Boerderij Ravenstein is één van de vier boerderijen die in de 18e eeuw op het Baarnsch landgoed Groeneveld werden gebouwd. Oostindië, Wildenburg en de Ossenstal waren de andere drie.
De een na laatste bewoners van Ravenstein waren Jaap en Willie Meijers, die in september 1964 trouwden en het boerenbedrijf van vader en opa Meijers voortzetten. Jaap overleed op 2 december 2016. In de boerderij werd het nodige verbouwd.
Het voormalig bakhuis werd gebruikt als prieel, nadat er in het verleden ook nog kaas werd gemaakt. Ravenstein is halverwege de achttiende eeuw (1766) als pachtboerderij op het landgoed gebouwd.
Sinds 2011 is de boerderij overgenomen door de familie Tupker, Jan-Kees, Gerda, Jeroen, Saskia en Esther. Al ruim 30 jaar is de familie Tupker bevlogen met het boerenleven en het verzorgen van hun dieren. Sinds 2011 heeft de boerderij de naam "Hoeve Ravenstein" gekregen. De boerderij is toen verbouwd en gerestaureerd. Veel specifieke details van dit monument zijn bewaard en ook de originele kleuren zijn in het woonhuis en buiten aangehouden.
Gerda en Jan wilden gaan melken.
Doordat de superheffing werd ingevoerd was dit plan voor hun niet haalbaar. Toen zijn zij begonnen met een koe van het Belgisch Wit Blauwe ras. Inmiddels is de hobby uitgegroeid tot een grote boerderij met ongeveer 100 stuks vee. De missie van de familie Tupker is hier te boeren met respect voor mens, dier en de natuur om ons heen. Hoeve Ravenstein is een plaats waar iedereen welkom is om te genieten van het eeuwenoude pure boerenleven.
De boerderijwinkel]
Vanuit hun boerderijwinkel bieden zij u graag de beste en puurste producten van het land. U kunt hier dan ook terecht voor een bijzondere selectie van biologische, streekgebonden en glutenvrije producten, dagelijks vers aangeleverd. Het Natuurvlees van eigen dieren, dagelijks verse biologische broden en de bloemen en groentes uit eigen tuin zijn absoluut de favoriet. Hiernaast is een compleet aanbod van uw overige boodschappen in deze winkel verkrijgbaar. Alle producten zijn gemaakt met respect voor dier, natuur en volgende generaties. Voor advies over een gezond voedingspatroon, het volgen van diëten of het vermijden van allergieën kunt u bij de medewerkers van Hoeve Ravenstein terecht. In en om de boerderijwinkel heen treft u ook vele leuke en leerzame activiteiten voor de kinderen. Daarnaast kunt u op het boerderijterras of binnen genieten van een kop koffie of thee en een lekkere biologische versnapering.
De groente-, kruiden- en bloementuin
In de groente-, kruiden- en bloementuin kunt u in de zomermaanden 'de mooiste Lathyrus van Nederland bewonderen'. Naast de Lathyrus groeien er nog veel meer soorten bloemen en kruiden die u zelf kunt plukken. Sinds jaren is Hoeve Ravenstein de Lathyrus bloem in haar bloementuin gaan kweken. Links de Boer en Boerin van de Hoeve Ravenstein. Rechts de groente-, kruiden- en bloementuin.
De winnaar van het zoekplaatjes is: Mevr. Mayke Bouwmeester.
Er zijn van die verhalen die tijdloos lijken en hoe dikwijls ook gepubliceerd, slechts een tijdelijke rimpeling in de vijver van ons bestaan achterlaten: ’Dogshitlane’ is er zo eentje.
Wat eraan voorafging: een zonnige voorjaarsdag nodigde uit voor een al even zonnige wandeling. Blij van zin en met flinke pas liep ik door de straten en lanen van ons dorp. In een van onze lommerrijke lanen stampte ik, net zoals ik dat vroeger deed door de afgevallen bladeren, dwars door een dik bed van door de voorjaarswind afgewaaide magnoliabloesem en neuriede zachtjes: ’waar u zo geniet van de kleuren die u ziet’ . Ik kreeg zowaar last van een goed humeur, maar toen ik eenmaal weer thuis was en zag wat mijn schoenen van mijn wandeling mee hadden gebracht sloeg mijn stemming van hemelhoog juichend over in het diepste mineur. Ik had het kunnen en moeten weten: mijn route liep door ’Dogshitlane’
Dogshit: een niet uit te roeien fenomeen. Nee, zeker geen typisch Baarns verschijnsel, maar we schrijven nu eenmaal over Baarn, haar bewoners en hun meer of minder trouwe viervoeters (toen en nu) en over Baernse geschiedenis, klinkt deftig en dat is het ook. Maar ook een verhaal met een wetenschappelijk tintje: noem het maar Milieugeschiedenis in optima forma! Maar wel degelijk ook Baarnse geschiedenis: weliswaar met een dikke zeg maar gerust vette knipoog, maar toch! Daarbij kijk ik, met uw welnemen, ook terug op mijn eigen (honden)leven. Dit alles overgoten met een welriekende en smakelijke Sauce Polygram, vernoemd naar het bedrijf waar ik na mijn jaren op zee een dikke dertig jaar gewerkt heb. Veel muzikale herinneringen die een diepe indruk achterlieten. Polygram, ooit een van ‘s werelds grootste entertainment giganten, waarvan het hoofdkantoor gevestigd was in de muzikaalste villa van Baarn, Hoog Wolde. Dat hierdoor een gerede kans op kruisbestuiving ontstond met de vele artiesten, waaronder een groot aantal singer-songwriters, die ik in deze zeer inspirerende jaren mocht ontmoeten, spreekt wel haast als vanzelf. Je stak er wat van op!
Hoog Wolde (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
Hier en nu: nu is alles anders, waar ooit Polygram was gevestigd, huisde jarenlang Universal Music en ook deze entertainment gigant is inmiddels naar elders vertrokken. In plaats van het Amerikaanse muziekblad Billboard lees ik nu al weer jaren de Baarnsche Courant en in plaats van zakenreisjes naar het buitenland (sommigen spraken van snoepreisjes) houd ik me nu onledig met voor Geheugenvanbaarn.nl verslag te doen van het Baarnse verleden in al haar facetten, al dan niet voorzien van prachtige illustraties uit het eigen Geheugenvanbaarn.nl-archief of dat van de Historische Kring Baerne (HKB). Het laatste bevat inmiddels meer dan éénentwintigduizend (21.000!), gedigitaliseerde en veelal unieke foto’s, klaar om ter plekke bekeken te worden.
Ed’s hondenleven: ook ik leidde ooit een hondenleven. De foto’s van mijn ’best friends forever’ van toen spreken boekdelen! Zij rusten in naamloze graven onder toen kleurrijke bloemenborders in nu sinds lang verdwenen tuinen, maar zijn voor altijd in mijn hart.
Dogshitlane: In mijn Polygramjaren, die begonnen in 1969, liep mijn vaste route van huis naar Hoog Wolde, de eerder genoemde reeds lang verdwenen villa, langs de uiterst lommerrijke en historisch verantwoorde Javalaan. Een prachtige laan (nog steeds overigens) die door mij, gezien de enorme aantallen hondendrollen, gedeponeerd naast en rond de vele bomen, al snel tot Dogshitlane werd omgedoopt.
Bomenpracht op de Javalaan (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
Dat dezelfde laan vele jaren later ook de geschiedenis in zou gaan als verzamelplaats van de eikenprocessierups is slechts een voetnoot in het wereldgebeuren. Vooralsnog herinner ik mij de muffe geur die op warme zomerdagen rond de bomen hing. U begrijpt het al: dit moest een keer leiden tot een onverbiddelijke hitsong, de eerste twee regels waarvan u nu ziet afgedrukt!
De scherpe en muzikaal bewuste lezer zal het niet ontgaan zijn dat ik sterk onder invloed stond van de in 1971 uitgebrachte song ’Me and You and a Dog Named Boo’ van de onvergetelijke Lobo (Kent LaVoie) ooit onderdeel van de Polygram catalogus. Toen een wereldhit en nog steeds wonderschoon!
Baarnsche Courant: dit alles kwam bij mij boven bij het lezen van een artikeltje in een inmiddels al wat oudere editie, 7 maart 2018, van onze onvolprezen Baarnsche Courant met als titel: ‘U de hond en ook de stront’.
Baarnsche Courant, 7 maart 2018
Ook u las waarschijnlijk ooit dit smeuïge artikel en ook u heeft zich net als ik toen afgevraagd: Ruysdaelhof? Waar dan? Het antwoord lag voor de hand: de schildersbuurt en de voormalige gereformeerde kerk aan de Eemweg, nu al jaren geleden omgetoverd tot bijzondere aangename en verantwoorde wooneenheden. In 2020 gevolgd door een volgend artikel:
Baarnsche Courant 30 maart 2020
En net toen ik dacht: het lijkt de goede kant op te gaan werd ik opnieuw door berichtgeving in een Baarnsche Courant, ditmaal die van november 2021 teruggefloten en met mijn neus op de meurende feiten gedrukt(!) en die logen er niet om:
Voorpagina Baarnsche Courant van 8 november 2021: Hondenpoep onder bladeren, gevolgd door redactionele, van fraaie foto’s voorziene, beschouwingen op de pagina’s 4 en 5 met als titel ’Heel erg vies en vervelend’ , gevolgd door ’Hondenpoep: ergernis nr. 1’
Het zal u duidelijk zijn het waren en zijn nog steeds ‘shitty times’, maar ook in dit geval heb ik het mooiste voor het laatst bewaard, een soort lest-best, als u begrijpt wat ik bedoel:
Spoorstraat: u bent gewaarschuwd! (Coll. Historische Kring Baerne)
Fotoarchief Historische Kring Baerne: wat schetst mijn verbazing toen ik bij een zoektocht in het HKB-fotoarchief de hierbij afgebeelde foto ontdekte. Dogshitlane in wording (?), in dit geval de Spoorstraat, de straat waar ooit, in 1944, mijn Baarnse avontuur begon. Vastgelegd in een duidelijke zwart/wit foto: een berg zand met een spandoek voorzien van een tekst die niets aan de verbeelding van u en uw hond overlaat.
De moraal van deze ’net niet’ fabel: natuurlijk weet ik wel meer plekken in ons mooie dorp waar de benaming Dogshitlane op van toepassing kan zijn. Wat dacht u van het zogenaamde kerkenpad of koeienpaadje, sinds mensenheugenis de verbinding tussen Schoolstraat en Eemstraat: Dogshitwalk!
Ook de Laanstraat scoort hoog! Maar u kent er vast wel meer. Dogshitlane fantasy is immers van alle tijden, in muziekjargon: een onverbiddelijke en veel gecoverde hit, hard op weg om een evergreen te worden! Tegelijkertijd is maar weer eens bewezen dat het fotoarchief van de Historische Kring Baerne bijzondere pareltjes bevat. Of beter gezegd: het voorziet daardoor duidelijk in een behoefte! Komt u ook eens kijken? Een gestaag groeiend aantal belangstellenden ging u al voor. Gewoon doen! U bent van harte welkom.
De paden op, de lanen in, met daarbij de vraag: ’Who let the dogs out?' Tot slot nog dit: u kent natuurlijk ook de kreet ’Blaffende honden bijten niet’ oftewel in poptaal ’Barking Dogs never bite’. Goed nieuws! Voor ’Barkin dogs’ en hun baasjes was er onlangs een tweedaags evenement bij Kasteel Groeneveld: ’Bark in the Park’. Entertainment op hondenniveau: zang, dans, buffet en meer! Alle rassen waren welkom! Ook was er een hondenbioscoop, met natuurlijk hondse films (voor baas en hond). Samen met Bello kijken naar een film over een lief hondje dat verkocht werd door een wrede dierenhandelaar.
Het muzikale thema van de film: ’(How much is) That Doggie in the window?’ Een No. 1 hit uit 1953, gezongen door Patti Page, op het Amerikaanse Mercury label. En ja hoor, ook Mercury hoorde tot het latere Polygram concern. Dat Bello die dag ook jarig was, was toeval, maar werd wel gevierd. Tot in de late uurtjes werd er gezongen: ’Voor Bello éénmaal troelala etc.’ Dat het nog lang onrustig was in het park rond Kasteel Groeneveld moge duidelijk zijn. Dogtastic toch? Dit alles riep herinneringen op aan de onverbiddelijke hit uit 1980 ’A walk in the park’ door de Nick Straker Band. En ja, ook deze mooie popsong zat in mijn pakket in mijn Polygram jaren. Had ik toen geweten wat ik nu weet had ik Nick zeker gevraagd om de song opnieuw op te nemen, maar dan als: ’A Bark In The Park’.
Dogshitlane fantasy! The end
Deze bijdrage (aflevering 115) verscheen op maandag 21 juni 2023
in de Baarnsche Courant in de rubriek
’Vandaag is morgen alweer gisteren’
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.
De boerderij is een langhuisboerderij gebouwd in 1834. De naam van de boerderij ‘Brandenburg’ herinnert aan de brandstichting waaraan de voorganger van de huidige boerderij tijdens de Franse tijd ten prooi viel. De boerderij ligt aan het eind van een gebogen oprijlaan op de grens van weilanden en bossen. Ze is wit gesaust en heeft een donkere plint. Op het achtererf staat een open hooischuur uit 1952. De boerderij ligt achter het benzinestation aan de Biltseweg.
De huidige bewoners Gert en Fenna vertellen.
Eens waren er acht gemengde boerderijen op landgoed Pijnenburg. Kippen, varkens en koeien werden er gehouden door de pachtboeren. Er is er daar in 2016 nog eentje van over, dat is de boerderij van ons. Inmiddels vormt Gert met zijn gezin de derde en vierde generatie die op een idyllische plek een bestaan heeft. Maar wel een heel ander bestaan dan zijn voorvaderen.
Opa de Greef kon zijn pacht betalen met gemengde veeteelt. De vader van Gert richtte zich al meer op de melkveehouderij. Op het hoogtepunt had hij veertig melkkoeien lopen in de wei. De weilanden hadden een oppervlakte van zo'n 30 hectare. "Dat was veel in die tijd", weet Gert. De kosten voor een melkkoe werden te hoog, alleen hele grote aantallen zouden dat kunnen compenseren.
Paarden en koeien
In 2006 stopte Gert zijn vader daarom met de melkveehouderij. Intussen was al een alternatieve inkomstenbron gevonden: een paardenpension. Gert nam de zaak over en breidde die activiteiten uit. Nu huppelen er 25 paarden, 's winters in de zandbak en 's zomers in de wei. "Het loopt altijd, want het is een prachtige plek zegt Fenna, de echtgenote van Gert. Zij runt deze tak van het bedrijf. Zij verzorgt de paarden, voedt ze en maakt de stallen schoon. De eigenaren van de paarden komen uit de regio. Ze bezoeken hun paard en maken dan een ritje over de ruiterpaden van het landgoed. Die overigens voor alle ruiters toegankelijk zijn als zij in het bezit zijn van een ruiterpenning. Paardenliefhebbers uit het hele land vinden hun weg naar Pijnenburg.
Uitbreiden vindt Fenna geen goed idee. "Het is nu te behappen, de sfeer is goed en je kent de mensen." Dat zelfde geld ook voor de bewoners van het landgoed, "Wij hebben hele korte lijnen, en iedereen kent elkaar".
Naast het paardenpension houdt Fenna zich ook bezig met de koeien. Geen melkkoeien maar met 70 stuks jongvee die weer worden doorverkocht. De kalveren komen van een boer in Soest en blijven vervolgens 2 jaar bij Gert en Fenna. Zodra ze drachtig zijn worden ze weer doorverkocht aan dezelfde boer uit Soest. Maar ook gaan ze op transport naar landen als Rusland en Turkije. Daar hebben ze graag de goede melkkoeien van na de bevalling. Over het dierenwelzijn maakt Gert zich geen zorgen. "Ze kosten veel geld dus de nieuwe eigenaren gaan er zuinig mee om."
Hun twee dochters, Anouk en Noa genieten ook van het buitenleven. Allebei rijden ze graag paard en helpen hun ouders een handje. Ze hebben hun ritme gevonden In het nieuwe boerenbedrijf waar recreatie, bosonderhoud en veehouden gecombineerd worden. "Het is een manier van leven, je bent er zeven dagen in de week mee bezig", stelt Fenna. Maar kijk je naar buiten dan weet je waar je het voor doet. Links de luchtfoto uit 2012 en rechts de familie Wegerif rond 2016.
Hendrikus (Henk) Groenesteijn was de eerste Groenesteijn die de boerderij aan de van Heemstralaan 19 bewoonde. Henk is geboren op 18 februari 1910 in Soest en is opgegroeid op de boerderij Oost Indieën op het landgoed Groeneveld. Henk was getrouwd met Gerrigje (Ger) Breunesse. Gerry is geboren op 17 januari 1914 en was een dochter van Johannes Breunesse en Willemijntje Schouten. Gerry was de kleindochter van Bart Breunesse (handelaar in elektrische huishoudelijke artikelen) en Gerrigje de Kruijf.
De huidige situatie
In 1940 kocht Henk Groenesteijn de boerderij gelegen aan de van Heemstralaan 19 van de heer Veldhuis. Vóór de heer Veldhuis woonde daar weduwe mevrouw J. Hendriksen – Schouten.
Het hooi binnenhalen
Het binnenhalen van het hooi was altijd een familieaangelegenheid. Dit ging met een zogenaamde “hooiberggrijper”. Een grijper die via een katrol in het midden van de hooibergkap uit kwam na het ophijsen. Aan de grijper zat ook nog een touw dat aan de voet van de hooiberg gebruikt werd om het hooi te “lossen” boven in de hooiberg.
De Baarnse Omnibus
De Omnibus in 1956
Hier ziet u het verkeershuis (1956) van de VVV Baarn op het Stationsplein. Daarvoor een paardentram (omgebouwde boerenwagen) met als koetsier de heer Henk Groenesteijn. De eigenlijke koetsier was zijn 16 jarige zoon Joop. Deze paardentram had de naam ‘Baarnse Omnibus’. Hiermee werden de toeristen door Joop in Baarn rondgereden, en ook naar Lage Vuursche, Bunschoten en Spakenburg.
Veehouderij
De boerderij bestond uit diverse schuren, zoals een kippen- en varkensschuur. Daarnaast waren er twee hooibergen aanwezig. De boerderij was een veehouderij met zo’n 18 – 20 stuks melkvee voor de melk. Daarnaast liepen er diversen varkens rond en ook waren er nog eens zo’n 600 kippen aanwezig op de boerderij. ’s Morgens en ’s avonds werd er gemolken. Het melken begon ’s morgens rond de klok van 5.00 uur want de melk moest om 7.00 uur bij de boerderij klaar staan voor de melkrijder van de Utrechtsche Melk Centrale (UMC). Van de melk werd onder andere de bekende Havermoutpap gemaakt. Henk had geen knechten in dienst, de familie Groenesteijn deed alles zelf.
[De kuil]
Achter de boerderij lag een kuil van ongeveer 3 meter diep en een oppervlakte van 0,5 hectare. Deze kuil is afgegraven in de periode toen deze nog eigendom was van de Fa. Hartog. Het zand werd toen gebruikt voor de bouw en voor de aanleg van wegen. Nu staan er woningen. Deze zijn in de “Kuil’ gelegen aan de M.C. Escherlaan en Ypendael.
Het land
De grote weilanden lagen langs de huidige snelweg A1. De melk moest worden opgehaald met de melkkar. Dit was een kleine platte kar met één as.
Henk en Ger zijn overleden
Henk en Ger zijn inmiddels overleden. Beide zijn begraven op de Nieuwe Algemene Begraafplaats. Henk is overleden op 29 september 1992 in Baarn, 82 jaar oud. Ger is overleden op 22 november 2001 in Baarn, 87 jaar oud.
De huidige situatie
De huidige bewoners hebben de woning gekocht van Joop en Jenny Groenesteijn. Zij hadden al eerder de "kuil” verkocht en de opstallen, beide hooibergen en alle schuren zijn gesloopt. De oorspronkelijk boerderij is gerestaureerd tot een prachtig pand.
Ondanks de huidige stikstofproblemen zien we dagelijks nieuwbouwprojecten. Op verschillende plekken in Baarn wordt momenteel gebouwd. De oude Gaspard de Colignyschool heeft plaatsgemaakt voor de nieuwbouw van 13 woningen. Voor de 24 verouderde woningen aan de Troelstralaan / Nolenslaan / Groen van Prinstererlaan komen 39 nieuwe. We zien het gebeuren, fietsen er voorbij en een paar maanden later weten we niet beter of de woningen hebben er altijd gestaan. Maar dat is natuurlijk niet zo. Zelfs de oudste gebouwen in Baarn werden ooit nieuw gebouwd. Is daar ook bewijs van? Jazeker!
Toegegeven, in ons archief zijn meer foto’s te vinden van de sloop van oude gebouwen dan van de nieuwbouw ervan. Tegenwoordig worden uiteraard veel meer foto’s gemaakt dan 100 jaar geleden. Echt oude foto’s van nieuwbouw zijn schaars. Toch hebben we een aantal mooie momentopnamen gevonden.
Gezicht op de in aanbouw zijnde watertoren van de Utrechtsche Waterleiding Maatschappij aan de Sophialaan. (Coll. Het Utrechts Archief)
De watertoren Eén van de mooiste foto’s is ongetwijfeld die van de nieuwbouw van onze watertoren aan de Sophialaan op het hoogste punt van Baarn. Een prachtig plaatje dat een mooie plek in dit verhaal verdient. Met sierlijke letters is de datering op de foto genoteerd: mei 1903, dus 120 jaar geleden! De watertoren doet als zodanig al lang geen dienst meer. In 2012 werd begonnen aan een verbouwing van het gebouw tot heel bijzondere woning. Eind 2014 was de verbouwing gereed en konden de nieuwe bewoners het prachtige monumentale pand betrekken.
120 jaar later staat de watertoren nog steeds fier overeind. Prachtig! (Foto: Geheugenvanbaarn.nl)
Wie de afgebeelde personen zijn vertelt het verhaal niet. De twee personen links zullen werklieden zijn. De dame in het midden een toevallige passante? En de man met de hoed rechts, misschien is dat wel Pieter Engelbrecht Rijk (1851-1911), toenmalig directeur van de Utrechtse Waterleiding Maatschappij (UWM) en tevens opdrachtgever van dit project. Bovenop de steiger zijn nog wat bouwvakkers aan het werk. En kijk eens naar die steiger. Het plaatsen van een steiger om een rond gebouw zal zeker niet eenvoudig geweest zijn.
De watertoren is gereed (Maasbode 25 november 1903)
Begin 1903 schreef de directie van UWM de aanbesteding uit voor de onderbouw (schacht) en de stenen omhulling van het reservoir. De buizen werden door UWM zelf geleverd, het materiaal voor het reservoir werd op maat gemaakt en geleverd door een Duitse fabrikant. De opdracht werd gegund aan aannemer C. Wegerif uit Apeldoorn. Bij de aanbesteding had hij een offerte voor fl. 22.752,- ingediend. De muren van de begane grond zijn 80 cm dik en door en door gemetseld. De muren van de schacht zijn conisch en worden dus naar boven toe minder dik. Deze schacht is ongeveer 18 meter hoog. Het reservoir daarboven kraagt ongeveer 2 meter uit over de schacht. Die overgang wordt gevormd door een ring van gewelfd metselwerk. Vakwerk! Die metselaars waren werkelijk kunstenaars. De inhoud van het reservoir is 500 m3 en kon dus 500.000 liter water bevatten. Om vanaf de begane grond tot aan het dak te komen moet een trap van maar liefst 146 treden bestegen worden. Op de windvaan bovenop het gebouw staat ‘oktober 1903’, de datum van ingebruikname, vermeld. Nu, in 2023, staat de toren nog steeds fier overeind en is aangewezen als rijksmonument waardoor we hopelijk nog tot in lengte van dagen van dit prachtige gebouw zullen kunnen genieten.
Baarnsteyn in de steigers in 1875, gezien vanaf de veranda van het station. Het complete Amaliapark moest nog worden aangelegd (Coll. Geheugenvanbaarn)
Villa Baarnsteyn
Te koop: villa te Baarn, advertentie gevonden in een grachtenpand in Amsterdam. (Foto: Eelco Sok)
Leuk zo’n oude foto van de watertoren uit 1903. Een 120 jaar oude foto is bijzonder, maar we kunnen nog verder terug in de tijd. Misschien wel de oudste foto van een nieuwbouwproject in Baarn is een foto van de bouw van villa Baarnsteyn. Dit prachtige pand stond ooit op de hoek van de Stationsweg en de toenmalige Lielaan, nu Prins Hendriklaan. In 2012 stuurde dhr. Eelco Sok uit Baarn ons een foto van een fragment van een oude krant die hij uit een balk in een grachtenpand in Amsterdam gevist had. Het was flink beschadigd, maar we herkennen een advertentie waarin een in 1875 nieuw gebouwde villa in Baarn te koop wordt aangeboden. Nieuwsgierig geworden zochten we op Delpher.nl of deze krant wellicht gedigitaliseerd te vinden was. Daar vonden we de advertentie, onbeschadigd en goed leesbaar.
De onbeschadigde advertentie (Algemeen Handelsblad 6 februari 1876)
Het bleek om villa Baarnsteyn te gaan. Volgens de advertentie uit 1876 gebouwd in 1875. Het had maar liefst 10 kamers, een keuken met bijkeuken, een kelder, zolder met dienstbodekamer. Geinteresseerden konden zich melden bij dhr. Maatkamp, meester-timmerman te Baarn, die de villa voor f. 21.840 voor dhr. S.H. Eerdmans, onder beheer van architect A.L. van Gendt had gebouwd. Eerdmans heeft er dus maar kort of mogelijk helemaal niet gewoond, aangezien de villa in 1876 alweer te koop werd aangeboden.
Villa Baarnsteyn in vol ornaat (Coll. Geheugenvanbaarn.nl)
Waarschijnlijk liet Eerdmans de villa als investering bouwen. Baarn stelde in de tijd dat deze villa gebouwd werd nog niet veel voor. In 1840 had de gemeente Baarn nog maar 282 huizen en 1.953 inwoners. Pas na de bouw van het station in 1874 kwam de grote intocht van rijke Amsterdammers naar Baarn op gang. In bovenstaande advertentie wordt de Stationsweg ook nog nieuwe Stationsweg genoemd. Het station was immers nog maar net gereed. Villa Baarnsteyn was jarenlang de woning van de intendant van paleis Soestdijk, Johan Frederik Hendrik Guimond de Briquemond (1832-1887). Het huis ernaast, Sterrebosch, werd als koetshuis gebouwd. Baarnsteyn werd in 1969 gesloopt om plaats te maken voor het gelijknamige appartementengebouw. De villa is verdwenen, maar de foto’s hebben we nog, zelfs van de bouw, 148 jaar geleden.
De wintertuin in 2022 in prachtig winters landschap (Foto: Geheugenvanbaarn.nl)
De Wintertuin
De foto’s van de nieuwbouw van de watertoren en villa Baarnsteyn zijn heel bijzonder. Wellicht wat minder spectaculair is een foto van de bouw van de Wintertuin in het Cantonspark, maar daarom niet minder indrukwekkend.
Een zeldzame foto van de nieuwbouw van de Wintertuin, genomen binnen in de kas. De werklieden hadden beslist geen hoogtevrees. (Weekblad ‘Onze Tuinen’, 20 augustus 1915)
In 1904 erfde August Janssen (1864-1918), schatrijke ondernemer en filantroop, het in Chinese stijl gebouwde landhuis genaamd Canton. Hij liet het in 1910 afbreken om op dezelfde plek een villa te bouwen met dezelfde naam. In 1914-1915 liet hij in de overtuin ervan een Wintertuin aanleggen. Dat hiervoor de relatief nieuwgebouwde villa Troika het veld moest ruimen nemen we maar voor lief. Hij hield niet van half werk want het werd meteen de grootste Wintertuin in Nederland en de hoogste een mooiste kas van Europa. De tuin om de Wintertuin, door ons gekend als Cantonspark, werd ontworpen door zijn tuinbaas J. Goossen. De Wintertuin was een ontwerp van Baarnse aannemer en kassenbouwer Gerrit Koelewijn (1854-1925). Hij woonde op Brink 8-10, het vroegere Schoutenhuis. Achter dit pand had hij een flink stuk grond. Vanaf de Brinkstraat was er een achteringang voor transport ongeveer ter hoogte van de Burg. Penstraat. Om precies te zijn bevond de transportingang zich links naast het huidige pand Brinkstraat 25-27. De ingang vormde ook de grens van de grond die tot aan de Kampstraat doorliep. Behalve een smalle woonstrook langs de Brinkstraat, de Brink en het begin van de Eemnesserweg, behoorde alle grond in deze hoek aan de familie Koelewijn.
Advertentie Fa. G. Koelewijn in Weekblad Onze Tuinen (1918).
Op deze grond stonden een grote houtloods, een flinke timmermanswerkplaats met beneden houtbewerkingsmachines en boven werkbanken voor handbewerking. Ook had hij daar een kalkput, een smederij en een kyaniseerinrichting voor het verduurzamen van hout. Kyaniseren is een manier om hout voor bederf te bewaren, door het met een oplossing van sublimaat (kwikzilverchloride) te doortrekken. Een uitvinding van de Engelsman Kyan. De bouw van de prachtige Wintertuin in het Cantonspark hielp Koelewijn aan vele projecten door heel Nederland.
Drie nieuwbouwprojecten van lang, lang geleden. Van twee kunnen we nog steeds genieten. Laten we er zuinig op zijn!
Tot slot nog een vraag aan u, ik ben benieuwd of u dit weet. Op onderstaande foto ziet u een nieuwbouwproject in 1961. De dame op de foto is Nannie van Ditshuizen. Zij kwam later in dit gebouwtje te werken. Weet u wat hier gebouwd wordt? Nu is op die plek een klein parkje te vinden. Stuur uw oplossing naar geheugenvanbaarn@gmail.com. Uw prijs: eeuwige roem!
Wat werd hier in 1961 gebouwd?
Geraadpleegd: Watertorenbaarn.nl; Korte geschiedenis van de families Koelewijn en Manten in Eemnes, tijdschrift van de Historische Kring Eemnes 2017-1.
Deze bijdrage (aflevering 114) verscheen op maandag 5 juni 2023
in de Baarnsche Courant in de rubriek
’Vandaag is morgen alweer gisteren’
Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.
Het is alweer ruim vijftig jaargeleden dat de boerderij van de Familie Zonneveld aan de Zandvoortweg uit het straatbeeld verdween, maar nog steeds herinneren veel Baarnaars zich de boerderij nog wel. Dat de naam Zonneveld op een aantal punten in Baarn nog steeds voorkomt zal daarbij helpen. Verschillende plekken in Baarn herinneren nog aan deze familienaam.
Het gezin Joris Zonneveld
Op het land van Zonneveld, dat achter de boerderij lagen dat zich uitstrekte tot voorbij de Drakenburgergracht is nu de Professorenbuurt in Baarn te vinden. De laatste Zonneveld die ‘boerde' op deze boerderij was Gerbrand Zonneveld, vrienden noemden hem ‘Geb'. Geboren in 1915 op de boerderij in Baarn en op 1 maart 2018 overleden.
Samen met zijn neef Arie, zoon van jongere broer Joris Zonneveld, hebben we hem in 2014 bezocht en haalden we herinneringen aan het boerenbedrijf op.
De oorsprong Gerbrands grootouders, Jan Zonneveld (1850-1922) en Maria Oskam (1850-1916), kwamen uit het westen van het land. Jan is geboren in 's-Gravenzande, vlakbij Hoek van Holland. Met zijn echtgenote dreefhij later de boerderij ‘Aeksterhof' in Delft. Rond 1890 verhuisde het gezin naar Loosduinen, boerderij ‘de Wijndaelerwoning'. Pachtboeren verkasten in die tijd regelmatig. Jan en Maria kregen, naast twee dochters, Sijtje en Gerritje, twee zoons, Joris en Arie, die het bedrijf zouden kunnen voortzetten. Het was logisch geweest als oudste zoon Joris het bedrijf had overgenomen, maar hij moest twee jaar onder militair dienst. Toen Joris uit dienst kwam was broer Arie al begonnen. Joris kreeg de kans om zetbaas te worden op boerderij ‘De Koekoek' aan de Zandvoortweg in Baarn. En zo kwam Joris Zonneveld naar Baarn.
De Koekoek
De boerderij die Joris pachtte is gebouwd in 1855. Dat stond met grote cijfers op de voorgevel van de boerderij. In de tijd dat Joris naar Baarn kwam, rond 1901, hoorde de boerderij bij het buiten ‘Rusthoek', dat kort daarvoor in bezit gekomen was van Hendrik Cornelis Hacke. In1902 verkocht Hacke ‘Rusthoek' alweer, maar de boerderij hield hij nog een tijd in zijn bezit. Joris Zonneveld (1880-1963) werd geboren in Delft. Toen hij naar Baarn kwam was hij nog vrijgezel. Hij had al wel iemand op het oog, een vrijgezelmeisje uit Warmond, Marijtje Ramp. Op een zondag fietste Joris van Baarn naar Warmond om het meisje te gaan vragen. Zo ging dat, tachtigkilometer fietsen en 's avonds moest hij weer bijtijds thuis zijn om de koeien te melken. In Warmond aangekomen trof hij Marijtje niet thuis. Zij was in de kerk waar het kindje van haar zus gedoopt werd. Marijtje mocht het kindje de kerk binnendragen. Marijtje had op dat moment dus geen tijd voor Joris. Joris mocht bij een oom wachten tot de kerkdienst voorbij was. Na de kerkdienst had Marijtje de tijd om met Joris te spreken. Blijkbaar klikte dat goed, want drie weken later, op 15 december 1910, zijn ze getrouwd. Joris en Marijtje kregen vijf kinderen: Maria, Neeltje, Jan, Gerbrand en Joris, afbeelding rechts. Alle kinderen zijn boer geworden, of met een boer getrouwd. Het mag dus duidelijk zijn wat het onderwerp van gesprek was op verjaardagen.
Hendrik Cornelis Hacke, tot dan toe eigenaar van de boerderij, verkocht in de jaren dertig de boerderij aan Joris Zonneveld. Joris veranderde de naam van de boerderij van ‘De Koekoek' in ‘Boerderij Zonneveld'.
Een dankwoord van Karel van den Oever, bekend Vlaams dichter die tijdens de Eerste Wereldoorlog in Baarn verbleef. (Baarnsche Courant 17 oktober 1914)
Heeft u de nieuwste 'Baerne' al gelezen van de Historische Kring Baerne? In de juni-editie van het tijdschrift is onder andere een mooi artikel te lezen over Belgische vluchtelingen in Baarn tijdens de Eerste Wereldoorlog van de hand van Mariette van Oosterwijk Bruyn, hoofdredacteur van Baerne.
Geen lid van de Historische Kring? Losse nummers kunt u verkrijgen bij Bruna Baarn en natuurlijk bij de HKB zelf. Maar beter nog, wordt lid van de Historische Kring Baerne. Voor maar € 20,00 ontvangt u 4 maal per jaar het blad in de bus. Van leden buiten Baarn wordt een bijdrage van € 15,00 gevraagd voor de verzendkosten. Bovendien kunt u dan gratis de lezingen bezoeken. Stuur een berichtje naar de ledenadministratie via ledenadministratie@historischekringbaerne.nl. Zij zullen u precies vertellen hoe u lid kunt worden.
Geheugenvanbaarn.nl heeft ook al over de Belgische vluchtelingen in Baarn geschreven. Wilt u dat ook lezen? Klik dan op onderstaande link:
.jpg)
.jpg)
