De Ondergang van een Volkscultuur deel 1 van 2



Havenmond van Spakenburg

Spakenburg in Nood

Op woensdag 20 juli 1932 werd geschreven: Nu de Zuiderzee is afgesloten en weldra de laat­ste bot en de laatste garnaal uit brakkig water zijn overgegaan in de visschersbun, staan de oude stadjes en dorpen langs onze binnenzee voor de lang gevreesde crisis, zal het adem-benemend "Wat nu ?" er spoken om de verweerde gevels.

De zee is leeg: wie geeft ons werk ?

Een volledige ommekeer, noodzakelijk en on­afwendbaar, wordt er het diep-grijpend proces, dat, nu de eenheid van geloof, bedrijf en zeden onherstelbaar gebroken is, uiteen gaat rafelen, wat in eeuwen is gegroeid tot een broze, kostbare volkscultuur. De strenge beslotenheid, het vast­houden aan eigen normen voor omgang en samen­leving, aan eigen tradities, dat alles was· de groote kracht, die het wonder geheel in stand hield. Uit die beslotenheid moet men thans los, het leven gaat andere, nieuwe ei­schen stellen, onzekerheid verkeert in nood, de fun­damenteele bestaansmoge­lijkheid is afgesneden.

Spakenburger jong volkje, Zusjes met de "pluum",

broertjes in boezeroen en lange zwarte broek



Wie in deze dagen Urk of Volendam bezoekt, ziet hoe er het eigene in kleeding en zeden al verzwakt en verdwijnt, hoe de opgroeiende jeugd het oude "pak" ontwent en zweert bij de "chic" der confectie. Op Urk is de ontluistering al erger dan te Volendam, waar tenminste de 'vrouwen · en meisjes het eigen costuum nog trouw blij­ven, maar toch wijst alles er reeds op, dat met het huidig geslacht ook dit oude cultuurbezit zal on­dergaan. Beter nog handhaaft zich Marken, waar de kerkegang geen breuk of barstje vertoont en ook het christelijke Spakenburger volk gaat nog op naar het bedehuis met ongerept de glorie van eigen bonte kleedij.

Doorkijk tusschen de havens

Juist dáárom gaan in deze dagen de bezorgde gedachten niet in het minst uit naar Spakenburg, naar dit eenzaamste en meest geïsoleerde aller Zuider-zeeplaatsen, waar de ontreddering het volk, losgerukt van zijn levensankers, wel het diepst moet aangrijpen.

Arm" Spakenburg ! Zoo mooi ligt het daar nog met de saamgeklonterde huizenkluftjes, ver van de "wereld", tusschen zee en land, het onafzien­bare boomlooze land, een graswoestijn langs de Utrechtsche kust. Zichzelf genoeg, één in arbeid, één in geloof, met zijn sterke saamhoorigheids­gevoel, dat· als een schuttende greep de dorpsge­meenschap omvat.

Als visschersplaats biedt Spakenburg weinig moois, een eigen bouwtrant zooals Volendam, Mar­ken en het oude Urk kent het niet. De gevels zijn nuchter en praalloos, al hebben ook zij dat uitge­sproken eigene: een sfeer van visch, teer en zuchtend water, die hangt om al de oude huizen rond de binnenzee. Spakenburg wordt gemaakt, wordt bezield door zijn menschen, zijn vrouwen en meisjes vooral, die met hun kleurige, frissche verschijningen het dorp doen leven tot in de nok van zijn rood-gepande daakies. Als men Spaken­burg zoo beziet, liefst in 't bedrijf van elken dag, verwondert men zich telkens weer, hoe hier in het hart van beschaafd West-Europa een zoo wonder-eigene gemeenschap, een zoo bonte cul­tuur zich kon handhaven, door eeuwen en eeuwen heen, zelfs tot in onzen tijd, die toch overal dóór­dringt met zijn nuchteren, alles-vervlakkenden geest. Het is hier nog zoo eerlijk en echt, zonder toeloop van vreemdelingen, om wie men ten eigen profijte een verkleedpartij organiseert. Er bestaat niet veel belangstelling voor dit dorp: het ligt te achteraf en is op Zondag weinig herbergzaam. Overtuigd te leven in de vreeze des Heeren stelt de rechtzinnige Spakenburger ook geen prijs op het "Zondag-schennend" toeristenverkeer.

 

Ferme dochters van Spakenburg. De linksche, met donkeren kraplap, is in de rouw.



Leen Bakker

Geplaatst door L.J.A.Bakker

http://ljabakker.magix.net/website

http://knipselsuitkranten.nl

http://www.grijsvuur.nl

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter