Zendingscentrum

door Cees Roodnat

Er bestaan plannen voor herinrichting van villa Parkwijk tot appartementencomplex. De bedrijfskantoren die er nu gevestigd zijn zullen het veld ruimen. De aanbouw aan de achterzijde is al verlaten. Parkwijk zal terug-gerestaureerd worden op basis van de bouwtekeningen uit 1905. De villa werd ontworpen door architect J.W. Hanrath, die voor de Singer’s in Laren in 1911 de villa “De wilde zwanen”ontwierp, foyer van het huidige Singermuseum.

Dit bericht bracht de volgende herinnering boven. Als 16-jarige Amsterdamse jongeling reisde ik in 1959 per trein voor het eerst naar Baarn. Met mij reisden ook andere gereformeerde jongens en meisjes mee, die een leerzaam weekend tegemoet zagen in het Zendingscentrum van de Gereformeerde Kerk, dat bleek gehuisvest in de prachtige villa Parkwijk aan de Wilhelminalaan. Als servicecentrum voor kerken en zendingswerkers werd dit pand in 1946 betrokken, bestierd door Dominee/directeur B. Richters die op het kavel er naast woonde. Wij gingen er heen om naar inleidingen te luisteren over de “Bekeringsarbeid onder de volkeren van Afrika”, om daar vervolgens gemengd en gewichtig over te ‘subgroepen.’

Parkwijk met oprijlaan

Het fraaie trappenhuis

Thuis op de schoorsteenmantel stond al jaren bescheiden het “zendingsbusje” met gleuf. En als kind vroeg ik me al af of mijn karige zakgeld door zendelingen ter plekke wel juist zou worden besteed. Wie weet zou ik dat nu te horen krijgen. Na aankomst dropten wij ons nachtgerief op de slaapzalen, waarna een bel ons naar de grote hal beneden terugriep om er de koffie te gebruiken. Eindelijk tijd om wat beter om me heen te kijken. In de rijk gelambriseerde hal met het imposante trappenhuis bevond zich op de wand vóór ons een kleurrijke muurschildering, die de verlokkingen van ons aardse bestaan en het paradijselijke hiernamaals als onderwerp had. Aan de linkerkant was een liederlijk gezelschap te zien van sigaren paffende heren in avond-kostuum, die aan een lange welvoorziene dis zaten. Sommigen met schaars geklede dames op schoot, die aan hun glas champagne nipten. Elders probeerden andere dames en heren zich op een dansvloer staande te houden. Zó moest het dus niet begreep ik de boodschap.

De achterzijde, januari 1990

De rechterzijde van het tafereel staat me minder scherp bij. Tussen een handvol engelen stonden vage geluksvogels van allerlei ras te zingen en musiceren dat het een lieve lust was. Het contrast met de linkerhelft kon niet groter zijn, maar één ding stond voor mij als een paal boven water: deze voorstelling van de hemel was niet iets om naar uit te kijken. Ik had trouwens wel wat anders om naar uit te zien, want in ons gezelschap bevond zich een lid van meisjesvereniging op gg (gereformeerde grondslag) Eunice, een rondborstige leraarsdochter waarop ik hopeloos verliefd was. Zij had onze dominee nog onlangs tijdens de catechisatie gemeld zendelinge te willen worden en daarom van een echtgenoot en eventueel nageslacht af te zien. Tot diep in de nacht en de wanhoop nabij probeerde ik haar – fietsen tussen ons in – er van te overtuigen dat een potige man (mijzelf bij voorkeur) in hachelijke bekeringssituaties reuze nuttig kon zijn, maar helaas bleek zij tot ons reisje naar Baarn nog niet van mening veranderd. Misschien bracht dit weekend de ommekeer. Anno nu stel ik vast dat die ‘bekering’ is uitgebleven, maar de liefde voor dit dorp en haar geschiedenis ging nooit meer over.
Een paar jaar terug liep ik Parkwijk op de bonnefooi nog eens binnen, benieuwd of er van het interieur nog iets was overgebleven. Een bord buiten gaf aan dat er nu een cluster bedrijven gehuisvest was die met de ‘Zending’ van destijds maar weinig van doen hadden. Terug in de imposante hal vroeg ik bij de balie of ik even mocht rond-kijken en zowaar: dat mocht. De immense muurschildering bleek verdwenen. Waarheen wist de wantrouwige receptioniste ook niet. Ze leek mij überhaupt weinig geïnteresseerd in de historie van haar werkplek. Toen zij even werd weggeroepen zag ik mijn kans schoon. Ik spurtte naar een lijst langs de muur waar ik een reepje behang probeerde los te trekken waarachter ik de muurschildering vermoedde. Maar door terugkomst van de receptioniste moest het verlossende antwoord uitblijven. Wel bekeek ik het pand met heel andere ogen.

Door verliefdheid verblind had ik indertijd geen notie van de architectonische schoonheid van mijn rond 1905 in Engelse landhuisstijl gebouwde logeeradres en geen flauw idee van wie er ooit woonden. Dat heb ik even voor u opgezocht. Parkwijk werd gebouwd voor de weduwe van Carel Frederik Carp, tweede zoon van een steenrijke garenfabrikant. In 1910 trok jonkheer Van der Wijck erin, in 1917 gevolgd door tabakshandelaar Manus uit Amsterdam, wiens dochter Rosa een leidende rol in de vrouwenkiesrecht-beweging zou gaan spelen. Vanwege de crisis verkocht de familie Parkwijk weer. Een deel van het enorme landgoed wordt eind jaren dertig bestemd voor woningbouw. De Talmastichting brengt in de villa bejaardenzorg onder. Na vertrek Zendingscentrum trekt in 1976 het Nederlands Verbond van Ondernemers in de Bouwnijverheid (NVOB) erin, met een clustertje bedrijven in de achtertuin.

Het zou mooi zijn als dit architectonische juweel, vóór verbouwing tot appartementencomplex nog één keer voor het Baarnse publiek te bewonderen zou zijn. Ik zal mijn ‘ouwe vlam’ van toen (met een vriend getrouwd en nooit ter zending afgereisd) er maar niet over bellen. Ze zal geen flauw benul hebben welke nostalgische idioot ze nu weer aan de lijn krijgt.

Geraadpleegd:
• Baarn, geschiedenis en architectuur, Zeist 1994
• Rosa Manus woonde in villa Parkwijk, B.C. dd 22-5-2017
• Johan Wilhelm Hanrath, architect. Wikipedia.

Cees Roodnat

Dit verhaal verscheen op maandag 14 augustus 2017 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter