Louis Hasseleij Kirchner en Riek Pos in ondertrouw
door Eric van der Ent
In 1897 was het zeker niet algemeen gebruikelijk om een etentje te geven als je in ondertrouw ging. Dat deden alleen de vermogende families. Louis Hasseleij Kirchner en Riek Pos konden het zich wel permitteren. Zij gaven 126 jaar geleden een diner voor familie en vrienden in het super-de-luxe Badhotel.
De Duitse schrijver en filosoof Johann Wolfgang von Goethe schreef het al: ‘Das Beste, was wir von der Geschichte haben, ist der Enthusiasmus, den sie erregt.’ Oftewel: ‘Het beste dat de geschiedenis ons nalaat, is het enthousiasme dat zij veroorzaakt.’ Dat is een waarheid als een koe. Ik kan van verhalen uit onze Baarnse geschiedenis heel erg enthousiast raken. Een mooie oude foto van een Baarnaar of een nostalgische plek in Baarn doen mijn hart al sneller kloppen. En soms kan een bijzonder voorwerp al de aanleiding geven om een stukje Baarnse geschiedenis op papier te zetten, in de hoop dat u bij het lezen van het verhaal, net zo enthousiast wordt als ik, bij het schrijven ervan.
 |
| Het menukaartje, de met potlood genoteerde namen verraden de herkomst. (Foto: Geheugenvanbaarn.nl) |
 |
| Het menukaartje. Op de voorzijde een monogram en de datum 10 april 1897. (Coll. Dick Tijken) |
Onlangs werd ik benaderd door Dick Tijken uit Warnsveld. Bij het opruimen van de boerderij van zijn oom vond hij tussen een stapel oude paperassen een kaartje, net iets kleiner dan A6 formaat met voorop een monogram van de letters ‘L’ en ‘R’ en de datum ‘10 april 1897’. Het kaartje was op luxe-papier bedrukt in de chique kleuren goud en ‘royal’ blauw. Dick had al snel in de gaten dat dit niet zomaar een kaartje was. Toen hij het openvouwde bleek het een menukaartje te zijn. Aan de binnenzijde verraadden twee met potlood geschreven namen op wie dit menu betrekking had: Riek Pos en Louis Hasseleij Kirchner. Als u een trouw lezer van onze rubriek bent, dan moeten deze namen u bekend voorkomen. Riek Pos is Diederica Wilhelmina Margaretha Pos (1872-1942), dochter van Jan Pos en Diederica Jacoba Engelina van der Sleesen. De familie Van der Sleesen bezat land en boerderijen in de Bijlmermeerpolder, de Overaetsveldsche Polder en de Polder Gein en Gaasp. Die boerderijen werden verhuurd. In 1874 erfden Jan Pos en Diederica van der Sleesen de boerderijen Bellevue, de Nieuwe Boerderij en Kavel 13 in de Bijlmermeerpolder. Hiermee kreeg Pos bezittingen in de Bijlmermeer. In later jaren werd hij ook dijkgraaf. Daarnaast bezat het echtpaar huizen in Amsterdam, Nieuwer-Amstel en Baarn, die ze ook verhuurden. In 1889 kochten zij de Villa Susanna (nu Brandsen) aan de Koningsweg in Baarn, waarna het gezin naar Baarn verhuisde. Zij kregen vijf kinderen, waaronder Gerard Adriaan Pos (1865-1933), die één van de oprichters en hoofdbestuurder van de ANWB was. Over hem schreef ik al uitgebreid in onze rubriek. Deze Gerard Adriaan was dus een broer van ‘onze’ Riek Pos.
 |
| Louis Hasseleij Kirchner (1860-1935) (Bron: Wikipedia) |
 |
| Riek en Louis, verkleed, tijdens een dagje uit met de Vélocipèdeclub (ca. 1890) (Coll. Achrief Eemland) |
Riek’s echtgenoot Louis was George Lodewijk Hasseleij Kirchner (1860-1935), zoon van Heinrich Julius Alfred Kirchner en Louise Wilhelmina Hasseleij. Louis was ook al geen onbekende Baarnaar. Hij was lid van de Baarnsche Vélocipède Club (zeg maar fietsclub). Als amateurfotograaf trok hij regelmatig op zijn fiets met zijn camera door het land om mooie plekken te fotograferen. Dit resulteerde onder andere in een vierdelige boekenserie ter gelegenheid van het 25 jarig bestaan van de ANWB. Die boeken stelde hij in samenwerking met zijn zwager Gerard Pos, die zoals ik al aangaf hoofdbestuurder van de ANWB werd, samen. Louis en Riek bewoonden aanvankelijk villa Bloemswaard dat Louis’ vader voor hem had laten bouwen. Later betrokken ze het ouderlijk huis van Louis, Huis Holland, Javalaan 1, in Baarn. Die villa vindt u naast villa Peking.
 |
| ‘Ons Eigen Land’, samengesteld door Gerard Pos en Louis Hasseleij Kirchner (Coll. Geheugenvanbaarn.nl) |
 |
| Huis Holland (Coll. Geheugenvanbaarn.nl) |
De menukaart
Terug naar de menukaart. Die is gemaakt voor het diner ter gelegenheid van de ondertrouw van Louis Hasseleij Kirchner en Riek Pos op 10 april 1897. Ik schreef al dat het lang niet voor iedereen weggelegd was om een diner te geven voor een gelegenheid als ondertrouw, maar in de ‘gegoede kringen’, waartoe we deze familie mogen rekenen, was het zeker niet ongebruikelijk. Amy Groskamp-ten Have, schrijfster van het meest verkochte Nederlandse etiquetteboek aller tijden, beschreef het in haar boek ‘Hoe hoort het eigenlijk?’: Op de dag van ondertrouw begonnen de bruidsdagen. Gebruikelijk was dat het jonge paar te voet of per auto naar het gemeentehuis ging, zonder ouders en getuigen. De huisgenoten van de bruid zorgden ondertussen voor de versiering thuis. Op het moment dat het jonge paar voor het eerst het ouderlijk huis van de bruid betrad moest deze versiering gereed zijn. De familie en de gasten die voor het diner uitgenodigd waren, zaten klaar om het paar te ontvangen. Het diner werd gegeven door de ouders van de bruid terwijl het diner op de receptiedag en de trouwdag betaald werd door de ouders van de bruidegom. Eerlijk zullen we alles delen. Dat was de etiquette. Het diner ter gelegenheid van de ondertrouw van Louis en Riek werd gegeven in het het prachtige Badhotel in Baarn, zo lezen we in de tekst op de kaart.
 |
| Het Badhotel, een prachtige locatie voor een diner. (Coll. Geheugenvanbaarn.nl) |
Het feest in het hotel zal ongetwijfeld uitbundig geweest zijn. Het menu was opgesteld in dichtvorm en kon zelfs gezongen worden, op de wijze van ouverture ‘La fille de Madame Angot’ gecomponeerd door Charles Lecocq. Volgens mij niet echt een liedje dat in een doorsnee volksbuurt op straat gezongen werd, maar blijkbaar thuis bij de familie Hasseleij Kirchner wel. In het gedicht werden de gasten uitgenodigd om zich uitgebreid te laven aan het heerlijke diner dat hen voorgeschoteld werd. Op de achterzijde van het menukaartje nog twee liedjes. Het eerste op de wijze van ‘Wir kommen jetzt vom Balle’, het tweede op de wijze van ‘Al is ons Prinsje nog zo klein’. Het zal ongetwijfeld een gezellige boel geweest zijn.
 |
| Het menu in dichtvorm kon zelfs gezongen worden, op de wijze van Madame Angot (Coll. Dick Tijken) |
De herkomst van het menukaartje
Natuurlijk was ik benieuwd hoe het menukaartje op de boerderij van de oom van Dick Tijken terecht kwam. Dhr. Tijken legt uit: ‘De familie van mijn moeders kant woont sinds februari 1883 op boerderij ‘Groot Lemmink’ in Vierakker bij Zutphen. Dat is de boerderij waar het kaartje gevonden is. In 1883 was de boerderij eigendom van dhr. J. van Dick Gzn. uit Zutphen, handelaar in tabak en koloniale waren. Hij had ook een winkel in Zutphen. Toen hij in 1901 overleed liet hij al zijn bezittingen, op een paar legaten na, na aan de Stichting Gebroeders Bakker Weeshuis in Zutphen. In de tijd dat mijn grootouders pachters waren, was Martinus Gerhardus Arnoldus Lijsen uit Zutphen president-regent van deze stichting. Hij had goed contact met mijn grootouders. Mijn moeder en haar broers en zussen logeerden soms ook bij de zoon en schoondochter van dhr. en mevr. Lijsen in Amsterdam. Lijsen sr. was getrouwd met Everdina Pos, dochter van Gerrit Pos, commissionair te Groningen en familie van ‘onze’ Riek Pos.’ Dhr. Tijken vond de menukaart in de boerderij tussen een stapel ansichtkaarten en foto’s van reizen die Gerrit Pos en Mathilde van Tubergen, de ouders van Everdina Lijsen-Pos, gemaakt hebben. Waarschijnlijk heeft de familie Lijsen deze stapel aan de grootouders van Dick Tijken gegeven om te laten zien waar hun (schoon-)ouders ze allemaal geweest waren. Martinus Lijsen en Everdina Pos waren vast en zeker genodigden op het diner ter gelegenheid van de ondertrouw van Louis Hasseleij Kirchner en Riek Pos in het Badhotel. Ik stel me voor dat ze met het wijnglas in de hand de liedjes uit het menukaartje uit volle borst meegezongen hebben.
 |
| Martinus Gerhardus Arnoldus Lijsen en Everdina Pos (Coll. Erfgoed Centrum Zutphen) |
 |
| Riek Pos en Louis Hasseleij Kirchner, waarchijnlijk in de tuin van Huis Holland (Coll. mevr. W.B.M. Daselaar en mevr. B.A.M. Daselaar, Baarn) |
Louis en Riek Hasseleij Kirchner-Pos bleven de rest van hun leven bij elkaar. Tot het laatst toe woonden ze in Huis Holland in Baarn. Op bovenstaaande foto ziet u hen op latere leeftijd. Ze zagen er op deze foto nog steeds gelukkig uit. Hopelijk heeft de gezellige avond in het Badhotel daaraan bijgedragen.
 |
| De laatste rustplaats van Louis Hasseleij Kirchner en Riek Pos op de Nieuwe Algemene Begraafplaats aan de Wijkamplaan in Baarn. (Foto: Geheugenvanbaarn.nl) |
Dhr. Tijken heeft ons het menukaartje geschonken. Wij hebben het item gedigitaliseerd en zullen het kaartje op onze beurt aan de oudheidkamer van de Historische Kring Baerne schenken zodat het voor het nageslacht bewaard kan worden.
