats in Baarn. Hun graf is per heden nog intact. In diverse fotoarchieven van de familie Hornsveld zijn nog foto’s aanwezig van Nicolaas, samen met zijn broers en zussen en samen met zijn kinderen en kleinkinderen.

Dit artikel is (grotendeels) overgenomen uit het boek "Genealogie en geschiedenis, Familie Hornsveld" van D.H. Werner en A.M.C. van Dalen. Het verhaal is geschreven door Daan Werner, de foto's komen uit de collectie van Anneke van Dalen. Daan en Anneke heel erg bedankt!

Anneke van Dalen en Daan Werner bij de grafmonumenten van hun voorouders

Eric van der Ent

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter