Rampspoed voor Baarnaars in 1918

Soms ben je ergens mee bezig en dan opeens wordt je ergens door gegrepen dat je niet meer los laat. Figuurlijk gesproken dan. Voor onze site ben ik jaren geleden begonnen met een onderzoek op de oude algemene begraafplaats. Eerst om gewoon eens te kijken of daar familie begraven was, zodat ik onze stamboom met wat gegevens kon uitbreiden. Door mijn interesse in de geschiedenis van Baarn, zag ik op die grafmonumenten allerlei namen die ik kende uit de oude verhalen over Baarn. En zo werd ik voor het eerst gegrepen door iets dat me niet meer los liet. Ik had de drang om uit te zoeken wie die mensen waren die er begraven zijn. Inmiddels is dat behoorlijk uit de hand gelopen en is deze site ontstaan. Tijdens dat onderzoek ontdekte ik een grafmonument van ene Jacoba Maria Horsman. Bij mijn zoektocht naar gegevens over deze dame stuitte ik op een krantenartikel over een treinramp in Weesp. Het bleek dat mevrouw Horsman om het leven gekomen was bij deze ramp. In hetzelfde artikel stond een lijst met namen van personen die verwond waren of omgekomen. Bij die namen stonden ook de woonplaatsen van die personen vermeld. Het bleek dat er nog meer Baarnaars waren omgekomen bij die ramp. En dat was de tweede keer dat ik gegrepen ben door iets wat me niet mee los liet. Sinds die dag ben ik aan het zoeken geslagen naar meer informatie over die ramp en de Baarnaars die daarbij omkwamen. Hieronder het resultaat.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Het is vrijdag, de 13e september 1918. Een ongeluksdag zou de bijgelovige zeggen. En dat bleek het ook te zijn. Op die dag vond namelijk een verschrikkelijke treinramp plaats bij Weesp. “Weesp”, zult u zeggen, “wat heeft dat te maken met deze site? Dat is toch geen Eemland?” Nee, Weesp is inderdaad geen Eemland, dus wat dat betreft heeft het met onze site niet zoveel te maken, ware het niet dat Baarn in die tijd behoorlijk afhankelijk was geworden van deze spoorlijn naar Amsterdam. In 1874 werd de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort, langs Baarn geopend en Baarn kreeg, met een beetje hulp van Prins Hendrik, zijn eigen station. Dat zorgde ervoor dat rijke Amsterdammers dagjes uit gingen naar de mooie omgeving, of er langere tijd verbleven in in de vele pensions en hotels die in die tijd als paddenstoelen uit de grond schoten in Baarn. Dat Baarn in de smaak viel bleek wel uit het feit dat veel rijke Amsterdammers in Baarn en omgeving hun zomerverblijven bouwden, en velen zich hier definitief kwamen vestigen. Vaak werkten ze echter nog in Amsterdam, dus de treinverbinding naar Amsterdam werd volop gebruikt.


En zo gebruikten vele Baarnaars de trein ook op die vrijdag, de 13e september 1918. De trein vertrok om 9.46 uur uit Amersfoort, waar eerst nog een trein uit Groningen aangekoppeld werd. Die passagiers uit Groningen waren op dat moment al 4 uur onderweg(!). Om 9.59 uur waren de Baarnse reizigers aan boord gegaan en ging het op naar Hilversum waar om 10.10 uur vertrokken werd. In Bussum en Weesp werd niet gestopt en daar moest de trein volgens reglement “met afgesloten stoom en niet sneller dan 45 km per uur” rijden. Nadat de brug bij Weesp gepasseerd was moest de trein weer vaart maken om tegen de helling van de brug over het Merwedekanaal (heet nu Amsterdam-Rijnkanaal) op te klauteren. Het was het laatste jaar van de eerste wereldoorlog en de kolen die de trein op gang moesten brengen waren uitgesproken slecht. Langzaam reed de trein de helling van de brug op. Er was niet voldoende stoom voor meer snelheid.




Een wegwachter en een wegarbeider die in een seinhuis aan de Gooise kant van de brug stonden vertelden later aan de verslaggevers van de krant hoe ze hadden gezien dat de locomotief de brug bereikt had. Op datzelfde moment zagen ze de achterste bagagewagen achterover hellen. De trein schoof nog even door en de locomotief sloeg tegen de brugingang. De personenwagons, die achter de bagagewagen hingen, zagen ze van de dijk afglijden. Even klonk er een geweldig lawaai, een klap…. Één ogenblik was het angstaanjagend stil… en toen verscheurde een onmenselijk gejammer en gegil aan de andere kant van de dijk de stilte. Van de eerste wagons was niet veel meer over dan hoop versplinterd wrakhout. De seinwachters wilden naar Weesp bellen, maar de lijn was stuk. Ook de seinen waren stuk dus hebben ze naar elke kant van de spoorlijn een man met een rode vlag gestuurd om de aankomende treinen te waarschuwen.

Van het treinpersoneel bleek niemand gewond en zij verleenden direct eerste hulp, samen met een chirurg en vier nonnen die in de trein zaten. Ook een groep militairen die toevallig in de omgeving marcheerden schoten te hulp. Een hulptrein uit Naarden-Bussum arriveerde meer dan een uur later. De ongevallenwagons vertrokken rond die tijd uit Amsterdam en een trein van het Rode Kruis kwam tweeënhalf uur na de ramp op de plek aan. Taco Zondervan, één van de overlevenden van de ramp beschreef wat er na het ongeluk gebeurde: “Wat wij bij dit grootste spoorwegongeluk, dat in Nederland wellicht ooit gebeurt is, gezien hebben, valt niet te beschrijven. Een gehele trein ligt kris en kras door en over elkaar. De dijk, waarover eens het spoorwegverkeer liep, bestaat niet meer, hij schijnt als in een afgrond verdwenen. Het weiland waarin de overblijfselen van de trein liggen, is als het ware omgeploegd en een sloot is plotseling gedempt” Taco Zondervan heeft geluk gehad. Beduusd en met enkele kneuzingen en lichte verwondingen wordt hij met andere gewonden in het weiland gelegd. “Naast mij lag iemand die geen benen meer had”. “Met bijlen en zagen worden de half versplinterde wagons uit elkaar gehaald, omdat vermoedelijk nog een paar slachtoffers er onder bedolven liggen”.

Tegen half twee werden een groot aantal gewonden op dekschepen gelegd die in het Merwedekanaal lagen en naar Amsterdam vervoerd. Daarna volgde een schuit met de doden. Later zou blijken dat bij deze treinramp 41 personen om het leven gekomen waren en 42 mensen gewond raakten.

De oorzaak van de ramp was het verzakken van de spoordijk. Dit bleek het gevolg te zijn van de overvloedige regen van de voorgaande tijd en de slechte staat waarin de spoordijk verkeerde. Op het moment van de verzakking was de locomotief al op de brug en hij bleef hangen in het ijzerwerk van de brugconstructie. De loc en de tender kantelden naar rechts. De tender bleef liggen op het landhoofd, een bagagewagen daarachter kwam tegen het landhoofd tot stilstand. De volgende drie rijtuigen zakten van het talud af en schoven in en op elkaar. De houten bovenbouw werd grotendeels versplinterd, waardoor hier de meeste doden en gewonden vielen. Het derde rijtuig werd bovendien bedolven door een daarachter rijdende bagagewagen en een postrijtuig, die door de snelheid gedeeltelijk naast de voorgaande rijtuigen terecht kwamen. Het rijtuig achter het postrijtuig kwam schuin vanaf het talud omlaag te hangen, maar was nauwelijks beschadigd. De laatste rijtuigen van de trein ontspoorden wel, maar bleven op de spoorbaan staan.

Van de 41 dodelijke slachtoffers die er vielen bleken er minstens 9 (dus bijna een kwart!) uit Baarn te komen.

Hieronder volgen hun namen:

Klik op bovenstaande afbeelding voor een vergroting

Naast deze dodelijke slachtoffers waren nog een aantal gewonden uit Baarn:

Mevr. Asch van Wijk (licht gekwetst)
Mevr. Loopuijt (ernstiger, doch niet levensgevaarlijk)
Jo Holdorp (arbeider)
Hendricus Derksen (niet ernstig)
G.S. Koelewijn (vrij goed)
Joh. (een andere krant meldt G.J) de Vries (niet ernstig)

Het kan niet anders zijn, of deze ramp moet een enorme inpact op de Baarnse bevolking gehad hebben. De landelijke dagbladen stonden vol over deze ramp. De meeste omgekomen Baarnaars waren niet van geboorte Baarnaar, maar waren oorspronkelijk afkomstig uit de stad. Maar ze woonden hier wel, en ongetwijfeld hadden ze Baarnaars in dienst als tuinman, knecht of dienstbode en de Baarnse middenstand zal ze zeker gekend hebben als hun klanten. Tja, het moet een flinke impact in Baarn gehad hebben. Dat kan niet anders.

Kunt u ons aanvullingen of correcties geven op dit artikel, verzoeken wij u ons deze per email te sturen.

Bronnen:

http://www.i-boek.com (Dit is een online-boek, "De Amsterdamse Drosten" geschreven door dhr. Bert Bolle uit Australië waarin een uitgebreid verslag met veel beeldmateriaal te bekijken is.) De link naar het hoofdstuk over de ramp vindt u hier:http://www.bertbolle.com/drost/13.htm

http://www.nicospilt.com/Weesp1918.htm

http://nl.wikipedia.org/wiki/Treinramp_bij_Weesp

http://beeldbank.amsterdam.nl/index.php?beginjaar=&eindjaar=&qasked=1&qtype=nieuw&q=Ontspoorde+trein+Weesp

http://kranten.kb.nl/

http://archiefeemland.courant.nu/

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter.