dinsdag 29 maart 2022

Meer dan veertig herdenkingsborden voor slachtoffers Tweede Wereldoorlog

Baarn telt ongeveer tachtig slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Hun namen staan op twee monumenten aan het Stationsplein. Het waren Joden die opgepakt werden en in de gaskamers zijn vermoord. Soldaten die bij gevechtshandelingen zijn gedood en verzetsmensen die zijn gefusilleerd. Zij woonden in Baarn. Zij hadden hier familie, buren, vrienden en vriendinnen, kennissen, collega’s. Ieder jaar worden hun namen genoemd bij de dodenherdenking op 4 mei op het Stationsplein. Door hen te herdenken worden we herinnerd aan de verschrikkingen van een oorlog.

Het Comité 4 en 5 mei Baarn komt voorafgaand aan de dodenherdenking op 4 mei met een bijzonder initiatief. In de maand april zal op 44 adressen waar oorlogsslachtoffers hebben gewoond en geleefd, een bord staan. Een herdenkingsbord op A3 formaat met een tekst over hun lotgevallen en zo mogelijk met een foto. Deze borden beschrijven beknopt en indringend de levens van 71 mensen. Vaak staan er meerdere slachtoffers op één herdenkingsbord. De borden worden geplaatst, met toestemming van de huidige bewoners, op een vanaf de openbare weg goed zichtbare plek. Ruim vier weken zullen de herdenkingsborden hier staan. Tot de dag van de dodenherdenking op 4 mei.

Een voorbeeld van één van de bordjes die geplaatst zullen worden.


vrijdag 25 maart 2022

Philips grammofoonplaten

 Philips grammofoonplaten

De foto hieronder geeft een duidelijk beeld van de grammofoonplatenfabriek van de N.V. Philips aan de Torenlaan. Opgericht in September 1950 en zich in October 1950 te Baarn vestigde in het Buiten „Hoog Wolde" en in Maart 1951 met de fabricatie van grammofoonplaten begon gelegen tussen Torenlaan en Balistraat. Dit gebouw bleek reeds in 1951 te klein. Het werd door een groter vervangen en gelijktijdig werd op die plaats ook een modern laboratorium gebouwd. En daarmee begon de snelle groei van de fabriek tot het omvangrijke gebouwencomplex. Het gehele vroegere "Overbos van Huize Peking", gelegen tussen Torenlaan en Balistraat en in het Noorden begrensd door de Oosterstraat, werd het fabrieksterrein van Baarn, die - zes jaar na haar oprichting - ongeveer 1000 mensen in dienst had. De laatste foto gaat over de sloop van de grammofoonplatenfabriek van Phonogram en de bouw van de Plantage. Het verdwijnen van de laaggeschoolde werkgelegenheid was jammer voor Baarn. De bouw van vijftig mooie woningen voor vooral jonge gezinnen was mooi voor Baarn.




vrijdag 18 maart 2022

Nieuwe wijkagenten in Baarn

 Zaterdag 2 september1978

In Baarn wordt een nieuwe start bij de politie gemaakt met het systeem van wijkagenten. De ouderen onder ons herinneren zich allemaal nog de per fiets of te voet surveillerende politieman van vroeger. De stormachtige ontwikkeling van de politietaak heeft daar — volgens velen helaas — een einde aan gemaakt. Maar begin 1973 werd het instituut „wijkagent” in ons dorp toch weer in ere hersteld met twee geüniformeerden- Dat zullen er nu met ingang van 2 september a.s. vier worden, ook al omdat tevens de landelijke gebieden buiten onze bebouwde kom een eigen wijkagent gaan krijgen.

 Het is nog geen 25 jaar geleden, dat veel gemeenten in ons land verdeeld waren in „blokken”, waarin vrijwel dag en nacht een agent surveilleerde. Het was een vrij statische vorm van surveillance, want de politieman verliet exact op het hele uur het bureau, surveilleerde 1 of 2 uur in „een blok” waar hij een voorgeschreven route volgde. Zodat alle straten gelijkelijk in het politietoezicht deelden.

Het gevolg was dat je bij wijze van spreken de klok op de surveillerende politieman gelijk kon zetten. Maar het voordeel van deze wijze van surveillance was wel, dat er in alle wijken regelmatig toezicht was en voorts, dat er veel contact was tussen de per fiets of te voet in de wijk surveillerende politieman en de buurtbewoners. Langzaam aan verdween de suveillance te voet of per fiets en werd de politieman voorzien van een motor of auto, waardoor het mogelijk werd om met minder mankracht toch de gehele gemeente in de surveillance te betrekken.

De gemotoriseerde surveillance leek een stap voorwaarts naar een meer efficiënte methode. De Baarnse politie kon sneller reageren op assistentieverzoeken en bij ernstige gebeurtenissen was het mogelijk om snel het beschikbare personeel in te zetten, terwijl de gemotoriseerde agent ook gemakkelijker kon optreden tegen rijdende ver keersovertreders.

Er kwamen al gauw nadelen aan het licht. Zoals de geringe waarneming door de surveillerende politieambtenaren, die zich als verkeersdeelnemer in belangrijke mate gingen concentreren op het verkeer en de verkeersovertredingen. Het grootste nadeel van de gemotoriseerde surveillance bleek echter het feit, dat het kontakt tussen de surveillerende politieman en de bevolking zich te beperken tot assistentieverlening bij aanrijdingen, ruzies en andere doorgaans onprettige zaken of tot reprimandes bij verkeersovertredingen. De door ieder gekende en aanspreekbare agent, die in rustig tempo door zijn wijk surveilleerde en daarbij aandacht kon hebben voor de bevolking en voor de aangelegenheden, die in de wijk onrust of ergernis teweeg brachten, was verdwenen. Hetgeen een ernstig mako veroorzaakte in het kontakt tussen politie en bevolking.

Door de politie Baarn is dit onderkend en bij de reorganisatie van de surveillancedienst, die in 1973 plaatsvond, is hierin voorzien door de invoering van het wijkagentensysteem binnen de bebouwde kom van Baarn. Ieder van de twee wijken kreeg toen een „vaste” wijkagent, die al zijn tijd en aandacht ging besteden aan de -bevolking van zijn wijk en de zaken, die in die wijk speelden.

Taak

De wijkagent zal bemiddelen bij allerlei conflicten waarbij de assistentie van de politie wordt ingeroepen, zoals conflictsituaties, gezinsmoeilijkheden, civielrechtelijke kwesties, etc. De wijkbewoner zal met al deze problemen bij de wijkagent kunnen aankloppen. Hij zal zeker zijn advies en bemiddeling niet onthouden, hoewel men zich zal moeten blijven realiseren dat de wijk agent in de eerste plaats politieman is en niet op de stoel van een maatschappelijk werker, geestelijke, advocaat, etc. zal moeten gaan zitten. Natuurlijk zal de wijkagent niet alle problemen, waarmee men bij hem komt, zelf kunnen behandelen of oplossen. Hij zal bij problemen, die buiten zijn werkterrein liggen en die hij daardoor zelf niet tot een goed einde kan brengen de betrokkenen verwijzen naar die instellingen, welke in dit speciale geval het beste bijstand of raad kunnen bieden.

Wanneer een wijkbewoner assistentie van de wijkagent wil hebben, of een gesprek met hem wil hebben, dan is het enige wat hij behoeft te doen het bureau bellen. De dienst zal namelijk aanvangen en eindigen in het politiebureau. Wel zal de (geüniformeerde) wijkagent dagelijks in zijn wijk surveilleren. Vaak overdag, soms ’s avonds of ’s nachts. Dit zal hij dan per fiets of te voet doen.

De bebouwde kom van Baarn is ten behoeve van het wijkagentensysteem verdeeld in twee wijken. De grens tus sen deze beide wijken vormen de Luitenant-Generaal van Heutszlaan, de Stationsweg, de Eemstraat en de Eemweg.

Het resterende gebied van onze gemeente bestaat uit twee rayons: dat ten westen van de Amsterdamsestraatweg (waaronder de buurtschap Lage Vuursche) en dat ten noorden en oosten van de bebouwde kom van Baarn (waaronder de buurtschap Eembrugge en het woonwagenkamp).

Eenmaal per week - en wel op woensdag van 14.30 tot 15.30 uur wordt zitting gehouden in het Dorpshuis te Lage Vuursche. Op dinsdagavond tussen 19.00 en 21.00 uur zal een wijkagent aan het bureau te Baarn een spreekuur houden.

De wijkagent kan uiteraard niet alle politietaken in de wijk alleen voor zijn rekening nemen. Het werk van de 4 wijkagenten zal worden aangevuld door dat van zijn collega’s, die bij de surveillancedienst, de recherche en andere afdelingen van het korps werkzaam zijn.

Politiewerk is teamwork en alle diensten van het korps werken samen om een politiële bijdrage te leveren tot een veilig, rustig en leefbaar Baarn.

Baarn in 4 delen

Politioneel gaat Baarn met ingang van 2 september a.s. 2 wijken en 2 rayons krijgen:

wijk 1:

De bebouwde kom van Baarn ten zuiden van de lijn Luitenant-Generaal van Heutszlaan, Stationsweg, Eemstraat, Eemweg. Wijkagent: G. L. Born.

Wijk 2:

De Luitenant-Generaal van Heutszlaan, Stationsweg, Eemstraat, Eemweg voor zover gelegen binnen de bebouwde kom van Baarn en het gedeelte van de bebouwde kom van Baarn gelegen ten noorden van deze lijn. Wijkagent: C. Koudstaal

Rayon 1:

Het landelijk deel ten westen van de Amsterdamsestraatweg (waaronder de buurtschap Lage Vuursche). Rayonagent: N. A. Brandsen.

Rayon 2:

Het landelijk deel ten noorden en oosten van de bebouwde kom van Baarn (waaronder de buurtschap Eembrugge en het woonwagenkamp).Rayonagent: J. Kortland.

 

 Born, Koudstaal
Brandsen en Kortland
 


 












maandag 14 maart 2022

Eemlands Allerlei: deel 2

 Door Ed Vermeulen


Lichtvoetig en goed gemutst de lente van het nieuwe jaar in met voor de een historisch verantwoorde weetjes en voor de ander geschiedkundige niemendalletje. Vier miniverhaaltjes met een Eemlands tintje.

Brand in de Paaskerk
(Foto: Caspar Huurdeman)

Brand Paaskerk 
Het was even schrikken toen ons in 2021 via de Baarnsche Courant het bericht bereikte van een korte felle brand in de mooie uit 1880 daterende Paaskerk aan de Oude Utrechtseweg. Gelukkig is alles goed afgelopen en is het fraaie kerkgebouw, op wat rookschade na, een erger lot bespaard gebleven. Maar stel nu dat dit niet het geval was geweest en de door Architect Sytse Wierda (1839-1911) ontworpen kerk, zie de drie (ien, twa en trije) door Eric van der Ent geschreven verhalen, echt was afgebrand dan hadden we met zijn allen toch een groot historisch probleem gehad. 

In Zuid-Afrika opgedoken bouwtekening van villa  Leestraat 12
(Coll. Geheugenvanbaarn.nl)

Of zoals het BC schreef: ’Het is toch een pand uit 1880 met veel hout’ Bovendien: we kunnen er natuurlijk niet vanuit gaan dat in Zuid Afrika nog een bouwtekening van een door Wierda ontworpen Baarns gebouw opduikt, zoals dat het geval was met het fraaie pand hoek Leestraat-Spoorstraat (de oude Rotterdamsche bank of nog ouder de BOAZ-bank).

De Paaskerk in 1962
(Coll. Geheugenvanbaarn.nl)

Beeld Van Heutsz, Bronbeek
(laststandonzombieisland.com)

Atjeh in Baarn
Dat we in Baarn een Lt. Gen. van Heutszlaan hebben, vernoemd naar Joannes Benedictus van Heutsz (1851-1924) wiens bijnaam ’de pacificator van Atjeh’ luidde,  is een ieder bekend maar of onze vaderlandse  boktorren en ander houtvernietigend gespuis mogelijk voorouders in Atjeh hebben is een vraag van een geheel ander kaliber. Het zou me, gezien de Atjehse termieten populatie, niet verbazen. Vele tientallen jaren geleden werd ik geconfronteerd met deze ongenode gasten op de zolder van ons huis.
Wat te doen: je schakelt Rentokil in. Ik verzeker u, voorwaar geen pretje, de zolder moet leeg, en dan bedoel ik echt leeg, en vooral ook schoon en stofvrij opgeleverd worden alvorens de man in het witte pak gewapend met flitspuit zijn werk kan doen. Er zat dus niets anders op dan liggend op mijn rug het stof van eeuwen te gaan verwijderen. Met behulp van een loeiende stofzuiger lukte dit uitstekend. Naad na naad van ons houten dakbeschot en zoldervloer werden door mij gereinigd. In het zweet mijns aanschijns deed ik wat ik geacht werd te doen. Op een gegeven moment werd het me teveel en wilde ik de strijd staken toen mijn oog viel op een klein glinsterend voorwerp verborgen tussen twee planken van de zoldervloer. 

Draagmedaille Atjeh 1873-1874
(Coll. Ed Vermeulen, foto Joop van Slooten-Joop4art)

Het voorwerp, ter grootte van een ouderwets dubbeltje, werd door mij veilig gesteld, om later aan een nauwgezet onderzoek te worden onderworpen. Tijdens een korte koffiepauze, loep erbij, stelde ik vast dat de beeldzijde een portret weergaf van Koning Willem III , met als tekst Willem III Koning der Nederlanden GHVL, Groot Hertog van Luxemburg. Op de achterzijde ontwaarde ik het woord Atjeh met datering 1873 en 1874. Aan het voorwerp een oogje. Duidelijk géén muntje maar een soort medaille. De geraadpleegde conservator van Bronbeek wist het zeker: een draagmedaille van iemand aan wie ooit de Atjeh medaille was uitgereikt. Hij vertelde er bij dat een draagmedaille op eigen kosten diende te worden aangeschaft. Ook toen al! Ik had geen herkenning, anders dan dat ik wist dat de eerste echtgenoot (Pieter H.G.B. Gode 1859-1906) van mijn Helderse grootmoeder, opoe Vermeulen, als kok bij de marine in 1896-1900 deel had uitgemaakt van een in Atjeh gelande troepenmacht en hem een herinneringsmedaille was uitgereikt. 

 Terug uit de Oost: Zr. Ms. Atjeh loopt haven van Den Helder binnen , 1894.
(Coll. NIMH)

In zijn conduitestaat als volgt omschreven: ’Op 1 februari 1902 de gesp voor belangrijke krijgsbedrijven Atjeh 1896-1900 uitgereikt’. In de huidige discussie over ons koloniale verleden kan aan het woord ’belangrijk’ een betekenis van enige importantie toegekend worden. Maar ook wist ik zeker dat dit relikwie onmogelijk van hem kon zijn. Een andere optie: een oud bewoner van ons huis was in Atjeh geweest. Een zoektocht volgde, maar tot op heden heb ik (nog) geen naam boven water weten te toveren. Of zou voornoemde Van Heutsz, ’de pacificator van Atjeh’ ooit de Heemskerklaan bezocht hebben? ’Pacificator’: ook bij dit fraaie woord kun je zo je bedenkingen hebben. Weet u wat pas echt pacificerend werkt? U laten verwennen bij De Generaal!

Voormalig buurtstation nu Eethuys-Café De Generaal
(Foto: Geheugenvanbaarn.nl)

Ton van den Oudenalder: samensteller HKB tentoonstellingen en verzamelaar van herinneringsstenen.
(Foto: Christine Schut)

In steen gebeiteld
Naam van de mooie en informatieve, door Historische Kring Baerne-collega Ton van den Oudenalder, opgezette site met daarop misschien wel alle in Baarn voorkomende herdenkingsstenen. Ook die van Faas Eliaslaan 17? Jazeker! Jaren geleden door een helaas niet in het verleden geïnteresseerde eigenaar onder een dikke laag muurverf overgeschilderd en uit zicht verdwenen.

De overgeschilderde gevelsteen Faas Eliaslaan 17
(Foto: Ton van den Oudenalder)

De huidige bewoners hebben een duidelijk betere band met het verleden. De steen is weer goed zichtbaar. Kent u deze site? Nee, dan zit er maar één ding op, intikken, opzoeken en bekijken! En…mocht u nog een verborgen, niet op de site genoemde, herinneringssteen weten, zowel Ton als wij zijn slechts een email van u verwijderd.



Teloorgang van het Baarnse kabouterpad:
Opnieuw sloeg de schrik mij om het hart toen de Baarnsche Courant meldde dat het in het Baarnse Bos gelegen Kabouterpad het loodje moet leggen. Al van oudsher wonen er in dit bos kabouters. Twee daarvan heb ik goed gekend. Hun namen: ’Suizebol en Bijdepink’

Suizebol en Bijdepink

Kabouter Ed op een zonnige dag in het Baarnse Bos
(Foto: Geheugenvanbaarn.nl)
Hun  levensloop wordt beschreven in het gelijknamige boek van Phiny Dick.  Zij woonden niet ver van de Grote Kom, een paar bomen vanaf de uil Wollewittewuif, wiens familie zich nu genesteld heeft in de boom tussen de Pauluskerk en ons gemeentehuis. Dat Phiny Dick getrouwd was met Marten Toonder, de schepper van heer Bommel en Tom Poes, wist ik in mijn jonge jaren niet. Ook de wetenschap dat zowel Phiny, van wie het ouderlijk huis in later jaren stond aan het Soester Kerkpad no. 16, als ook Marten, vaders hadden die als kapitein voeren bij Nigoco, de rederij waar ik zelf een tiental jaren bij gevaren heb: het was mij lang onbekend. 

Van Nievelt, Goudriaan & Co’s Stoomvaart Maatschappij
 (VNGC) pet-embleem. (Coll. Ed Vermeulen)



Waarom ik het dan nu wel weet? Ik las de door onze plaatsgenoot Wim Hazeu geschreven, in 2012 uitgegeven, biografie ’Marten Toonder’. Hierin beschrijft de auteur naast de nautische familiebanden van het jonge paar, ook hun dwaaltochten door het Baarnse Bos: ’het magische donkere bomenbos’. De laatste vier woorden komen uit de biografie, te mooi om ze niet te lenen! Oproep aan de Baarnse kabouters: let op uw saeck! Of beter nog: wijk uit naar Soest, sinds mensenheugenis onze kaboutervriendelijke buurgemeente.

Soest, van oudsher zeer kaboutervriendelijk!
Van kabouterkoning tot Rien Poortvliet.
(Krantenbericht: Baarnsche Courant 25-8-1989)


Dit verhaal (aflevering 99) verscheen op maandag 14 maart 2022 
in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Geheugenvanbaarn.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.
 Uiteraard kunt u Geheugenvanbaarn.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen? 
Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Geheugenvanbaarn.nl.

vrijdag 11 maart 2022

 De bouw van de nieuwe Eembrug in 1960.

De linker foto laat de in aanbouw zijnde nieuwe brug over de Eern zien. Er zit schot in de werkzaamheden. In Juni 1960 werd begonnen met het heien van de 54 betonpalen, waar deze nieuwe oeververbinding tussen de Eemweg en het Zuidereind op komt te rusten. De palen, die een lengte van 20 meter hebben, vormen een hechte fundering, diep onder de rivierbedding. 

De brug wordt gebouwd, volgens een plan van de Directie van de Provinciale Waterstaat, door het Bussumse aannemersbedrijf J. de Boer. De lengte van de nieuwe rivier overspanning bedraagt 40 meter. De brug krijgt een betonnen wegdek, dat een breedte heeft van 6 meter en die twee klappen heeft om de schepen door te laten. Als de brug het volgend voorjaar officieel geopend wordt dan zal de nieuwe provinciale weg een rechte verbinding tot stand brengen tussen Rijksweg A1 en de Bisschopsweg. Men is thans nog bezig met het uitzetten van het tracé van deze weg. Op de rechter foto ziet u de oude brug over de Eem.


Bouw Eembrug in 1960


vrijdag 4 maart 2022

 Antwoord vorige week: Bakker Wegerif

Bakkerij Wegerif vierde haar 100-jarig bestaan (1960).

Op Woensdag 19 Oktober 1960 werd in de Hoofdstraat een zeldzaam zakenjubileum gevierd. De familie Wegerif herdacht het feit dat zij in 1960 100 jaar bestonden. Grootvader Wegerif nam in 1860 de in de Laanstraat gelegen bakkerij van Aart Overeem over en legde daarmee de grondslag voor de zaak, die later door zijn zoon en kleinzoon werd voortgezet.

Ruim 46 jaar heeft de oprichter de leiding van de zaak in eigen hand gehad. In deze langdurige periode werd tweemaal een ander pand betrokken In 1874 werd de bakkerij verplaatst van de Laanstraat naar de Eemnesserweg no: 57.

In 1891 verhuisde de heer Wegerif naar de Hoofdstraat, waar hij zijn klein winkelpand betrok. Toen de oprichter van de zaak - wijlen de heer Diederik Frederik Wegerif - in 1906 was overleden werd de zaak voortgezet door zijn zoon Willem Jan, die ruim 30 jaar vele Baarn- se families het dagelijks brood aan huis bezorgd heeft. Bij zijn overlijden - in 1937 - werd zijn zoon (wederom een Diederik Frederik) eigenaar van de zaak. Het was toen nog in de crisistijd en de jonge eigenaar had de grootste moeite om in zijn eigen bakkerij voor zichzelf het dagelijkse brood te verdienen. Nog voor de oorlog was hij er echter in geslaagd de omzet van de zaak te verdubbelen, temeer daar hij zich ook op de verkoop van gebak ging toeleggen. Na de oorlog is de heer Wegerif er in geslaagd zijn omzet zodanig te vergroten, dat hij hierdoor eigenaar werd van een van de grootste bakkerijen van Baarn.

Bakkerij Wegerif in de Hoofdstraat op no: 6

Het gevolg hiervan was, dat zowel de winkel als de bakkerij een ingrijpende verbouwing en modernisering moest ondergaan. De laatste ingrijpende verandering is wel de automatisering van de bakkerij. In september 1960 werd in de nieuwe afdeling broodbakkerij n.1. een serie machines geplaatst, die het mogelijk maken, dat het afwegen van het deeg, het rijsproces en het modelleren van het brood, geheel langs automatische weg plaats vond, zodat met eenzelfde aantal bakkers de broodproductie aanzienlijk kan worden opgevoerd.

De gehele Hoofdstraat heeft Woensdag 19 oktober het feest van het 100-jarig bestaan van Bakkerij Wegerif meegevierd. Van vele gevels wapperde de Nederlandse driekleur, vele bewoners van de Hoofdstraat gingen ’t echtpaar Wegerif en hun kinderen persoonlijk geluk wensen, en ’s avonds, tegen 8 uur, bracht het fanfarecorps „Concordia”, onder leiding van Dick Koops, de gehele Hoofdstraat op de been toen het de heer en mevrouw Wegerif een daverende serenade bracht.

In een hoekje van de broodbakkerij was verder een kleine broodtentoonstelling ingericht, waarmee de heren Wegerif demonstreerden, dat zij de oude bakkerskunst van het vlechtwerk en het maken van diverse soorten luxe brood goed beheersen. Ook voor de producenten der afdeling Banketbakkerij - die er bijzonder smakelijk uitzagen - werd de nodige aandacht gevraagd.

Frits Wegerif in 1933.
De winnaar van deze week is Kees Westerink uit Baarn. 

Wilt u uw herinneringen delen, stuur een e-mail naar: bakker.groenegraf@gmail.com. Of een briefje aan: Baarnsch Geheugen Marisstraat 4, 3741 SK Baarn.