 |
Gijsbert van Zadelhoff
(1908-1934) |
Hoe groot is de kans dat je met een vliegtuig neerstort en het overleeft? En hoe groot is de kans dat je daarna nog een keer neerstort met een vliegtuig? Het overkwam maar liefst twee Baarnaars. In een eerder artikel schreef ik al over
Gerrit Geysendorffer die een vliegtuigcrash in India overleefde, maar later bij een crash in Denemarken het leven liet. Geysendorffer moest overigens in zijn tijd wel vaker noodlandingen maken. Er is echter nog een Baarnaar die twee crashes moest meemaken, met twee heel beroemde vliegtuigen: de Ooievaar en de Uiver! Dit artikel gaat over Gijsbert van Zadelhoff.
Gijsbert (Bert) van Zadelhoff werd geboren op 3 mei 1908 in Baarn, als zoon van spoorwegbeambte Adrianus Martinus Antoni van Zadelhoff en Jannigje van Dijk. Na zijn lagere school ging hij van 1921 tot 1925 naar de H.B.S. In oktober van 1927 behaalde hij het eerste klasse certificaat voor radiotelegrafist en op 6 oktober van dat jaar trad hij in dienst als assistent-telegrafist van
Radio-Holland. Op 16 oktober werd hij bevorderd tot telegrafist 2e klasse. Hij heeft onder andere gevaren op Salamat, Optenoord, enkele schepen van de Java-China-Japan-lijn, Johan de Witt, Veendam, Gelria en Oostkerk. Op 30 juli 1931 kwam hij in opleiding bij de KLM, waar hij op 1 augustus 1931 in dienst trad. In diezelfde maand vertrok hij onder gezag van dhr. Beekman voor de eerste maal naar Indië met de PH-ASF. In totaal zou hij 10 vluchten op Batavia maken.Van Zadelhoff was een van de eerste en bekwaamste telegrafisten van de KLM.
 |
| De Ooievaar |
 |
| De Ooievaar na de crash |
Op 6 december 1931 gaat het voor het eerst goed mis. Van Zadelhoff vliegt met de "Ooievaar", een Fokker F.VIIb PH-AFO van de KLM van Bandoeng in Nederlands Indië naar Schiphol. Op de luchthaven van Bangkok had het toestel juist nieuwe passagiers opgehaald. De bemanning bestond uit Thaeke Wiersma (gezagvoerder), Jan van Onlangs (2e vlieger), Gijsbert van Zadelhoff (marconist) en J.F.W.O. Kotte (boordwerktuigkundige). Als passagiers vlogen mee de heren A. Borg uit Nederland, kolonel Brinsmead uit Engeland, en C. Baudart uit Frankrijk. Na de start in Bangkok verongelukte de Ooievaar door een openstaand ventilatieluik boven de cockpit. Startofficier Nai Deb Deng Pananol zag het luik openstaan en probeerde, wijzend naar het luik, de bemanning te waarschuwen. Waarschijnlijk werd dit door de bemanning als een groet aangezien, want het toestel taxiet door en start wordt ingezet. Door het openstaande luik kreeg het toestel geen lift en kwam niet los van de grond. De Ooievaar sloeg te pletter tegen een dijkje in een rijstveld. Alleen Van Zadelhoff en Brindsmead zouden de ramp overleven. Brindsmead was zwaargewond en Van Zadelhoff was slechts licht gewond.
 |
Gijsbert van Zadelhoff bij het graf
van de omgekomen piloot Wiersma |
De stoffelijke overschotten van de omgekomen bemanning werden eerst in Bangkok begraven, maar later naar Nederland overgebracht om op 1 februari ter aarde te worden besteld. Het graf van Wiersma is nog steeds te vinden op begraafplaats Zorgvlied aan de Amsteldijk in Amsterdam. Kotte en Van Onlangs werden in Rotterdam op begraafplaats Crooswijk begraven. De zwaargewonde kolonel Brinsmead was directeur van een Australische luchtvaartdienst. Hij was in Alor Star gecrasht met het Australische postvliegtuig "Southern Sun". Hij overleefde dit ongeluk en vervolgde zijn weg met "De Ooievaar" die dus ook crashte. Ook dit overleefde hij, zij het zwaar gewond, ook.
Gijsbert van Zadelhoff had dit maal dus ook het geluk met slechts lichte verwondingen uit het toestel te komen, maar het geluk zou niet bij hem blijven zoals later zou blijken.
Op 8 september 1932 treedt Gijsbert in Amersfoort in het huwelijk met Maria Jacoba (Mies) Ruitenberg. Uit dit huwelijk wordt dochter Ineke van Zadelhoff geboren.
 |
| De Uiver |
 |
De bemanning van de fatale vlucht met de Uiver.
v.l.n.r. Waalewijn, Beekman, Van Steenbergen en Van Zadelhoff |
Op 20 december 1934 was het toestel Douglas DC-2 PH-AJU op weg naar Batavia, met een lading kerstpost. Het toestel was genaamd "De Uiver". Uiver is is het Betuws dialect voor "Ooievaar", hoe vreemd kan het zijn... Aan boord zijn vier bemanningsleden en 3 passagiers. Gezagvoerder Beekman, tweede piloot Van Steenbergen, boordwerktuigkundige Waalewijn en, u raadt het al, radio-telegrafist Gijsbert van Zadelhoff. De drie passagiers waren Prof. Walch en de heren Berretty en Kort. Na een tussenstop in Caïro wilde gezagvoerder Wim Beekman niet vertrekken omdat hij het weer te slecht vond. Toen KLM-directeur Albert Plesman hem dreigde te ontslaan, vertrok de Uiver toch, maar kwam nooit in Bagdad aan. Door het slechte weer verongelukte het bij Rubath Wells in het Irakese deel van de Syrische woestijn. Alle inzittenden kwamen daarbij om. De schriftelijke rapporten over de ramp zijn nooit gepubliceerd, maar werden door historicus Herman Dekker bij de toenmalige Raad voor de Luchtvaart teruggevonden. In de onderzoekscommissie van de KLM zelf, die ter plaatse onderzoek deed, zat onder andere
Gerrit Johannis Geysendorffer (kent u hem nog?)
 |
| Het overlijdensbericht van Gijsbertus van Zadelhof |
Gijsbert van Zadelhoff werd slechts 26 jaar oud. Dochter Ineke was nog zo jong dat zij zich haar vader niet meer bewust zal herinneren. De lichamen van de slachtoffers van de Uiver werden op 23 december 1934 begraven op de Engelse begraafplaats in Bagdad. Op 22 januari 1936 werden de lichamen (met uitzondering van dat van Berretty) weer opgegraven om naar hun laatste rustplaats in Nederland gebracht te worden. Gijsbert van Zadelhoff werd samen met Waalewijn en van Steenbergen herbegraven op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied. Echtgenote Mies Ruitenberg hertrouwde in 1944 met Egbert Johannes Gerrit Mertens zur Borg. Zij overleed in 2002 in Amersfoort en werd daar op de R.K. begraafplaats begraven.
Bronnen:
http://www.hdekker.info/Nieuwe%20map/1931.htm#06.12.1931
http://www.aviacrash.nl/paginas/ooievaarbkk.htm
http://www.hdekker.info/Nieuwe%20map/1934.htm#20.12.1934
http://www.aviacrash.nl/paginas/uiver.htm
 |
| De Uiver neergestort in het Irakse deel van de Syrische Woestijn |
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter.
