Afgetreden bestuursleden hartelijk gehuldigd in juli 1956.
Kleuters namen afscheid met bloemen defilé en hoepeldans Het was Woensdag voor het bestuur, het personeel en de kleuters der Prinses Amaliaschool een zeer bijzondere dag. Na, onder vaak moeilijke omstandigheden, gedurende ruim 28 jaar presidente te zijn geweest van het bestuur der Prinses Amaliaschool, nam mevrouw L. E. J. van Reenen-van Romondt Vis afscheid van het bestuur, waarin zij sinds Juni 1924 zitting had. En met haar legden mej. H. F. van Oordt, die 34 jaar de financiën der school met grote accuratesse heeft beheerd, en mevrouw J. M. Kipp-Meyer, sinds 1945 bestuurslid, waarvan de laatste 5 jaar secretaresse, hun bestuursfuncties neer. Dit geschiedde tijdens de bijzondere bestuursvergadering, welke 's morgens om half 10 in de bestuurskamer der school aanving. In deze vergadering werden de scheidende bestuursleden door de nieuwe presidente, mevrouw M. Spanjaard-Levy, toegesproken, die constateerde, dat het voor een overgroot deel aan mevr. van Reenen, mej. van Oordt en mevrouw Kipp te danken is, dat de Prinses Amaliaschool in Baarn zo'n goede naam heeft, dat het aantal leerlingetjes zo hoog is en dat de ouders met zo'n gerust hart hun kinderen aan de school toevertrouwen. Mevrouw Spanjaard merkte daarbij op, dat de dames haar taak op de enige juiste wijze hebben opgevat, n.l. gelovig en liefdevol. „U bent er altijd van doordrongen geweest, dat het God is, Die ons mensen roept tot onze taak.” Na de scheidende bestuursleden hartelijk bedankt te hebben voor de liefdevolle toewijding en de voorbeeldige trouw, waarmede zij gedurende een reeks van jaren haar taak verricht hebben, bood de nieuwe presidente ieder der dames een tastbaar blijk van erkentelijkheid aan.
Hierop nam mevrouw van Reenen het woord, om de bestuursleden te danken voor de prettige samenwerking en haar opvolgster te ver rassen met een artistiek voorzittershamertje. Om half elf begaf het gehele bestuur zich naar een der leslokalen, waar de 240 kleuters — keurig klassikaal en in rijen van twee op gesteld — en het personeel de dames met ongeduld wachtte. Nadat de bestuursleden onder een grote palm (van het Cantonspark) hadden plaats genomen, werden mevrouw van Reenen, mej. van Oordt en mevrouw Kipp toegesproken door het hoofd der school, mej. Cl. van Dijkhuizen. En toen begon een huldiging zó echt, zó hartelijk en zó kinderlijk spontaan, dat alle aanwezige volwassenen, doch in het bijzonder de scheidende bestuursleden, er diep van onder de indruk kwamen. Eerst zongen de kleuters een afscheidslied en daarna trokken zij ordelijk naar buiten, waar zij op de speelplaats voor de dames een aller aardigst hoepeldansje uitvoerden op muziek van een orkest, dat daarvoor in een „orkest bak” had plaatsgenomen. Het hoogtepunt van de huldiging werd echter het bloemen defilé. Drie meisjes hadden bij mevr. van Reenen, mej. van Oordt en mevr. Kipp plaats genomen en hielden een grote lege bloemenmand vast. Terwijl het orkest er vrolijk op los speelde, trokken ruim 200 kleuters aan de dames voorbij. Ieder kind had een boeketje bloemen bij zich en deponeerde dit in een der drie manden. Op de linker afbeelding mevr. van Reenen, mej. van Oordt en mevr. Kipp. Op de linker afbeelding, vooraan in het midden ben ik zelf. Rechts achterin ziet u mej. Cl. van Dijkhuizen.
Reclame-uitingen uit de tijd dat roken nog heel gewoon was.
door Eric van der Ent
Voor bedrijven was en is nog steeds een goede naamsbekendheid onontbeerlijk. Natuurlijk werd er vroeger al uitgebreid en met regelmaat geadverteerd in de Baarnsche Courant. Ook hingen er mooie uithangborden aan de gevels van de Baarnse winkels. Tegelijkertijd werd er gezocht naar andere manieren om naamsbekendheid te verkrijgen, vast te houden en te vergroten. Eén van die manieren was het drukken van reclame op gebruiksvoorwerpen.
Bij dit verhaal ziet u foto’s van Baarnse reclame-uitingen op asbakken. Inmiddels is de asbak uit de meeste huizen verdwenen, maar een paar decennia geleden was er op elke salontafel nog wel een te vinden. De Baarnse middenstand speelde hier handig op in door hun bedrijf via de asbakken onder de aandacht van hun clientèle te brengen. De in dit verhaal afgebeelde exemplaren vormen het bewijs. Inmiddels staan ze weliswaar niet meer op onze salontafels maar zijn ze echte verzamelobjecten geworden. De getoonde fraaie exemplaren zijn te vinden in de fotocollectie van ‘Geheugenvanbaarn.nl’. Maar er zijn ongetwijfeld nog veel meer ‘Baarnse’ asbakken bij onze lezers en kijkers thuis te vinden. We nodigen u dan ook uit om uw foto’s van uw Baarnse keramische objecten met ons te delen. Bij de met ons gedeelde foto’s vertellen we u, zoals u dit van ons gewend bent, ook nog een stukje geschiedenis van het betreffende voorwerp.
Asbak uitgegeven door J. Breunesse (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
J. Breunesse: We beginnen met een asbak van een echt Baarns familiebedrijf: J. Breunesse, Eemstraat 36, Tel. 3561, Baarn, wasmachines – stofzuigers. Het bedrijf bestaat nog steeds. Het heet nu Joop Breunesse VOF en is gevestigd aan de Abel Tasmanlaan 1, de voormalige boerderij van Groenesteijn. Joop Breunesse zelf is al een aantal jaren met pensioen en het bedrijf is overgenomen door schoonzoon Arno Goedknegt. Ook zoon Han werkt in het bedrijf.
Arno Goedknegt, Joop en Han Breunesse voor het bedrijf aan de Abel Tasmanlaan. (Foto: Hans Veltmeijer)
Oprichter van het bedrijf was de Joop’s vader Johannes (Hans) Breunesse (1915-1997). Rond 1950 begon hij met het verhuren van zog. ’langzaamwassers’. Ouderwetse wasmachines, een soort ton met een schoep, die je moest vullen met kokend water. De huurprijs bedroeg fl. 1,25 per dag en ze werden met de bakfiets aan huis bezorgd. Weer later toen ook volautomatische wasmachines werden geproduceerd werd overgeschakeld op de verkoop van deze apparaten. Al snel werd het assortiment uitgebreid met stofzuigers, koelkasten en gaskookstellen. Zoon Joop begon zijn zaak aan de Veldheimweg, maar het pand werd al snel te klein. Hij verhuisde zijn bedrijf naar de Abel Tasmanlaan, waar het nog steeds is gevestigd. Baarn kent uiteraard nog meer bedrijven met de naam Breunesse: Ben Breunesse Electra, Loodgieter Han Breunesse, Breunesse ICT. En inderdaad, het laat zich raden, allemaal familie van elkaar.
Het bedrijf aan Eemstraat 36 (Bron: www.breunesse.nl)
Asbak uitgegeven als relatiegeschenk ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van Conimex (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
Conimex: Het koloniale tijdperk bracht aan het begin van de 20e eeuw veel Indische eetgewoonten mee naar Nederland. Velen verhuisden na hun Indische tijd immers naar het vaderland. Zo ook het echtpaar Wim en Elisabeth Millenaar- Loen (resp. 1887-1955 en 1895-1994). Zij zouden naar later zou blijken een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van Conimex. De Indische Elisabeth was geboren in Depok (West Java) en ontmoette daar Wim Millenaar. Toen het gezin zich in 1932 in Baarn vestigde zetten zij een handeltje op in Indische gerechten en producten, genaamd Slamat (‘geluk’). Min of meer tegelijkertijd begon notaris Schouten in 1932 in het koetshuis van zijn villa aan de Eemnesserweg een bedrijf gericht op de import van mediterrane producten, het latere wereldberoemde CON(serven)IM(port)EX(port),. Maar al snel werd door Schouten en zijn zakenpartner, de eveneens in Baarn wonende heer Sterneberg, besloten zich te gaan richten op Indische waar. Zij kwamen in contact met het echtpaar Millenaar, waarbij Wim Millenaar zijn zakelijke contacten in Indië gebruikte om producten te importeren. Ook kreeg hij de leiding over het bedrijf. Zijn vrouw Elisabeth hielp mee met het bereiden van de gerechten op basis van de haar bekende familierecepten. Het eerste product was Sambal Oelek, al snel gevolgd door allerlei andere Indische gerechten, kruiden en specerijen.
Na de oorlog groeide de vraag naar de producten van Conimex en werden deze ook in zelfbedieningszaken en weer later in de supermarkten verkocht.
Conimex aan de Eemnesserweg (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
In 1972 verhuisde het bedrijf van de Eemnesserweg naar de Noordschil een bedrijventerrein nabij de A1. In datzelfde jaar werd Conimex gekocht door multinational Reckitt en Colman. In 1990 volgde de overname door CPC Benelux BV, waarna in 1998 de naam veranderde in Bestfoods Benelux BV. Overname door Unilever volgde in 2000.
25 jaar Conimex, een prachtig tegeltableau (Coll. Historische Kring Baerne)
Fa. H.C. Harmsen-woninginrichting (Coll. mevr. H. Huisman-Boom)
Fa. H.C. Harmsen-Woninginrichting: was gevestigd in een oude in villastijl gebouwde woning aan de Oosterstraat 26. In 1928 opgericht door meubelmaker Hendrik Cornelis Harmsen (1876-1943). In 1943 overleden de heer en mevrouw Harmsen kort na elkaar. De zaak die bekend stond om zijn service en kwaliteit werd daarna voortgezet door dochter Dirkje Harmsen (1900-?). Eind 1992 werd het bedrijf opgeheven. Menig Baarnaar heeft hier zijn ’ameublement’ gekocht.
Oosterstraat 4, later 26. Fa. H.C. Harmsen, woninginrichting (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
Camping Bestevaer (Coll. Geheugen van Baarn.nl)
Thijmen de Ruig in zijn ’paradijs’ (Coll. Geheugenvanbaarn..nl)
Camping Bestevaer: Toegegeven, niet als asbak bedoeld, maar een spreukenbordje gewijd aan Camping “Bestevaer” aan de Eem. Laat onverlet dat wij menen dat menig campinggast hierin zijn rokertje zal hebben uitgedoofd. De spreuk is toepasselijk: ‘God schiep de tijd, over haast is niet gesproken’. Voor een goed sigaartje moest men immers de tijd nemen! Oudere Baarnaars zullen zich de camping en zijn eigenaar Thijmen de Ruig (1907-2000) zeker nog herinneren. In 1936 kocht Thijmen de Zweminrichting aan de Eem. Iedereen verklaarde hem voor gek, want het was crisistijd en de Gemeente Baarn wil het zwembad, vanwege de steeds hoger oplopende kosten, juist afstoten. Later werd ook de jachthaven en de camping aan de Eem overgenomen. Thijmen was een zeer bekende Baarnaar. Hij publiceerde regelmatig verhalen over oud-Baarn in de Baarnsche Courant en was één van de betere en vooraanstaande Sinterklazen. De camping werd later, toen winters nog winters waren, ook als ijsbaan gebruikt. Het bordje werd gemaakt door pottenbakkerij De Vlieg-uut van de familie Bouwens, gevestigd in een oude smederij aan het Kerkpad te Soest.
Camping Bestevaer (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
Spreukenbordjes van pottenbakkerij De Vlieg-uut (Foto: Retrox.nl)
Vlieg-uut: Over de producent van het bordje is ook nog wel wat leuks te vertellen. De pottenbakkerij dankte zijn bekendheid vooral aan de schaaltjes, of een soort asbakjes, met simpele tekeningen en luchtige spreuken. Eén van de mooie spreuken: Vier dochters en mama, vijf plagen voor papa. Deze spreukenbordjes waren een schot in de roos. Ze gingen als warme broodjes over de toonbank. De familie Bouwens kwam op het idee om bordjes met een klein foutje te metselen tegen de gammele gevel van hun bedrijf aan het Kerkpad. Op een gegeven moment was het pand helemaal vol gemetseld met spreukenbordjes en werd zelfs een toeristische trekpleiser. Bussen vol met toeristen kwamen het huisje bewonderen.
In 1971 is het spreukenhuisje helaas gesloopt.
Het spreukenhuisje in Soest (Coll. Museum Oud Soest)
Met het kwartet Breunesse, Conimex, Harmsen en Camping Bestevaer hebben wij getracht de asbak van toen aan de vergetelheid te onttrekken. Nu bent u, de lezer en kijker van Geheugenvanbaarn.nl aan zet! Heeft u een asbak van een (oud) Baarns bedrijf in uw bezit? Maak een foto en stuur deze aan
geheugenvanbaarn@gmail.com.
De informatie over de geschiedenis van Firma Breunesse is afkomstig van hun website www.breunesse.nl.
Voor informatie over Conimex heb ik www.conimex.nl/over-conimex.html geraadpleegd. Bron informatie over het spreukenhuisje: Historische Vereniging Soest/Soesterberg. Tevens is gebruik gemaakt van het archief van de Baarnsche Courant.
Dit verhaal (aflevering 106) verscheen op maandag 24 oktober 2022
in de Baarnsche Courant in de rubriek
’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’
Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Geheugenvanbaarn.nl
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.
Nu de Zuid-Oostwijk haar voltooiing volgens het gemeentelijk uitbreidingsplan nadert, begint het hoog tijd te worden om de plannen inzake de vestiging van voorzieningsbedrijven in deze grote wijk, die binnenkort plm. 5000 zielen zal tellen, te verwezenlijken. In het uitbreidingsplan Zuid-Oost is aan de Reigerstraat een terrein gereserveerd voor de bouw van 8 winkelhuizen. Op verzoek van het Gemeentebestuur heeft de N.V. Bouwkas Nederlandse Gemeenten door architect D. Dondorp te Heemstede een plan voor de bouw van deze winkelhuizen laten ontwerpen. Als zich genoeg geïnteresseerden melden, dan zal reeds het komende najaar met de verwezenlijking van dit plan een aanvang gemaakt kunnen worden. Het ligt in de bedoeling in deze winkelhuizen een „koude” bakkerij, een textielzaak met in hoofdzaak kleinvakartikelen, een tabakszaak met annex postagentschap, een groentezaak, een kruideniersbedrijf, een drogisterij, een zuivelbedrijf en een slagerij te vestigen. Op de eerste plaats komen Baarnaars voor vestiging in aanmerking. Het plan voorziet in een z.g. 2% hoog bouw. D.w.z. dat boven de winkels de woonverdiepingen worden gebouwd en in de kap slaapgelegenheden worden geschapen.
Onder ieder winkel komt een ruim souterrain voor bergruimte. Zo komt bij iedere winkel de deur in 't midden en zijn aan weerszijden van deze deur ruime etalages geprojecteerd. De frontbreedte van iedere winkel bedraagt 6.22 m, de diepte 7.96 m. Natuurlijk zal de winkelier geheel vrij zijn in het indelen van zijn zaak. Achter de winkels komt een dienstweg, waaraan garages, plus twee woonhuizen geprojecteerd zijn. De eerste verdieping zal bestaan uit een ruime woonkamer (6.24 X 3.70 m) met balkon aan de voorzijde en een keuken (met werkbalkon) en een slaapkamer van ruim 3 x 3 m aan de achterzijde. Verder worden in de kap 3 slaapkamers (4.19 x 3.51 m; 3.74 x 3.06 m en 3.05 x 1.70 m) en een douche ondergebracht.
De breedte der garages zal 2.50 m bedragen; de lengte van deze bijgebouwen zal variëren tussen de 6 en 7 meter. Kosten en financiering Met de bijkomende kosten zal ieder in staat gesteld worden een of meer der winkels te bouwen. De winkelhuizen kosten rond ƒ 40.000.—. Een kwart van dit bedrag (ƒ 10.000.— ) zal de gegadigde zelf ter tafel moeten brengen. Van de Bouwkas kan hij dan een hypotheek van ƒ 30.000.— krijgen. Zijn maandelijkse vaste lasten komen dan op plm. ƒ 200.—. Bovendien kan de gegadigde -— zo hij daar behoefte aan heeft — een inrichtingskrediet bekomen. Daarvoor zal hij zich moeten wenden tot het Algemeen Waarborgfonds voor de Middenstand.
De Gemeente werkt er aan mee de winkels een royaal aanzien te geven door ruime trottoirs, die een breedte van 8 meter zullen krijgen. Daar het Rijk in de totale bouwkosten door middel van de Rijkspremieregeling, voor een behoorlijk percentage bijdraagt, wordt hier door het Rijk, de Gemeente en de Bouwkas voor jonge Baarnse middenstanders een kans geschapen om in het bezit van een eigen zaak te komen. Gaarne wijzen wij er de geïnteresseerden daarom op, dat zij zich vanaf Woensdag 18 Juli als gegadigden kunnen melden bij de secretaris van de plaatselijke Commissie voor het Bouwsparen, de heer H. M. Donkers, op het Gemeentehuis. De heer Donkers zal hen gaarne alle gewenste nadere inlichtingen over het bouwplan en de financiering verstrekken.
Goed nieuws! Ons nieuwe boek Vandaag is morgen alweer gisteren, deel 3 is klaar. Drukkerij Bakker Baarn heeft prachtig werk afgeleverd. Op dit moment worden alle boeken ingepakt en verspreid. Heeft u ons boek besteld, dan kunt u het de komende dagen in de bus verwachten.
Hieronder vindt u een impressie van het drukken en versturen van de boeken.
Heeft u het boek nog niet besteld? Wilt u het wel ontvangen? Klik dan hier voor meer informatie. Het boek kost € 24,50 per stuk, bezorging in Baarn is gratis, buiten Baarn € 4,95 verzendkosten.
Antwoordt op dit bericht om het boek te bestellen. Vermeld u uw adres en het aantal boeken dat u wilt ontvangen.
De heer J. K. van Loon, sinds de oprichting van de Oudheidkamer bij besluit van burgemeester en wethouders der gemeente Baarn d.d. 23 Febr. 1939, voorzitter der Commissie van beheer, legt met ingang van [1 Juni 1956] zijn functie neer.
Op 20 April richtte de heer van Loon een schrijven tot het College van Burgemeester en Wethouders waarin hij, met het oog op zijn leeftijd — 80 jaar — om ontslag uit zijn functie verzocht. Begin Mei ontving de heer van Loon bericht dat hem het gevraagde ontslag op de meest eervolle wijze werd verleend. Het College schreef de grijze voorzitter bij de inwilliging van zijn verzoek o.m. „de door u als lid en voorzitter ontplooide activiteiten hebben in belangrijke mate bijgedragen tot de ontwikkeling der Oudheidkamer. Het is dan ook met dankbetuiging voor de in die functie deze gemeente bewezen diensten, dat wij u op de meest eervolle wijze het gevraagd ontslag verlenen” . Op verzoek van de Commissie, die nu voor de moeilijke taak staat een nieuwe voorzitter aan B. en W. voor te dragen, is de heer van Loon gedurende de maand Mei nog in functie gebleven en men kon hem dan ook deze maand 's middags nog regelmatig in de Oudheidkamer aan het werk zien.
Woensdagmiddag troffen we de heer van Loon bladerend in een der vele door hem samengestelde archieven toen we hem opzochten in het tot de Oudheidkamer behorende vertrek, dat hem sinds de vestiging in Huize „Holland” tot werkkamer heeft gediend. Uit het gesprek, dat volgde, bleek ons spoedig dat hier van geen blij afscheid sprake is. De bange vraag, die zowel de scheidende voorzitter als de commissieleden zich stellen is „wie zal dit werk voortzetten?” De heer van Loon heeft namelijk gedurende de 17 jaar van zijn voorzitterschap een omvangrijke historische arbeid verricht. De resultaten van zijn werk zijn neergelegd in plm. 200 mappen, die een schat aan historische gegevens en documentatiemateriaal bevatten.
Zelfs uit Duitsland zijn vragen bij de Oudheidkamer (w.o. een informatie omtrent het leven en de dood van Christoffel Pullman) binnen gekomen, die alle naar wens beantwoord konden worden. Vandaar de bange vraag „wie zal de heer van Loon opvolgen?” De nieuwe voorzitter zal niet alleen historisch onderlegd moeten zijn doch ook een speciale voorliefde voor de Baarnse geschiedenis, en alles wat daar nauw mee samenhangt, moeten hebben en bovendien ever de nodige ambitie en vrije tijd moeten beschikken om het werk, dat in 1880 door wijlen I. C. F. baron d'Aulnis de Bourouill begonnen is en dat gedurende de jaren 1917- 1933 door de heer T. Pluim en sinds 1939 door de heer van Loon werd voortgezet, te continueren. Zowel van de plaatselijke Overheid als de burgerij mag verwacht worden dat zij de Oudheidkamer de steun zullen geven waarop deze Instelling — gezien het belangeloze werk van de scheidende voorzitter en diverse commissieleden — recht heeft.
Wilt u herinneringen delen? U kunt hierop reageren via het sturen van een stuur een e-mail naar: bakker.groenegraf@gmail.com.
Heeft u geen e-mail stuur dan een briefje aan:
Stichting Groenegraf.nl T.a.v. Baarnsch Geheugen Marisstraat 4 3741 SK BAARN
Vandaag ontvingen we het droevige bericht dat onze oudste en trouwste 'fan' Daan Werner is overleden.
Daan werd op 16 december 1919 geboren in Baarn als zoon van Carel Gustaaf Werner en Maria Hendrika Hornsveld. Vader Carel was tuinman in het Cantonspark en later directeur van School- en Werktuinen. Hij genoot daardoor grote bekendheid in Baarn. Daan's grootvader, Hendrik Hornsveld, was pionier als kweker van dahlia's. Zijn kweeksels vonden hun weg naar handelaren in binnen- en buitenland. Daan zelf werkte ook als tuinman in het Cantonspark en op de kwekerij Burbankia van zijn opa Hendrik Hornsveld. Later werd hij tuin- en landschapsarchitect.
Daniël Hendrik Werner (1919-2022)
Voor Geheugenvanbaarn.nl was Daan een enorme bron van informatie. Hij voedde ons met verhalen over oud Baarn, hielp mee met het herkennen van personen op oude foto's. Samen met Daan heb ik een prachtig fotoboek mogen samenstellen over de geschiedenis van School- en Werktuinen Baarn.
Tot op hoge leeftijd volgde hij Geheugenvanbaarn.nl op de voet. Hij reageerde regelmatig op publicaties over oud Baarn die wij in de loop der jaren schreven. De moderne techniek schuwde hij daarbij niet. Het bezoeken van onze website, het schrijven van e-mailberichten en reageren op Facebook-posts deed hij probleemloos, ondanks zijn hoge leeftijd.
We zullen hem missen, natuurlijk om zijn enorme kennis van de Baarnse geschiedenis, maar vooral vanwege zijn warme persoonlijkheid.
We wensen zijn familie heel veel sterkte bij het verwerken van het verdriet.
Daan Werner overleed op 10 oktober 2022 op 102-jarige leeftijd.
Donderdagavond om 12 uur is de Stationsrestauratie voorgoed gesloten. Vrijdag en Zaterdag is het 82 jaar oude gebouw ontruimd. Kaal en verlaten staat „de Bierhal” thans de dag af te wachten waarop de slopers een aanvang zullen maken met de afbraak. Reeds in de zomer van vorig jaar had de directie van de N.V. Nederlandse Spoorwegen de overeenkomst met de restaurateur, de heer J. M. Hastrich, inzake de exploitatie van de Stationsrestauratie opgezegd. Het lag toen in de bedoeling van de directie de restauratie met ingang van 1 Augustus te sluiten. De heer Hastrich wist uitstel te verkrijgen tot 31 Maart 1956. Dit in verband met de opening van het nieuwe hotel, dat hij gaat exploiteren. Aanvankelijk lag het in de bedoeling van de heer Hastrich het hotel, dat gevestigd wordt in de vroegere villa „Rostende” aan de Stationsweg (hoek Kettingweg) op 1 Maart te openen. De langdurige vorstperiode is er debet aan dat de verbouwingswerkzaamheden eerst in de tweede helft van April gereed zullen zijn, zodat de opening van het hotel niet voor het einde van deze maand plaats zal kunnen hebben.
de Bierhal rond 1937
„De Bierhal”, zoals vooral oude Baarnaars de thans opgeheven stationsrestauratie nog steeds noemen, werd in de zomer van 1874 — gelijk met het station — feestelijk geopend. Zij heeft een bewogen verleden achter zich. Reeds in de tachtiger jaren was de Bierhal een bekend café-restaurant, dat vooral in de avond veel bezoek trok. Het gebouw beleefde zijn grootste bloeiperiode gedurende de jaren rond de eeuwwisseling. Er werden in die tijd veel buitenconcerten gegeven in de muziektent, die op een heuveltje in het aangrenzende plantsoen stond. ’s Zomers was er in dit plantsoen een kermis en gedurende de maanden Juli en Augustus traden er vaak variétéartiesten op, waarbij de tuin van de Bierhal steeds met bezoekers gevuld was. Tijdens en na de eerste wereldoorlog ging het met de Bierhal bergafwaarts. Toen de heer Hastrich in 1935 de exploitatie van de stationsrestauratie op zich nam, kreeg hij de leiding over een verlopen vaak, waar bijna niemand meer „iets in zag”. De heer Hastrich ging echter met voortvarendheid te werk. Hij sloeg nieuwe wegen in, besteedde zijn volle aandacht aan de restauratie en slaagde er binnen enige jaren in het bedrijf weer rendabel te maken. Toen kwam de oorlog en daarmede een nieuwe moeilijke periode. Kort na de oorlog kwam de restauratie echter weer opnieuw tot bloei; het gehele interieur werd vernieuwd en de oude bierhal was weer voor vele Baarnaars en reizigers een trefpunt waar zij zich thuis voelden. Het gebouw begon echter bouwvallig te worden. De directie van N.S. had voor een behoorlijke verbouwing geen geld over, daar zij de mening was toegedaan dat slechts een klein percentage van het aantal bezoekers der restauratie uit reizigers bestond en zo viel het besluit de Baarnse Stationsrestauratie op te heffen. Met de afbraak van het oude gebouw zal spoedig begonnen worden. Het hierdoor vrijkomende terrein zal dienst gaan doen als parkeerruimte. De winnaar deze week is E.Timmermans uit Baarn.
Het VVV-kantoor wat uiteindelijk in de plaats van de Bierhal kwam
Baarn en het KNIL, vastgelegd in een foto. Lokatie Oude Begraafplaats, Berkenweg.
(Foto: Geheugenvanbaarn.nl)
Het begin van een verhaal dat nog geschreven moest worden.
Dat de geschiedenis zich zo nu en dan herhaalt is een bekend gegeven: een gebeurtenis in het hier en nu roept dan een herinnering op aan een vergelijkbare situatie in vroeger tijden. Vanaf de in dit verhaal genoemde bijzondere en nog steeds actuele gebeurtenis uit april 1951 kijken we terug in de tijd en wel naar de maand juni van het jaar 1927.
Koninginnedag 30 april 1951: In het verhaal ’65 jaar Molukkers in Nederland en een bijzonder defilé’ las u mijn herinneringen als negenjarige scholier aan gebeurtenissen op Koninginnedag 30 april 1951, de dag van het jaarlijkse defilé langs het bordes van paleis Soestdijk. In dit kleurrijke spektakel naast allerhande folkloristische, al dan niet van smakelijke krentenmikken voorziene, groepen uit het gehele land een groot aantal donkergetinte militairen in uniform: Molukse KNIL-militairen, door infaam handelen van de toenmalige Nederlandse regering inmiddels al ex-KNIL militairen (immers na aankomst in Nederland ontslagen uit dienst), behorende tot het eerste contingent dat op 12 maart van hetzelfde jaar met het m.s. Kota Inten in Rotterdam was aangekomen. De duizenden toeschouwers uit Baarn en omstreken, waaronder ikzelf, keken hun ogen uit. Ik omschreef het als volgt:
’mijn eerste kennismaking met het KNIL. Het maakte een diepe en onuitwisbare indruk en verdween nooit meer uit mijn herinnering’.
Paleis Soestdijk (UItgave Roukes Baarn)
Koninginnedag: een eerbetoon aan de jarige vorstin bij Paleis Soestdijk (Coll. Moluks Historisch Museum)
Verliefd, verloofd, getrouwd: Dat het vervolgens nog tot 1961 zou duren tot het KNIL zich via een in dat jaar opbloeiende relatie met een Indisch meisje, Martje Edith, dochter van KNIL SMI Douwe van der Wal , een permanente plek in mijn leven zou gaan innemen, lag in 1951 nog in de redelijk verre toekomst verborgen.
Douwe van der Wal en zijn peloton, Y-brigade ex Gadja Merah, Sumatra 1946-47 kort voor Operatie Product. (Coll. Marty Vermeulen)
En dat niet alleen, want wat ik in die jaren al helemaal niet wist en nu eigenlijk ook pas sinds kort is het feit dat het KNIL, ooit in 1814 opgericht als Nederlands Oost-Indisch leger, al eerder een bezoek aan het Baarnse had gebracht en wel in de maand juni van het jaar 1927. Géén nu nog levende Baarnaar noch Barinees die het zich zal en kan herinneren: het gebeurde immers vijfennegentig jaar geleden. Bijna een eeuw terug in de tijd!
Beeld Van Heutsz, Bronbeek (Bron: laststandonzombieisland.com)
Hoe, wat en waar: Op 9 juni 1927, een dinsdag, vond de staats(her)begrafenis plaats van Luitenant-generaal Van Heutsz, in de jaren 1904-1909 gouverneur generaal van Nederlands Indië, geboren in Coevorden in 1851 en overleden in Montreux in 1924. Zijn militaire jaren in het immer turbulente Atjeh, Noord Sumatra, leverden hem de bijnaam ’Pacificator van Atjeh’ op. Een bijnaam die nu, op zijn zachtst gezegd, de wenkbrauwen doet fronsen. Zijn stoffelijk overschot werd bijgezet in een ter ere van hem gebouwd mausoleum op de Nieuwe Ooster Begraafplaats in Amsterdam.
Mausoleum Van Heutsz (Bron: Amsterdamopdekaart.nl)
Deze zeker voor die tijd indrukwekkende gebeurtenis werd bijgewoond, misschien is opgeluisterd een beter woord, door een speciaal samengestelde en vanuit Nederlands Indië ingevaren groep KNIL-militairen van het detachement Van Heutsz. Veertig man in totaal, de meesten van inlandse afkomst, onder leiding van, als enige Hollander, luitenant A.W.M. Jordans. Hun namen zijn bewaard gebleven via een, diep in een archief weggeborgen en nu teruggevonden, presentielijst. Een lijst die begint met Europees sergeant 1e klasse Hukum (Militaire Willemsorde vierde klasse) en eindigt met de Timorese Marechaussee 1e klasse Loeis Seini, terwijl ook de in de media van die dagen uiterst populaire Javaans korporaal titulair Kromodikoro (Militaire Willemsorde 4e klasse Atjeh 1926) zijn meer dan verdiende plaats verkreeg. Ook zijn er foto’s bewaard gebleven, maar de vraag wie-is-wie kan helaas niet beantwoord worden. Veertig onverschrokken KNIL strijders die, gezien de aan hen uitgereikte onderscheidingen, hun militaire sporen in de Gordel van Smaragd nalieten, nu op tournee door Nederland. Ter meerdere glorie van? Ja, van wat eigenlijk. Het enige juiste antwoord: ter ere van de toenmalige Nederlandse regering, die zich ten doel had gesteld Nederland te laten gelden als een imponerende koloniale macht. Vlagvertoon van de bovenste plank! De groep was ondergebracht in de grote kazerne van de Koloniale Reserve in Nijmegen. Van hieruit reisde het representatieve detachement per spoor door het land om acte de présence te geven bij allerlei bijzondere gelegenheden. Het geluk lachte met name de aan het spoor gelegen plaatsen, hieronder Baarn, toe! Op zaterdag 11 juni 1927 werd onze residentie aangedaan. Hoe ik dit weet en u nu ook, lezen we in de talloze krantenverslagen, waaronder uiteraard onze onvolprezen Baarnsche Courant, uit die tijd.
Elf van de veertig uitverkoren KNIL militairen (Bron: Spaarnestad)
Waar: De vraag ’Hoe en wat’ is hiermee beantwoord, blijft het ’waar’. Waarom Baarn? Het toeval wilde dat in ’ons’ Baarn de Landdag van de Bijzondere Vrijwillige Landstorm werd gehouden.
Affiche Landstormdag (Bron: vrijwilligelandstorm.nl)
Een soort militaire open dag, waarin onze strijdkrachten en allen die zich daarmee verbonden voelden, gevangen in het vriendelijk ogende woord ’sympathisanten’, zich van hun beste kant lieten zien. Een mooiere gelegenheid om het KNIL aan den volke te vertonen en tegelijkertijd Baarn op de kaart te zetten had zelfs de grootste city-marketeer van toen, had hij bestaan, niet kunnen bedenken. Zelfs leden van de Tweede kamer stonden, gelijk later het paard van Sint Nicolaas, al dan niet trappelend van ongeduld, op ons fraaie Stationsplein op de trein uit Nijmegen te wachten.
Station Baarn (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
Pekingbosch met zicht op villa’s Peking en Holland (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
Na de officiële ontvangst marcheerde het detachement Van Heutsz naar het feestterrein, gelegen in het toen inmiddels compleet gekapte en nu kale voormalige Pekingbosch, het gebied ingesloten tussen de huidige Toren-, Vondel- en Nicolaas Beetslaan en Kettingweg. Ook de bij Baarnaars geliefde Pekingkom was inmiddels gedempt. Ook toen stond de natuur onder druk!
Of wilt u het nog preciezer? Kan: op de plek waar in 1928 onze culturele trots, theater Musis Sacrum, gebouwd zou worden, met weer later daarnaast de voormalige sportvelden van Het Baarnsch Lyceum, stonden nu de door de Baarnse aannemer B.F. van Dijen gebouwde tribunes, plaats biedend aan 1200 personen, op de toeschouwers van de Landdag te wachten. Hier vertoonde de Nederlandse strijdmacht zich met o.a. hun nieuwste (?), door paarden getrokken, houwitsers. Paarden: de edele viervoeters waren nog volop in beeld. Tijdens deze feestelijke gebeurtenis die werd bijgewoond door H.M. de Koningin-moeder Emma, presenteerde ook het detachement Van Heutsz zich aan het verzamelde publiek. Trots marcheerden zij voorbij, veertig donker getinte mannen, onder leiding van de eerder genoemde luitenant A.W.M. Jordans. Het moet op het aanwezige publiek een onvergetelijke indruk gemaakt hebben, vergelijkbaar met mijn ervaring bij het zien van de marcherende Molukse militairen bij Paleis Soestdijk in 1951. In de landelijke en uiteraard ook de plaatselijke pers werd volop aandacht geschonken aan de landdag. Ook de mannen van het KNIL werden genoemd, zij het als groep, slechts de hotemetoten (lees: hoogwaardigheidsbekleders) bij naam en toenaam. Verschil moest er zijn! Toen en nu nog steeds. Eenmaal terug in Indië raakten de mannen van het detachement in rap tempo in de vergetelheid. Ook vorstelijk Baarn ging na de Landdag over tot de orde van de dag. Theater Musis Sacrum werd gebouwd en het Pekingbosch werd verder commercieel ontwikkeld.
Het KNIL: Bejubeld, verguisd, in 1950 opgeheven en ontbonden, leeft voort in onze gezamenlijke herinneringen en natuurlijk op Bronbeek in Arnhem.
Voor altijd samen op wacht met de klewang en de karabijn paraat. KNIL 1830-1950. Bronbeek, Arnhem. (Foto: Ed Vermeulen)
Stormramp van 1927: Wat we ook bijna vergeten waren is het feit dat tijdens de landdag een souvenir verkocht werd, de opbrengst waarvan ter beschikking werd gesteld van de slachtoffers van de stormramp van 1927.
Wat was het geval? In juni van dat jaar was een cycloon van ongekende kracht over de Achterhoek getrokken, waarbij tien doden te betreuren waren, honderdvijftig gewonden en een spoor van materiele verwoesting werd achtergelaten. De landdag in Baarn bood een uitgelezen kans om ook in het Eemland, door het kopen van een herdenkingstegel, een steentje bij te dragen ter leniging van de nood.
Tevens werd er een collecte gehouden die het mooie bedrag van Fl. 1500,- opbracht. Hoeveel tegeltjes er verkocht zijn heb ik niet kunnen achterhalen. Maar gezien het feit dat we een tegeltje kennen met de nummering 235 zullen er zeker meerdere honderdtallen verkocht zijn.
Mocht u het tegeltje willen bewonderen en eventueel ook aanraken: bij de Historische Kring Baerne bent u aan het juiste adres.
Krantenbericht collecte
Boven: Het KNIL marcheert: Filmpje met bewegende beelden van de marcherende militairen.
Bron en inspiratie voor dit aan de vergetelheid onttrokken stuk Baarn-Indiëgeschiedenis: Het door auteur, onderzoekster en schrijfcoach Vilan van de Loo geschreven en begin 2022 uitgegeven boek ’Een eervol bestaan. De geschiedenis van het KNIL, 1814-1950’ en het eveneens door haar geschreven verhaal ’Waarom het KNIL in 1927 een charmeoffensief uitvoerde’ opgenomen in het online geschiedenis magazine Historiek.
Dit verhaal (aflevering 105) verscheen op maandag 3 oktober 2022
in de Baarnsche Courant in de rubriek
’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’
Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Geheugenvanbaarn.nl
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.
.jpg)
