door Johan Hut
Geschiedenisverhalen komen soms heel toevallig tot stand. In oktober werd het jaarlijkse grote schaaktoernooi in Hoogeveen geopend door de politicus Thierry Baudet. Hij zei bij die gelegenheid dat zijn overgrootvader een sterke schaker was geweest en van wereldkampioenen had gewonnen. Dat leek me sterk, maar napluizing leerde dat het wel eens waar zou kunnen zijn. Daarbij zag ik dat die overgrootvader in Baarn was geboren. Aan Eric van der Ent vroeg ik of hij in oude adresboeken wilde zoeken. Eric kwam erachter dat de overgrootvader van de politicus hier alleen als kind had gewoond, maar dat diens vader een voorname Baarnaar was. En… dat hijzelf (Eric) al eens iets over hem geschreven had. (klik hier) |
| In oktober 2017 opende Thierry Baudet het Hoogeveen Schaaktoernooi door een partij te spelen tegen de burgemeester van Hoogeveen. Beiden moesten wel worden gesouffleerd door een grootmeester. (Foto: Toernooisite) |
Thierry Baudet is een intellectueel, wetenschapper en hij is
ook muzikaal. Dat heeft hij niet van een vreemde. Sterker nog, alle drie die
kwalificaties gelden voor de meesten van zijn voorvaderen.
In 1795 kwam Pierre Joseph Baudet (1778-1858) vanuit
Frankrijk naar Nederland. Hij vluchtte voor de Franse dienstplicht. Als
wiskundige en taalkundige vond hij waarschijnlijk dat hij zijn kwaliteiten
beter kon aanwenden. Ik spring even snel via zijn zoon Floribert Hijacinthe
Fredric Baudet (1799-1839) en kleinzoon Pierre Joseph Henri Baudet (1824-1878)
naar de achterkleinzoon, de Baudet die in Baarn aankwam.
Henri Philippe Baudet
(1856-1912)
 |
| Henri Philippe Baudet (1856-1912) |
In 1885 had een groep Baarnse notabelen, onder aanvoering
van burgemeester jhr.mr. P.J. Teding van Berkhout, besloten tot de bouw van een
sanatorium. In Duitsland had Vincent Priessnitz de hydrotherapie vernieuwd en
waren inrichtingen voor koudwaterkuren ontstaan. Deze inrichtingen waren
populair bij de elite van Europa. De Baarnse notabelen wilden een sjiek hotel
met watergeneeskundige faciliteiten, dat zich kon meten met de beste kuurorden
in Europa. Het sanatorium werd ontworpen door architect Berlage en geopend in
1887. Na Laag-Soeren (al in 1849) was de Baarnse inrichting de tweede in
Nederland.
Henri Baudet werd
geneesheer-directeur van het sanatorium. Tot de ziekten die werden bestreden,
behoorden volgens hem: “In de eerste plaats die van het zenuwstelsel, zowel
algemene zenuwzwakte (neurastenie), hysterie en hypochondrie als sommige meer
ernstige ziekten van hersenen en ruggenmerg.”
Na aanvankelijke populariteit liep de belangstelling van met
name kuurgasten terug. Omdat pensiongasten wel in groten getale bleven komen,
werd de naam al in 1890 veranderd in Badhotel. Zo staat het in de Baarnse volksmond
ook bekend. De populariteit duurde tot de Tweede Wereldoorlog. Daarna werd het
gebouw omgevormd tot hotel, later werden er oorlogsslachtoffers opgevangen en
in 1975 brandde het gebouw uit. Nu staat er een appartementengebouw waarvan
alleen de centrale toren nog herinnert aan het historische gebouw.
 |
| Het Badhotel |
Pierre Joseph Henri
Baudet (1891-1921)
 |
| Pierre Joseph Henri Baudet (1891-1921) |
Omdat de Baudets veel dezelfde voornamen hebben, zij het in
wisselende volgordes, noem ik de zenuwarts Baudet 1. Hij was natuurlijk een
voorname Baarnaar. Zijn oudste zoon Han Baudet werd geboren in 1891 in Baarn.
Hij studeerde wiskunde in Leiden en werd leraar aan het Stedelijk Gymnasium in
Den Haag. In 1918 promoveerde hij cum laude op het onderwerp
'Groepentheoretische onderzoekingen’. Een jaar later werd Baudet 2 hoogleraar
in de zuivere en toegepaste wiskunde en mechanica aan de Technische hogeschool
van Delft.
In wiskundige kringen is Han Baudet bekend door het
‘Vermoeden van Baudet’. Dit is uiteraard een ingewikkeld verhaal: “Als m een
natuurlijk getal is en de verzameling der natuurlijke getallen wordt in twee
klassen verdeeld, dan bevat een van die verzamelingen een rekenkundig rijtje
van lengte m.” Als de lezer van dit artikel geen flauw idee heeft waar dit over
gaat, dan is dat normaal.
Een wiskundige die een ‘vermoeden’ definieert, weet gewoon
dat het zo is. Maar hij kan het niet bewijzen. Het bewijs voor het ‘Vermoeden
van Baudet’ werd in 1927 geleverd door ene Bartel Leendert van der Waerden, die
het wel netjes publiceerde onder de titel ‘Beweis einer Baudetschen Vermutung’.
Voor de echte liefhebbers: Baudet 2 publiceerde ook nog over
‘het limiet begrip’, ‘een sluitingsprobleem op de hyperboloide’, ‘enige
eigenschappen betreffende breuken gelegen tussen twee gegeven breuken’, en
‘rationele betrekkingen tussen wortels van metacyclische vergelijkingen’.
Han Baudet overleed jong, in 1921 op dertigjarige leeftijd,
na een ziekbed van drie dagen aan een longontsteking. In beschouwingen over hem
is nog te lezen dat hij een goede pianist en cellist was (muziek is een van de
rode draden door het geslacht Baudet) en dat hij vele talen sprak, waaronder
vier Oost-Europese. En hij was een gepassioneerd schaker, of zoals het in een
in memoriam stond: ‘In de schaakwereld was prof. Baudet bekend als een goede
kracht’.
Han Baudet als
schaker
Dat laatste trok mijn grote aandacht, ik ben namelijk
schaakjournalist en schaakhistoricus. In 1912 was er een Baudet derde geworden
bij het Nederlands kampioenschap. Die naam had ik echter niet paraat en als ik
die al had, zou ik me zeker niet hebben afgevraagd hoe de relatie was met de
huidige politicus. Maar het was dus zijn overgrootvader.
Baudet 2 was pas vijftien toen hij in 1906 werd toegelaten
tot de bondswedstrijden in Arnhem, die veel later ‘officieuze kampioenschappen
van Nederland’ werden genoemd. In 1909 werden de officiële kampioenschappen
ingevoerd en zoals gezegd werd Baudet daar in 1912 derde.
Baudet nam eens deel aan een simultaanseance van Emanuel
Lasker, die wereldkampioen was van 1894 tot 1921. Een van de grootste schakers
aller tijden dus. De Duitser was ook wiskundige. Baudet raakte met hem in
gesprek over schaken en wiskunde en de twee werden bevriend. Lasker bracht
Baudet ook in contact met het door hem bedachte spel lasca, een bordspel dat
verwant was aan dammen. Over het algemeen bezien schakers en dammers elkaar van
een afstandje, maar Lasker beoefende alle denksporten, ook bridgen. Lasca is
nooit een succes geworden, maar Baudet snapte het spel en werd er
onverslaanbaar in. Dat hij geen wereldkampioen lasca werd had twee oorzaken:
lasca werd zoals gezegd geen succes en Baudet was wiskundige en geen
professionele denksporter.
In het schaken stond Baudet in zijn tijd bekend als een
sterk tacticus, iemand die het spel goed begreep, maar niet als iemand die de
openingen beheerste. Daarvoor is namelijk studie nodig en hij besteedde zijn
tijd liever aan de wiskunde.
Wat betreft de overwinningen op de wereldkampioenen, in de
inleiding genoemd: Baudet 2 won in een simultaanseance van Lasker en in een
andere seance van de Cubaan José Raoul Capablanca, die wereldkampioen was van 1921
tot 1927. De zetten van die partijen zijn geboekstaafd. Het gaat te ver ze hier
te laten zien, maar het is echt waar.
Han Baudet overleed jong en dat schokte Lasker. De twee
waren bevriend geraakt. Zo goed, dat de wereldkampioen besloot geld beschikbaar
te stellen om de kinderen van Baudet te laten studeren.
Ernest Henri Philippe
Baudet (1919-1998)
Die studies volgden uiteraard pas later, want de kinderen
waren nog peuters toen hun vader overleed. Dat die studies door de
wereldkampioen schaken werd betaald is een aardig feit als je bedenkt dat de
oudste zoon ook hoogleraar werd. Hoe hoog die toelage was en dus hoe
belangrijk, is niet meer na te gaan. Waarschijnlijk moeten we die ook niet
overdrijven.
Ook deze Baudet had als roepnaam Han. Hij studeerde
geschiedenis en promoveerde op het proefschrift ‘Onderzoekingen over het
Systeem der Middeleeuwsche Geschiedbeschouwing’. In 1956 werd hij hoogleraar in
Groningen, wat hij tot 1984 bleef.
Baudet 3 was een veelzijdig man. Historicus Cees Fasseur:
“Het terrein van zijn wetenschappelijk onderzoek strekte zich uit van de
geschiedenis van de Middeleeuwen tot die van technische innovaties als de
balpen en de ijskast. Zijn werk omspande de sociaal-economische geschiedenis in
al haar facetten en die van het voormalige Nederlands-Indië. Daarnaast was hij
een begaafd en geestdriftig cellist, schaakspeler, literator en briefschrijver,
verder een uitstekend pedagoog, amusant causeur en bezielend docent. Bovenal
was hij een vitale en warme persoonlijkheid, die heel veel mensen aan zich wist
te binden.”
Het is dat Fasseur een vermaard historicus is, anders zou ik
denken dat hier een hagiograaf aan het woord was, een beschrijver van
heldenlevens. Fasseur noemt deze Han Baudet ook ‘een ridderlijk verdediger van
verloren zaken en vervlogen idealen’. Zo spande hij zich in de jaren zeventig
in voor de Zuid-Molukse zaak in Nederland, die hij terecht vond, zij het dat
die met verkeerde middelen werd gestreden.
Marcel Baudet (1951)
Baudet 3 kreeg een zoon die gewoon Marcel heet, zonder de
typische Baudet-namen Henri, Philippe of Joseph. In mijn eerste bron zag ik als
aanduiding ook alleen maar: musicus. Een buitenbeentje in de intellectuele
familie? Nee, geenszins.
Baudet 4 studeerde piano, muziektheorie en dirigeren aan het
conservatorium in Groningen. Een studie geschiedenis deed hij ernaast. Hij
doceert en doceerde piano aan de conservatoria van Amsterdam en Den Haag en de
Yehudi Menuhin School in Engeland. In 1995 won hij de Buma/Stemra Award voor
filmmuziek met zijn compositie Unisono. Baudet zat in besturen en jury’s en
publiceerde volop over zijn belangrijkste vak, de piano.
In het Engels noemt hij zich ‘professor of piano’. Dus toch.
Desgevraagd schreef hij me dat we dat in het Nederlands niet met hoogleraar
mogen vertalen, een conservatorium is immers geen universiteit. Geen
hoogleraar, maar hooggeleerd is hij zeker.
Thierry Henri
Philippe Baudet (1983)
Marcel Baudet gaf de traditionele Baudet-namen toch door aan
zijn zoon, voorafgegaan door het nieuwe Thierry, wat de roepnaam werd.
De politicus staat bekend als een ‘denker’, intellectueel en
is ook muzikaal. Allemaal in de lijn van zijn voorvaderen. Thierry Baudet
studeerde geschiedenis en rechten in Amsterdam. In Leiden promoveerde hij in de
rechtsgeleerdheid op het proefschrift ‘De Aanval op de Natiestaat’, over
nationale identiteit, Europese eenwording en multiculturalisme.
Baudet 5 heeft zijn piano (vleugel) naar zijn kantoor in de
Tweede Kamer laten verhuizen. Ook treedt hij in de voetsporen van zijn
voorvaderen met zijn liefde voor het schaakspel. Diverse bronnen melden mij dat
Thierry Baudet een originele schaker is, maar door zijn slordigheid (althans
als schaker) te makkelijk verliest. Zijn jeugdtrainer in Haarlem betreurt het
dat Baudet als tiener is gestopt met clubschaak, want hij was zeker een talent.
Met zijn sterkte als schaker komt hij bij lange na niet in de buurt van zijn
overgrootvader. Liefde voor het spel is echter ook mooi en wordt in de
schaakwereld gewaardeerd.
Johan Hut
Bronnen
De geschiedenis van
het sanatorium/Badhotel heb ik bijna letterlijk, maar ingekort, overgenomen uit
het boek ‘Baarn, geschiedenis en architectuur’, ook wel bekend als het Gele
Monumentenboek.
De geschiedenis van
Han Baudet als schaker is gebaseerd op het boek ‘Max Euwe, deel 1: Nederlandse
schaakhistorie 1850-1950’ van Peter de Jong uit Utrecht, een zeer groot
schaakhistoricus.
De geschiedenis van
Baudet 3, de tweede Han, is gebaseerd op een artikel van Cees Fasseur in de
Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren.
De informatie over
Marcel Baudet komt van zijn eigen website. Overige informatie over de diverse
Baudets komt van Wikipedia. Dat is niet altijd een goede bron, maar komt in dit
hele verhaal zorgvuldig over.
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter
Bent u geïnspireerd geraakt door dit oud-Baarn verhaal en wilt u zelf eens wat
schrijven voor onze website? Stuur uw verhaal dan
per email aan groenegraf.baarn@gmail.com
