Het oudste kerkhof van Baarn deel 2

 Deel 2

(1928 door T. Pluim)

 Nu meende ik te moeten aannemen, dat ’t ontdekt kerkhof door de Katholieken in stilte was gebruikt om er hun doden te begraven, te meer, daar het terrein indertijd eigendom van een Katholiek ingezetene was n.l. de familie Schimmel, die op de huidige boerderij van Paridon bij den Baarnschen Tol I woonde. Wel bleven hier ook nog eenige vragen open (bijv. waarom niemand zich iets meer van zulk een geheim kerkhof meer herinnerde), maar. .. 't was de eenige mogelijkheid, naar mij dacht.

Eerst in 1926 zou het raadsel worden opgelost. In dat jaar ontdekte dr. J. H. Holwerda, onze groote ontgraver, tusschen Putten en Voorthuizen een uitgestrekte begraafplaats, waarin drie soorten onderscheiden werden : heidensche (die Noord-Zuid loopen), Christelijke met heidensche herinneringen (o.a. een muurtje van steenen of een houten koepelgewelf, en met allerlei bijgaven) eindelijk zuiver Christelijke, die Oost-West liepen en bijna niets van versierselen bevatten, alleen soms een enkel kruisje. Weldra werden ook op de andere plaatsen o.a. bij Wageningen dergelijke graven (niet bij een kerk) ontdekt, die er op wezen, dat het de eerste Christelijke graven in ons land waren Wegens hun hoogen ouderdom (plm. 1000 jaar) zijn de geraamten zoo goed als geheel vergaan.

Zoo is  ook het raadsel van kerkhof in de Kerkstraat opgelost: het is een oude, Christelijke begraafplaats, de eerste van dien aard. Wonderwel stemt daarmee overeen, dat het doopvont, in 1888 bij de kerk op den Brink opgegraven, er op wijst, een 1000 jaar geleden, reeds in Baarn een Christelijke kerk stond, zoodat de gevonden begraafplaats óók uit dien tijd stamt. Men begroef blijkbaar toen nog niet in en om de kerk, maar op eenigen afstand er vandaan. Zoo schreef mij indertijd de heer Dudok van Heel. dat hij op zijn buitengoed bij Valkeveen in „Graeffenveld" ook een begraafplaats had blootgelegd, waarvan hij evenmin de herkomst kon vermoeden. Thans kunnen wij het toe schrijven aan de verdwenen stad Naarden, die er een klein half uurtje vandaan stond (thans op de plaats, door de zee ingenomen).

Jammer, dat wij niet reeds in 1921 wisten, wat wij thans weten : dr. Holwerda zou zeker zich gehaast hebben om dit oude kerkhof in de Kerkstraat nader te onderzoeken.

De gevonden resten uit dit kerkhof zijn, zoals de heer Walraven mij meedeelde, met alle piëteit op het Katholieke  kerkhof begraven, tegelijk met de resten van het Katholieke kerkhof uit wijk Santvoort. Immers bij de inwijding der nieuwe Katholieke kerk in de Kerkstraat (1861), werd het oude kerkje op Santvoort afgebroken. Het kerkhof bleef ongebruikt tot het jaar 1921, toen het (na 60 jaar) ontruimd werd en aan de gemeente werd verkocht. De resten in de graven zijn toen naar t Kerkhof in de Kerkstraat overgebracht.

Schuilkrk Zandvoortweg

het torentje op de schuilkerk

Het oude kerkhof deel 1

 

HET OUDSTE KERKHOF VAN BAARN deel 1

(1928 door T. Pluim)

Het was op een donkeren voorjaarsavond. Zaterdag 5 Maart 1921, dat de heer H. A. van der Heyde, Mr. Kleermaker in de Kerkstraat, mij kwam berichten, dat er die morgen naast zijn tuin een oud kerkhof was aangegraven. Hij had mij al meermalen allerlei wetenswaardigheden over oud Baarn meegedeeld, zoodat hij wel wist, dat zijn mededeeling niet ter griffie zou worden gedeponeerd, ik haastte mij dan ook den volgenden morgen deze belangrijke ontdekking van naderbij te bezien.

Men was bezig de fundamenten te graven voor de St.-Bonifaciusschool, (opm: nu de Basisschool St. Aloysius), waarvoor men het perceel en den tuin van de familie Van der Flier had aangekocht. Nu waren de grondwerkers uit Laren in den morgen van bovengenoemden 5 Maart aan het spitten geweest en hadden eenige doodsbeenderen aangegraven. Aanvankelijk wist men niet, waarmee men te doen had. maar alras bleek hier een oud kerkhof gelegen te hebben. Daar het contract met den aannemer luidde, dat de zwarte grond tot het witte zand moest worden uitgegraven, kwamen weldra duidelijk de beddingen van vroegere graven voor den dag. Het voorste deel van het terrein (van de Kerkstraat af gerekend) stond vol water en had een zwarten grond, maar op de plaats der bedoelde graven had men er geen last van. Blijkbaar is daar de grond opzettelijk met wit zand opgehoogd, om dus als begraafplaats te dienen.

Wat opviel, was, dat in deze graven zeer weinig resten van geraamten gevonden werden, en toch wees de aanleg er duidelijk op, dat men hier met een begraafplaats te doen had, ook reeds hierom, doordat de graven alle van het Oosten naar het Westen lagen.

Hoe groot dat oude kerkhof was, kon niet gezegd worden, daar het terrein slechts voor een gedeelte bewerkt behoefde te worden. Misschien strekte het zich nog over de Penstraat uit. Er waren omstreeks 20 graven blootgelegd, d.w.z. een rij van 20 graven. De bedding (of bodem) was niet diep, hoogstens konden er twee lijken boven elkander geborgen zijn. Ook waren zij zeer smal, zooals bijv. de grafruimten op het St.-Janskerkhof bij Laren.

Natuurlijk rees de vraag : wat was dat voor een kerkhof.

In de Baarnsche archieven vond ik van deze begraafplaats nergens gewag gemaakt. Een Protestants kerkhof kon het niet zijn; immers sedert de Hervormden de kerk op den Brink kregen (Kerstnacht 1580), hebben zij in en om de kerk begraven. Een Israëlitisch kerkhof kon het ook niet wezen, daar er eerst in 1752 zich hier een Joods gezin kwam vestigen en tot in onze dagen toe de eenige Joodse familie in Baarn gebleven is (n.l. de familie Meyers, die in genoemd jaar alhier in de Nijverheidstraat een slagerij opende, thans de firma Sohl & Hoksbergen).

Bleef dus over aan een Katholiek kerkhof te denken. Nadat de Katholieken in genoemden Kerstnacht aan de Hervormden de kerk hadden afgestaan, moesten zij toch in de Hervormde kerk hun dooden begraven. (Eerst in 1830 kregen zij een eigen kerkhof op Sandvoort, naast hun kerkje aldaar.)

De Aloysius school lang geleden

 

Jongedameskostschool

Voordat in Baarn het Lyceum werd geopend (1 september 1919) bestond er in het dorp een Jongedameskostschool, waar "de deftige ingezetenen" (ook van buiten Baarn) les kregen, welke bij hun opvoeding paste. Volgens "Pluim" werd de eerste school reeds in het jaar 1839 gesticht door mej, W. C, H. Hoogeveen. Deze school werd echter in 1845 opgeheven, dus had geen langdurig bestaan.

In 1864 kocht de gemeente de in 1823 gebouwde villa Land en Zeezicht" (koopsom f 6500.-), waarin wederom een-Dameskostschool werd gevestigd. Bij de villa (waar de dames "in de kost" waren) werd in datzelfde jaar een school gebouwd. De inrichting bleek levensvatbaarheid te hebben: er kwamen steeds meer leerlingen.

Tijdens de directie van mej. C. M, Cramer (1889-1902) werd het woonhuis afgebroken en door een moderne villa vervangen. Aannemer was de heer J. Hartog te Baarn voor de som van f 25.000.-, naar een ontwerp van de toenmalige gemeentearchitect, de heer H, E. Hoegsma.

In 1905 besloot de gemeenteraad ook een nieuwe school te bouwen. Aannemer was de heer B. J. van Klaarwater alhier voor de som van f 21.600.-, naar een'ontwerp van de nieuwe gemeente-architect, de heer F, F. de Boois. De school werd op 1 november 1906 betrokken.

Op de unieke foto uit het jaar 1907 ziet u de leerlingen en de leraressen opgesteld voor de nieuwe school.

Volgens hen die het weten kunnen, zijn de meisjes op de foto gemiddeld 17 á 18 jaar ...Velen van hen dragen lange witte schorten, (schoolkleding?)

De meeste lezers zullen al wel gezien hebben wáár de school stond. Namelijk aan de d'Aulnislaan: waar voorheen de bekende Muisjesfabriek van de fa. de Ruyter stond. De villa, waar de meisjes in de kost! waren, stond: er tegenover. Verschillende oudere lezers, die we de foto lieten zien, herinnerden zich met veel genoegen, dat op "Middenbosch" (tussen Dalweg, en Zandvoortweg) in het jaar 1925 of daaromtrent een gezellige, feestelijke Winkelbeurs werd georganiseerd

Tenslotte

Mej. E. C. S. Jas was directrice van de school van 1907 tot 1911. Zij gaf het instituut de naam "Middenbosch", zoals ook haar kostschool in Doorn heette.

Van 1911 tot 1919 was mej. C. M. E. van den Berg directrice. Zij maakte van de inrichting een bijzondere H.B.S, met 5-jarige cursus. De laatste directrice was mej. N. A. Vermeer (1 september 1919 tot 1 november 1923).

Zoals gezegd: door de opening van het Baarnsch Lyceum trok de Dameskostschool steeds minder leerlingen, zodat zij met 1 november 1923 werd opgeheven,Op 12 augustus 1925 besloot de gemeenteraad "Middenbosch" te verkavelen en er een nieuwe weg over aan te leggen: de d'Aulnislaan. Op 3 februari 1926 werd het terrein en de gebouwen verkocht en wel aan de heren P. de Ruyter te Baarn en J. Machielsen te Soest, elk voor ruim f 20.700.-.

De mooie villa werd afgebroken en van de stenen enkele huizen aan de d'Aulnislaan gebouwd.

Eerst werd in de school een cartonnagefabriek gevestigd en in het jaar 1928 door de heer de Ruyter ingericht als fabriek waar gestampte muisjes enz, werden vervaardigd, die weldra alom in den lande zeer gunstig bekend werd.

De winnaar deze week is: Bob Versteeg uit Baarn.

Fa. de Ruijter 

zoekplaatje Baarn

 Zoekplaatje in Baarn

1: Waar stond deze school die in 1907 werd geopend?

U kunt hierop reageren via het sturen van een briefje naar:

Stichting Groenegraf.nl

T.a.v. Baarnsch Geheugen

Marisstraat 4

3741 SK BAARN

Of stuur een e-mail naar :bakker.groenegraf@gmail.com

Onder de goede inzenders verloten we het boek “Waarom redden" over de Brandweer van Baarn.

Dit boek is geschreven door Maartje Hormes en Leen Bakker en uitgegeven door Personeelsvereniging Brandweer Baarn in 2007.

Daarnaast ontvangt de winnaar ook nog een fles wijn voorzien van een ansichtkaart uit Baarn, beschikbaar gesteld door Mitra Baarn – Van der Steeg Laanstraat 72, 3743 BH Baarn, tel: 035-5426063.

Lees de 1500 verhalen over Baarn op: [HTTPS://groenegraf.blogspot.com]