Scheepsmemorabilia: KERSTFEEST OP ZEE

Bordje KERSTFEEST OP ZEE

Kerst 2014 nadert. Een goed moment om in mijn ‘varende’ verleden te duiken en mijn mooiste en dierbaarste ’Kerstfeest op zee’ herinneringen met de lezers van Groenegraf.nl te delen. Bedenk bij het lezen dat mijn scheepsreizen (bijna) altijd begonnen in Rotterdam, maar dat ikzelf altijd Baarn als thuisbasis heb gehad. Vele van mijn Kerstherinneringen zullen dan ook gekleurd zijn met een Baarns tintje. 

 
                                                     
Kerstwijding 1959            
Het Baarnsch Lyceum: de jaarlijkse kerstwijding behoorde tot onze schooltraditie. Deze bijzonder stijlvolle bijeenkomst werd in de week voor kerst in de Aulo van de school gehouden en in later jaren in de Pauluskerk gelegen in het hart van Baarn, de Brink. Voor sommigen een geestelijk hoogtepunt, maar voor alles het teken van de naderende kerstvakantie. Rector Driessen sprak op gloedvolle wijze een kerstboodschap. Hij deed dat met veel gevoel. Tijdens de door hem gegeven lessen bijbelkennis was mij duidelijk geworden dat hij de kunst verstond de inhoud van de Bijbel op een bijzondere manier weer te geven. Ik kon het weten, want ik had immers niets voor niets vijf jaar op de Hervormde Lagere School in de Spoorstraat gezeten. Het schoolkoor onder leiding van onze muziekleraar en koordirigent, de onvergetelijke en inspirerende Carel Laoũt, zong een aantal kerstliederen. Gelouterd en gesterkt door de mooie woorden gingen wij de Kerstdagen tegemoet. Iedereen hoopte dat het bij het verlaten van de kerk zou sneeuwen, maar helaas was ook toen al een witte kerst een zeldzaamheid.

Na het eindexamen in juni 1959 en de daarbij behorend diploma uitreiking organiseerden mijn boezemvriend Nico Driessen, met wie ik vijf schooljaren lang lief en leed gedeeld had, en ik, ons afscheidsfeest in de tuin van Villa Boekenrode aan de Eemnesserweg.  Het werd een mooi feest met veel romantische hoogtepunten.

Op 12 juni monsterde ik aan als lichtmatroos op het m.s. Lelystad, een coaster, met als thuishaven Dordrecht, en maakte een mini wilde vaart reis van ruim zes weken langs diverse Noord Europese havens. Begin september begon ik aan de éénjarige, interne, opleiding tot stuurmansleerling van de Kweekschool voor de Zeevaart te Amsterdam Mijn vriend Nico ging scheikunde studeren aan de Technische Hogeschool van Eindhoven. Zijn beslissing om uiteindelijk ook naar zee te gaan, lag nog in de toekomst verborgen. Begin augustus ging ik nog twee weken naar Bonn, Duitsland. Ik logeerde zoals wel vaker bij een goede vriend en zijn ouders, ooit ontmoet op Texel. Hier had ik ook Annette leren kennen. Die, der, dem, das. Sie liebt mich, sie liebt mich nicht. Mijn Duits werd met de dag beter.


In december, tijdens weekend verlof, bezocht ik de kerstwijding van mijn ’oude’ school Het Baarnsch Lyceum.  In mijn prachtige uniform, uitgaanstenue, voelde ik mij een hele bink. Tijdens de dienst zag ik het meisje, waarmee ik nog maar slechts een half jaar geleden het eindexamenfeest had gevierd. Er was oogcontact en na afloop spraken wij elkaar. Ik kreeg het gevoel dat het een bijzondere kerst zou kunnen worden. Dit gevoel was echter van korte duur nadat mij duidelijk werd dat zij inmiddels een vaste vriend had. Weer nam ik afscheid, nu, naar later zou blijken, voorgoed. Er bleef in mijn beleving niets anders over dan terug te gaan naar Amsterdam. Kerst 1959 kocht ik mijn eigen kerstcadeau, een single van Buddy Holly ‘That’ll be the day’. Nog steeds onbeschrijflijk mooi! Oud en nieuw vierde ik in Bonn. Van mijn Duitse vriendin Annette kreeg ik een prachtig boek als kerstcadeau, ’Das Buch der sieben Meere’. Verhalen van de zee! Ondanks dit liefdevolle gebaar was het ’Junge komm bald wieder’ gevoel weg, ingehaald door de tijd, uitgegaan als een opgebrande kerstkaars. Terug in Amsterdam, op weg naar de Kweekschool voor de Zeevaart deed ik in mijn toenmalige stamcafé een gulden in de jukebox en draaide een aantal malen Broken Hearted Melody van Sarah Vaughan.

Advent 1960
In september 1960 maakte ik mijn eerste reis als leerling stuurman op het m.s Aludra, een spiksplinternieuw vrachtschip van de Rotterdamse rederij Van Nievelt, Goudriaan en Co’s Stoomvaartmaatschappij. Ook mijn vriend Nico Driessen had zijn toekomst inmiddels een nautische wending gegeven. Hij was in dienst getreden van de Amsterdamse rederij KNSM. Op, ook zijn eerste reis als leerling stuurman sloeg het noodlot toe.“Nico Driessen op zee omgekomen ”. De kop van een berichtje in de Baarnsche Courant van 8 november 1960, ‘’In de nacht van 4 op 5 november 1960 is naar alle waarschijnlijkheid de stuurmansleerling Nico Driessen van het m.s Kreon, 25 mijl ten Z.W van Kaap Lizard overboord geslagen en daarbij in de golven omgekomen’’.

Een scheepsdrama verwoord en in beeld gebracht!

Via een, van mijn moeder ontvangen telegram, was ik tijdens de reis op de hoogte gebracht van dit verschrikkelijke nieuws. Het krantenbericht las ik op 10 december, de dag dat ik, weer terug in Rotterdam, afmonsterde van de reis. Nico, mijn vriend gedurende vijf gymnasiumjaren was voorgoed weg uit mijn leven. Ik bracht een bezoek aan zijn ouders en deelde hun verdriet. Ik mocht een keuze maken uit de door de rederij thuisbezorgde plunje. Een warme jas voor op wacht en een paar laarzen vormden de laatste tastbare herinneringen. Op verzoek van de redactie van ANIMO, de schoolkrant van Het Baarnsch Lyceum schreef ik een ’In Memoriam’ voor mijn overleden vriend. Mijn verhaal werd geplaatst in het kerstnummer, samen met een ontroerend gedicht van de conrector, de heer Schults. De eerste twee regels luidden: “Hij las aan tafel bij de lamp, toen gleed het boek hem uit de handen” . Advent 1960 nam ik definitief afscheid van een vriendschap. Op 17 december vertrok ik met de Aludra voor haar tweede Zuid Amerika reis van Rotterdam, via Las Palmas, naar Rio de Janeiro. Kerstfeest op zee, dat wel, maar bij mij ontbrak het echte kerstgevoel. Iemand zei me dat het leven verder ging.

Mooiste Kerstcadeau              

You're still the one!

Augustus 1961, monsterde ik voor de vierde en tevens laatste keer af van het m.s. Aludra. Mijn jaar als stuurmansleerling zat er op. Ik had mij in Amsterdam in laten schrijven voor de opleiding derde stuurman grote handelsvaart. Plaats van handeling, de Hogere Zeevaartschool in de Foeliedwarsstraat. De tijd van het grotere werk en de vooruitgang leek aangebroken. Niets was echter minder waar. Terwijl de mij toebedachte studietijd als los zand door mijn vingers gleed, verliep mijn studie steeds rommeliger. Ik ging fluitend, dat wel, zeg maar gerust flierefluitend, door het leven en van studeren kwam niet veel. In december bereikten mijn studieactiviteiten een absoluut dieptepunt. Ik stond op het punt het bijltje er bij neer te gooien. De ommekeer kwam toen ik op tweede kerstdag, op de verjaardag van een goede vriend, een lief, mooi en vrolijk Indisch meisje ontmoette.

Kerst 1961, Mijn mooiste kerstcadeau ooit!

Marty, geboren in Magelang in het voormalig Nederlands Indië, voor werk vanuit Leeuwarden naar Baarn gekomen: eerste kapster bij Kapsalon Kwakernaat op de Sparrenlaan. Het was liefde op het eerste gezicht. De liefde was en is nog steeds wederkerig. De zon ging weer schijnen in winters Baarn. Mijn leven werd anders, ik had iets om naar uit te kijken. Een gezamenlijke toekomst lag in het verschiet. Er zijn maar weinig woorden voor nodig om vast te leggen dat ik Kerst 1961 mijn mooiste kerstcadeau ooit heb gekregen!  

m.s. Alkes in New York, een tikkie roestig
Foto: Coll. Willem H. Moojen

De winter was lang

Op 8 december 1962 monsterde ik aan als 4e stuurman op het ms. Alkes. Dit in 1957 gebouwde vrachtschip voer op de lijn New York via de Middellandse Zee naar de Perzische Golf en weer terug naar de USA. De Alkes had in de Perzische Golf averij opgelopen welke in Newark, New Jersey gerepareerd zou worden. De naam van de reparatiewerf was ’Bethlehem Steel’. Hoe toepasselijk met de kerstdagen in het vooruitzicht. Het was koud, bitter koud. Temperaturen van vijfentwintig graden onder het vriespunt waren géén uitzondering! Onze dokbeurt duurde lang, te lang, naar onze zin.

 

Newark, Hudson River. Winter 1962-63. Het was koud, bitterkoud!

   

Moment voor bezinning, Saint Patrick
Cathedral, New York

Kort voor kerst verhaalden wij naar Hoboken. Om de kersttijd waardig door te komen bezochten we het Zeemanshuis, op 42nd Street, in hartje downtown Manhattan. Een redelijk serieuze gelegenheid dat wel, maar bij gebrek aan dollars een goed en warm alternatief voor het koude Hoboken. Goed gezelschap, hot chocolate en Christmasbiscuits! Laat de feestdagen maar komen. Onze 3e stuurman, Gerrit Kerssens had een ouderwetse katholieke opvoeding genoten en wist wat goed voor ons was. Onder zijn bezielende leiding gingen we op tweede kerstdag met ons vieren, leerling stuurman Bob, een 4e w.t.k en ikzelf, naar een mis in de Saint Patrick Cathedral. Binnen in het indrukwekkende kerkgebouw was het redelijk warm en vooral sfeervol. We volgden de mis en luisterden naar de gewijde, door een groot koor gezongen, kerstliederen. Op de knieën in gebed verzonken, zijn we alle vier in slaap gevallen. Een priester op ronde heeft ons gewekt. Merry Christmas boys! God bless!






Goed voer en een warme stal
December 1963. In deze periode voer ik als 4e stuurman op het ms. Aldabi, ’Grand Old Lady’  van de Rotterdam Zuid Amerika Lijn.

m.s. Aldabi in haven Buenos Aires
Foto: Coll. Frank Haalmeijer

Onderweg van Bahia, Brazilië, via Las Palmas naar onze thuishaven Rotterdam. Kerstmis thuis bleek een onhaalbare zaak te worden. Het bijzonder goed verzorgde en smakelijke kerstdiner werd op volle zee genuttigd. Goed voer, zonder enige twijfel! Ook de jaarwisseling vierden we op zee. Kort voor aankomst Antwerpen ontving ik een telegram van mijn verloofde. De tekst luidde min of meer als volgt: ‘Moeten tijdens komend verlof trouwen. Woonruimte geregeld. Liefs Marty’. Een tekst die voor veel hilariteit aan boord zorgde en volgens mijn meelevende collega’s reden gaf tot een feestje. Uiteindelijk bleek het niet om uitbreiding van ons prille geluk te gaan, maar was mijn lief er in geslaagd een bovenetage in een oude villa aan de Ruyterlaan te huren. Het huurcontract loog er niet om: ’aanstaande huurders werden geacht getrouwd te zijn’. Samenwonen was dus uit den boze. 9 januari 1964 meerde de Aldabi af in Rotterdam. Een paar weken later waren we  getrouwd. De warme stal in Baarn wachtte!

                       

De Ruyterlaan 4, van 1964 tot 1968 onze warme stal!

Kerstgroet vanuit volle zee
Kort voor Kerst 1966 voer het m.s. Marian Maria door Straat Messina op weg van Marseille naar Beirut. Rustig weer, goed zicht. Ik was 2e stuurman en liep de twaalf-vier wacht.

m.s. Marian Maria in haven van Marseille

Na het middagmaal kwam kapitein Jan Bos, een gemoedelijke Noord-Hollander, op de brug een praatje maken. Terwijl we samen stonden te kletsen zagen we in de verte aan bakboord een aantal vissersschepen.

Kerstgroet uit volle zee!

‘Zet de telegraaf maar op Stand-By voor manoeuvreren, stuurman’ zei onze ‘Ouwe’. Ik keek hem niet begrijpend aan, maar deed wat me gevraagd werd en waarschuwde tegelijkertijd de machinist van de wacht. Kapitein Bos was inmiddels naar beneden gegaan en kwam terug met een mandje, met daarin een paar sloffen sigaretten en iets dat leek op een enveloppe. Toen een van de vissersbootjes binnen gehoorsafstand gekomen was, praaiden we de visserman, zwaaiden met de sloffen en jawel, ons gebed werd verhoord. Hij kwam min of meer langszij, het aan een hieuwlijn vastgemaakte mandje werd neergelaten, sigaretten en de geheimzinnige enveloppe gingen eruit, en een aantal bijzonder verse vissen erin. We zwaaiden en riepen in ons beste Italiaans ’grazie’, gaven volle kracht vooruit en vervolgden onze weg naar Beirut. In de zomer van 2008 ging de telefoon. Kapitein Bos zei dat we maar weer eens langs moesten komen. Hij was wat aan het opruimen geweest en had een aantal voor mij interessante zaken apart gelegd. Zo gezegd zo gedaan. Bij de klaargelegde spullen lag een kleine enveloppe, voorzien van een Italiaanse postzegel van 100 lire, een poststempel gedateerd 20 december 1966, voorzien van de naam van zijn echtgenote en het toenmalige woonadres van de familie Bos. Op de achterflap was geschreven:  ’J.J. Bos, m.s Marian Maria, Straat Messina.’  De inhoud, een kleurig kaartje met daarop een met een kerstbal spelende poes met daarop gedrukt, ’Heureuse Année’,  en de handgeschreven tekst: ’19-12-66. Eens kijken of de Kerstgroet uit de Straat van Messina lukt. Nogmaals m’n allerbeste wensen voor allen, Jan’’. Een Kerstgroet vanuit volle zee!

                                                     
Kerstfeest in het zicht van de haven
De dag voor Kerst 1966 gingen we voor anker op de rede van Beirut. Er werd geen aanstalten gemaakt om voor de kant te gaan en al snel werd het duidelijk dat we de kerstdagen buitengaats door zouden gaan brengen. Zonder kerstboom maar wel voorzien van een goed gevulde in Marseille aan boord gebrachte kerstkist, met allerhande aardige Kerstfeest-op-zee geschenken, lukte het ons om in het zicht van de haven toch een gezellige sfeer te scheppen.

Kerstfeest 1966 a/b m.s. Marian Maria

Kok Cor Haasnoot, gesteund door Kapitein Jan Bos, zelf een hartstochtelijk hobbykok, zorgde voor een prima kerstdiner. Ikzelf tekende de menu’s en tevens viel me de eer te beurt een kerstverhaal voor te lezen. In gezamenlijk overleg besloten we, om op vrijwillige basis, in de messroom achteruit uitserveer- en andere restaurantwerkzaamheden te verrichten. Dit, denk ik, redelijk ongebruikelijke kerstgebaar werd door de bemanning zeer gewaardeerd. Omdat we voor anker lagen op een goed gevulde, om niet te zeggen overvolle ankerplaats liepen we een volledige ankerwacht. Niets mis mee. Tijd voor jezelf om na te denken over je verdere leven. Radio Luxemburg en soms Veronica (!) aan. Meezingen met de tophits van die dagen. Heel bijzonder om in het verre Libanon je plaatsgenoten, Les Baroques ’Such A Cad’ te horen spelen. Weliswaar géén engelenkoor, maar toch een vertrouwd geluid in de stille, heilige nacht.

Baarns muzikale trots: 'Les Baroques', kas Cantonspark. Zelfs in Beirut te ontvangen via Radio Veronica

Tegelijkertijd genieten van een overweldigende sterrenhemel en, ook de liefde voor de zeeman gaat door de maag, van een door onze goedlachse Spaanse bediende Juan rijk gevulde wachttrommel. Naast de bekende boterhammen met cervelaatworst, op de vloot ook wel sterf-op-straatworst genoemd, gebraden kippenpoten en andere zaligheden, overgebleven van het kerstdiner. Volgens mij heb ik die Kerst voor het eerst de echte ster van Bethlehem gezien. Zeker is dat ik mij nog nooit zo dicht bij de oorsprong van het kerstgebeuren had gevoeld.

Herders in Beirut, zij hadden hun schapen geteld!
Foto's: Coll. Koos Kouwijzer

Kerstdagen thuis

Het s.s. Cirrus op volle zee. Aflossing van de wacht. Naar huis voor Kerst.
Foto: Coll. Frank Haalmeijer

Na een reis naar Station Mike, een zeker in de wintermaanden, desolate en stormachtige plek, halverwege Noorwegen en IJsland, op de overgang van de Atlantische Oceaan naar de Noorse Zee, meerde het weerschip s.s. Cirrus, op 19 december 1968 af op haar vaste stek aan de Parkkade, Rotterdam. Nagenoeg aan de voet van de Euromast en op een steenworp afstand van de fameuze Ballentent.

De Cirrus op haar vaste stek aan de Parkkade, Rotterdam
Foto: Coll. J.G. Nierrop, Maritiem Trefpunt Almere

Door Nigoco personeelszaken was ik tot stuurman van de wacht gebombardeerd. Dat hield in dat ik niet naar huis kon en aan boord diende te blijven. Van kantoor kregen we te horen dat, we, machinist van de wacht en ikzelf, ons kerstdiner, tegen inlevering van daarvoor bestemde en inmiddels uitgereikte tegoedbonnen, af konden halen bij een nabijgelegen eethuis. Het moge duidelijk zijn, dit was niet mijn ideaalbeeld van een kerstfeest aan de wal. Ik weet niet meer wie, maar iemand gaf me de naar later bleek, gouden tip om bij personeelszaken te informeren of zij niet een stuurman met studieverlof wisten die een paar dagen verlof bij wilde verdienen. Het plan lukte, ergens in Noord Holland werd een studerende collega-stuurman gevonden bereid tegen vergoeding van een aantal extra verlofdagen mijn kerstwacht over te nemen. Op de dag voor kerst, een aantal uren nadat mijn aflosser aan boord gekomen was, zat ik samen met mijn vrouw en ons dochtertje Yasmin, van ruim drieëneenhalf, voor onze eigen kerstboom thuis in Baarn.  

'I'm dreaming of a White Christmas'. Het bleef niet bij dromen: het Cantonspark en de tuin van Schoonoord in Kerstsfeer.
Thuis op de Heemskerklaan!

Dat gaf pas een echt kerstgevoel. Onze kerstvreugde werd nog vergroot door het feit dat mijn vrouw in verwachting was van ons tweede kind. De dag na kerst weer terug naar Rotterdam. Wachtlopen en voorbereiden op de reis naar station Alfa gelegen tussen IJsland en Groenland . Winter op zee! Kerst 1968, feestdagen die ik niet snel zal vergeten.

Ik wens alle lezers van de verhalen op Groenegraf.nl  een mooie Kerst en een behouden vaart in het nieuwe jaar.

Ed Vermeulen (1942)

Alle foto's coll. Ed Vermeulen, tenzij anders aangegeven.