door Eric van der Ent
Deze week is het precies 100 jaar geleden dat één van de grootste treinrampen in de Nederlandse geschiedenis plaatsvond. Op 13 september 1918 kwamen maar liefst 41 mensen om en raakten 42 personen gewond.
Vrijdag 13 september 1918, een ongeluksdag voor de bijgelovige. Die dag vond een enorme treinramp plaats bij Weesp. Baarn was in die tijd zeer afhankelijk geworden van deze spoorlijn naar Amsterdam. Deze verbinding werd dus volop gebruikt.
 |
| 13 september 1918, één van de grootste treinrampen die Nederland ooit kende vond plaats (Bron: SERC) |
Bij de aanleg van de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort in 1874, kreeg Baarn zijn eigen station. Vele rijke Amsterdammer kwamen naar Baarn om te genieten van de rust en de mooie omgeving. Eerst als dagjestoeristen, maar later vestigden ze zich hier ook in hun zomerverblijven. De trein zorgde ervoor dat ze konden forenzen naar het werk in Amsterdam.
De bewuste ramptrein vertrok op vrijdag om 9.46 uur uit Amersfoort. Om 9.59 uur was het tijd voor de Baarnaars om aan boord te gaan. Na een tussenstop in Hilversum, reed de trein langs Bussum en Weesp, waar niet gestopt werd. Daar moest de trein volgens de reglementen ‘met afgesloten stoom en niet sneller dan 45 km per uur” rijden. Nadat de brug bij Weesp was gepasseerd moest de trein weer vaart maken om tegen de helling van de brug over het Merwedekanaal (heet nu Amsterdam-Rijnkanaal) op te klimmen. Het was het laatste jaar van de Eerste Wereldoorlog en de kolen waarop de trein reed waren uitgesproken slecht. De machinist kreeg het niet voor elkaar om meer snelheid te maken. Een wegwachter en een wegarbeider die in een seinhuis aan de Gooise kant van de brug stonden vertelden later aan de verslaggevers van de krant hoe ze hadden gezien dat de locomotief de brug bereikt had. Op datzelfde moment zagen ze de achterste bagagewagen achterover hellen. De trein schoof nog even door en de locomotief sloeg tegen de brugingang. De personenwagons, die achter de bagagewagen hingen, zagen ze van de dijk afglijden.
 |
| De plek van de ramp (Bron: www.nicospilt.com) |
Even klonk er een geweldig lawaai, een klap… Één ogenblik was het angstaanjagend stil, en toen verscheurde een onmenselijk gejammer en gegil aan de andere kant van de dijk de stilte. Van de eerste wagons was niet veel meer over dan een hoop versplinterd wrakhout. De seinwachters wilden naar Weesp bellen, maar de lijn was stuk. Ook de seinen waren stuk dus hebben ze naar elke kant van de spoorlijn een man met een rode vlag gestuurd om de aankomende treinen te waarschuwen.
 |
| Met man en macht wordt geprobeerd de slachtoffers uit de trein te krijgen (Bron SERC) |
Het treinpersoneel raakte niet gewond en verleende direct eerste hulp, samen met een chirurg en vier nonnen die ook in de trein zaten. Een groep militairen die toevallig voorbij marcheerde schoot te hulp. Een uur later arriveerde een hulptrein uit Naarden. Tweeënhalf uur na de ramp arriveerde een hulptrein van het Rode Kruis. De situatie was rampzalig. Het weiland waarin de overblijfselen van de trein lagen was volledig omgeploegd. Tussen de wrakstukken lagen slachtoffers met afgerukte ledematen. Gewonden werden op dekschepen gelegd die in het Merwedekanaal lagen en naar Amsterdam vervoerd. Daarna volgde een schuit met de doden.
 |
| De locomotief kwam tot stilstand tegen de pijler van de brug (Bron SERC) |
De oorzaak van de ramp was het verzakken van de spoordijk. Dit bleek het gevolg te zijn van de overvloedige regen van de voorgaande tijd en de slechte staat waarin de spoordijk verkeerde. Op het moment van de verzakking was de locomotief al op de brug en hij bleef hangen in het ijzerwerk van de brugconstructie. De loc en de tender kantelden naar rechts. De tender bleef liggen op het landhoofd, een bagagewagen daarachter kwam tegen het landhoofd tot stilstand. De volgende drie rijtuigen zakten van het talud af en schoven in en op elkaar. De houten bovenbouw werd grotendeels versplinterd, waardoor hier de meeste doden en gewonden vielen. Het derde rijtuig werd bovendien bedolven door een daarachter rijdende bagagewagen en een postrijtuig, die door de snelheid gedeeltelijk naast de voorgaande rijtuigen terecht kwamen. Het rijtuig achter het postrijtuig kwam schuin vanaf het talud omlaag te hangen, maar was nauwelijks beschadigd. De laatste rijtuigen van de trein ontspoorden wel, maar bleven op de spoorbaan staan.
 |
| Amersfoorts Dagblad De Eemlander 19-9-1918 |
 |
| Johan Jacob Schöne kwam samen met echtgenote Anna Sophia Rauch om bij de ramp |
 |
| De graven van Johan Jacob Schöne en Anna Sophia Rauch en Simon Zwart op de oude algemene begraafplaats (Coll. Groenegraf.nl) |
 |
| Het graf van bankier Theodoor Gilissen op de katholieke begraafplaats. Theodoor was grondlegger van de gelijknamige bank. (Coll. Groenegraf.nl) |
Het nieuws over deze ramp moet hard aangekomen zijn bij de Baarnse bevolking. De landelijke dagbladen stonden vol over deze ramp. De meeste omgekomen plaatsgenoten waren niet van geboorte Baarnaar, maar kwamen oorspronkelijk uit de stad. Maar ze woonden hier wel, en ongetwijfeld hadden ze lokaal personeel in dienst zoals tuinman, knecht of dienstbode en de Baarnse middenstand zal ze zeker gekend hebben als hun klanten. Tja, het moet een flinke impact in Baarn gehad hebben. Dat kan niet anders. Nu, 100 jaar later, vind ik dat we even stil moeten staan bij deze gebeurtenis.
Veel informatie uit dit artikel is afkomstig uit het online-boek “De Amsterdamse Drosten” geschreven door dhr. Bert Bolle uit Australië. Dhr. Bolle is in 2016 overleden. Nico Spilt, webmaster van de prachtige website “Langs de rails” heeft het verhaal (met toestemming) integraal overgenomen op zijn site, waardoor de geschiedenis gelukkig niet verloren gaat. Zie http://www.nicospilt.com/bolle/weesp.htm
In 2013 maakte ik een filmpje over deze ramp. Dit filmpje kunt u hieronder bekijken.
 |
| Eric van der Ent |
’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’
‘Vandaag is morgen alweer gisteren’ is een initiatief van de Historische Kring Baerne en Stichting Groenegraf.nl en verschijnt drie-wekelijks op maandag in de Baarnsche Courant en in het weblog van Groenegraf.nl. De verhalen worden afwisselend geschreven door
Cees Roodnat, Ed Vermeulen en Eric van der Ent.
Wilt u meer lezen over oud Baarn?
Bent u geïnspireerd geraakt door dit oud-Baarn verhaal en wilt u zelf eens wat
schrijven voor onze website? Stuur uw verhaal dan
per email aan groenegraf.baarn@gmail.com
