Toen de Schilderswijk er nog niet was

Blik in de polder achter het tolhuisje, hoek Eemstraat / Kerkstraat.
De Schildersbuurt bestond nog niet.

Het is bijna niet meer voor te stellen. Ruim zestig jaar geleden, dus begin vijftiger-jaren van de vorige eeuw,  zag Baarn er totaal anders uit. Denk je eens in, de hele noordkant van Baarn was er nog niet. Zestig jaar is nog niet eens zo lang als een gemiddeld mensenleven, maar wat is er allemaal wel niet gebeurd met ons mooie Baarn. Uitbreiding was onvermijdelijk. Na de oorlog barstte Baarn uit zijn voegen. er moest nodig uitgebreid worden.

Het tolhuisje bij één van de vele overstromingen die voordat de afsluitdijk werd aangelegd regelmatig plaatsvonden.
Maar goed dat de Schildersbuurt er toen nog niet was.

Afbraak van het tolhuis in 1956

Probeer je Baarn eens voor te stellen in 1950. Als je van de Brink de Eemstraat op liep, richting Bunschoten en je kwam bij het tolhuisje bij de Kerkstraat, dan was dat het begin van de polder. Rechts had je wat woningbouw rondom de Faas Eliaslaan, achter het tolhuisje stond nog de prachtige villa Eemwijk, die nog steeds aan de Eemweg te vinden is. Voordat de afsluitdijk gebouwd werd, in 1932, stond het water van de Zuiderzee regelmatig tot aan deze plek en bij storm en extreem hoog water zelfs tot in Baarn. De complete Schilderswijk en de Opstandingskerk waren er nog niet, en natuurlijk waren ook de Zeeheldenbuurt en het Eemdal nog niet gebouwd. Die zijn van veel latere datum. Het tolhuis is in 1956 gesloopt. Het toenemende verkeer op de Eemweg had meer ruimte nodig. Weg uniek plekje in Baarn!

Rechts de boerderij van Haarman aan de Kerkstraat. Ook inmiddels verdwenen.

Maria Oord en daarachter de Nicolaaskerk

Lopen we in 1950 vanaf het Tolhuisje de Kerkstraat in, dan was rechts de boerderij van Haarman te vinden, even verderop Maria Oord, het voormalige Zusterhuis van de Nicolaaskerk en daarvoor de woning van Dr. Karel Wessel van Gorkom.


Achter Maria Oord lag een flinke tuin en daarachter de tuintjes van School- en Werktuinen. Toen begin jaren vijftig de Schilderswijk werd gebouwd, moest School- en Werktuinen naar de huidige Geerenweg verhuizen. Dan was daar de Nicolaaskerk met tussen de kerk en Maria Oord een pad naar de oude begraafplaats. Daarachter dus alleen maar polderlandschap.

Nicolaas Hornsveld en Klaas Hornsveld in de tuin van Maria Oord. 

In de tuin van Maria Oord was Nicolaas Hornsveld (1836-1936) tuinbaas. Van Anneke van Dalen uit Huissen ontving ik een prachtige foto van Nicolaas Hornsveld met zijn kleinzoon Klaas Hornsveld. De foto is gemaakt in de tuin van Maria Oord. Je kunt prachtig de polder inkijken richting de Eemweg.
Op de achtergrond zie je twee villa's aan de Eemweg nabij de Tromplaan liggen. De linker is 'Villa De Piraat', waar Johannes Franciscus (John) Wijsmuller woonde, grondlegger van de sleep- en bergingsmaatschappij. Deze villa is daar nog steeds te vinden. De rechter villa heb ik  hier nog even in close up weergegeven. Links tussen de bomen is nog net het theekoepel zichtbaar dat bij 'De Piraat' gehoord zal hebben. Op de foto met de twee tuinlieden Hornsveld is prachtig het polderlandschap te zien.

De tuintje van School- en Werktuinen, achter de tuin van Maria Oord

Achter de tuin van Maria Oord waren zoals ik schreef de tuintjes van School- en Werktuinen te vinden, die begin jaren vijftig moesten verhuizen naar de Geerenweg toen de Schildersbuurt gebouwd werd.

Op deze foto is een mooi overzicht van de rand van Baarn te zien. Midden onderaan villa Maria Oord met daarachter de
tuin waar de foto van Nicolaas Hornsveld genomen is en daarachter (op de foto helemaal rechts) de tuintjes van
School er werktuinen. Achter de Nicolaaskerk ziet u de katholieke begraafplaats. De oppervlakte daarvan is
inmiddels verdubbeld. In de rechter bovenhoek het Rode Dorp.

Het karakteristieke 'Rode Dorp' 

Lopen we verder door de Kerkstraat, dan kreeg je voorbij de kerk rechts het Melkpad en de Weteringstraat die naar het 'Rode Dorp' leidden. In die wijk zijn straten als Breitnerstraat, Marisstraat, Mesdagplein en Mauvestraat te vinden. Dat 'Rode Dorp' lag als een soort eiland in de polder. Deze wijk is al in de jaren twintig van de vorige eeuw gebouwd.

De bouw van het Rode Dorp in de jaren twintig. Destijds een 'eiland' in de polder aan de rand van Baarn.

Boerderij Daatselaar aan de Zandvoortweg. Het pad dat hier de polder
in loopt heet nu Thorbeckelaan.

Voorbij het Melkpad kwam je op de splitsing Dalweg - Zandvoortweg. Ook de Zandvoortweg was de grens van Baarn. De Mauvestraat, behorende bij het 'Rode Dorp' was nog bebouwd, maar daar voorbij, de huidige Staatsliedenbuurt en verderop de Professorenbuurt, bestonden nog niet.

Dahliaveld van kweker Bruidegom aan de Zandvoortweg. De hier afgebeelde huizen staan nu aan de Nolenslaan.

Aan de rechterzijde van de Zandvoortweg waren alleen wat boerderijen en kleine woningen te vinden en af een toe een kwekerij, vooral dahliakwekerijen. De Staatsliedenbuurt en de Professorenbuurt zijn pas in de jaren zestig gebouwd.

De Zandvoortweg ter hoogte van de huidige Prof. Molengraafflaan. Zie het polderlandschap achter de bebouwing.
Nu ligt daar de Professorenbuurt.

Eric van der Ent

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op  Facebook en Twitter