In deel 1 van deze serie schreef ik over de ‘grote Oosterhei’, die in de jaren vijftig werd gebouwd en die ik ‘een dorp op zichzelf’ noemde.
In deel 2 schreef ik hoe de Rooms-katholieke Kerk hierop reageerde. Die stichtte een wijkparochie, de Mariakerk, die later een heel ander karakter kreeg dan de traditionele Nicolaaskerk aan de Kerkstraat. Die wijkparochie werd gesticht in 1959, het kerkgebouw werd voltooid in 1962. De hervormden waren iets eerder, De Ark werd in 1961 in gebruik genomen. De Ark… dat is toch een uitvaartcentrum? Ja, nu wel.
Evangelisatielokaal
 |
| Het Evangelisatiegebouw aan de Weteringstraat. |
Voor een compleet verhaal is het goed om ver terug te gaan in de tijd. In 1890 deed ds. Hendrik Meulenbelt zijn intrede als hervormde predikant, pas 31 jaar oud. Hij bleef hier maar liefst 33 jaar en nam het initiatief tot drie belangrijke instellingen. Een ‘Tehuis voor Weezen en Ouden van Dagen’, dat thans verzorgingshuis Schoonoord is, een hervormde lagere school, thans de Amalia-Astroschool en als eerste een evangelisatielokaal. Daartoe richtte hij de ‘Vereeniging tot behartiging van Christelijke belangen’ op. Evangelisatielokaal klinkt hoogdravend, tegenwoordig zouden we het een zalencentrum noemen. Er werden vergaderingen, catechisaties , gespreksgroepen en dergelijke gehouden. Jonkvrouw Faas Elias, aan wie de Hervormde Kerk veel meer te danken heeft, schonk een stuk grond aan de Weteringstraat, waar ds. Meulenbelt in 1892 het door hem gewenste gebouw opende. Het bestaat nog steeds, op de hoek van de Weteringstraat en de Vincent van Goghstraat.
 |
| Christelijk Belangen aan de Leestraat. |
Het gebouw verloor de hervormde functie in 1928, toen tegen de Astroschool, aan de zijde van de Leestraat, het ‘gebouw voor Christelijke Belangen’ werd gebouwd. (De naam Amalia werd er pas later aan toegevoegd, de Amalia Kleuterschool was oorspronkelijk aan de Schoolstraat gevestigd.) Ook dat was een gebouw voor gespreksgroepen en dergelijke.
Wel of geen wijkkerk?
 |
| De Ark aan de Reigerstraat. |
Nu naar De Ark. De Oosterhei was niet alleen een wijk voor mensen die al in Baarn woonden, het aantal inwoners groeide na de oorlog ook enorm, zoals ik in deel 1 al liet zien. Grote bedrijven als Phonogram en Bosch & Keuning waren daar mede debet aan. De hervormde kerkenraad besloot daarom tot de vestiging van een tweede kerkgebouw. Even terzijde: de Calvijnkerk aan de Tromplaan is ook hervormd, maar daar vinden inhoudelijk een ander soort kerkdiensten plaats. Dat heeft niets met wijkindeling te maken.
De bouw begon in 1960 en de kerk werd in 1961 in gebruik genomen. De kerkfunctie behield het gebouw niet heel lang, want na verloop van tijd was de kerkenraad er niet gelukkig mee. Hervormden hechten aan hun plek op de Brink, maar daarbij kwam dat de kerkenraad het bij nader inzien toch niet prettig vond dat de gemeente in tweeën werd gesplitst. En kennelijk pasten de kerkgangers wel met z’n allen in de Pauluskerk. De Ark bleef wel volop in gebruik. Er werden bijvoorbeeld jongerendiensten (tieners) in gehouden. De Oosterhei was een wijk voor jonge gezinnen en een aparte jongerendienst in de Pauluskerk was op zondagochtend niet gewenst. Er werd kinderkerk gehouden, want voor kinderen is een kerkdienst te ingewikkeld. Er werden op zondagochtend om negen uur korte diensten gehouden, voor mensen die de dienst van tien uur op de Brink te lang vonden. Ook werden er vergaderingen, catechisaties en dergelijke gehouden.
Alles naar de Brink
 |
| De Herberg van Paulus aan de Stationsweg. |
Die werden toch ook in Christelijke Belangen gehouden? Ja, dat was voor de kerkenraad voortdurend een punt van aandacht. Een kerk en twee zalencentra, dat was niet efficiënt en dus ook gewoon te duur. De oplossing kwam toen in de jaren tachtig het oude buurtje achter de Pauluskerk (Nijverheidsstraat en omgeving) volledig gesloopt werd. De kerk kocht een stuk grond en bouwde in 1986 de Herberg van Paulus aan het begin van de Stationsweg, met een doorgang naar het kerkgebouw. Dat gebouw, dat er van buiten klein uitziet, kon met gemak de functies vervullen van Christelijke Belangen en Ark samen. Zo heeft De Ark een kerkzaal, waar je voor vergaderingen weinig aan hebt. De Herberg van Paulus heeft op de begane grond, in het souterrain en in de doorgang naar de kerk meerdere zalen en zaaltjes, die met schuifwanden ook nog handiger in te delen zijn.
Christelijke Belangen werd verkocht voor uitbreiding van de Astroschool. De Ark werd in 1984, dus twee jaar voor de ingebruikname van de Herberg van Paulus, verkocht aan de eigen koster Arie van Pijpen, die er zijn uitvaartcentrum stichtte. Toen hij in 1994 overleed werd het bedrijf voortgezet door zijn dochter Annelies, die er toen al werkte, en haar toenmalige echtgenoot Anton Blauwendraat. In 2003 breidden ze het gebouw aanmerkelijk uit, waardoor – naast andere voordelen – bij condoleances de inkomende en de uitgaande gasten niet met elkaar in het gedrang komen. “De warme huiselijke sfeer is behouden in een grotere ruimte”, zei de heer Blauwendraat in de Baarnsche Courant.
Niet ieder uitvaartcentrum heeft een grote kerkzaal en een kerkorgel. De Ark wel. Omdat het een kerk geweest is.
