Niet schoon toch fris, niet fris toch nat geweest, een duik in mijn verleden

Badderen, podderen en aanmodderen in het Baarn van de vijftiger jaren 

door Ed Vermeulen

Heeft u net als ik ook niet deelgenomen aan een door een sappig rookworstenmerk gesponsorde Nieuwsjaarsduik ergens langs onze vaderlandse kust? Dan heeft u toch zeker wel een bezoekje gebracht aan de tentoonstelling ’Een duik in het verleden’, ingericht door de Historische Kring Baerne in haar ondergrondse onderkomen onder de Baarnse Bibliotheek. Ook al niet? Dat is jammer, maar het is nog niet te laat. Nog tot en met zaterdag 14 februari is deze fraaie tentoonstelling over Baarnse waterpret te bezichtigen. Alles over de oude Badinrichting in de Eem, Bosbad De Vuursche, het oude Badhuis en verder alles wat met badderen maken heeft. Zelfs ijspret komt aan bod. Kortom voor elk wat wils. In dit verhaaltje volg ik het thema van de tentoonstelling maar dan toegespitst op mijn eigen (badder)verleden onder het motto: ’een duik in mijn verleden’

Affiche Historische Kring Baerne

Thuissituatie

Spoorstraat 2, badkamer op zolder links
(Coll. Groenegraf.nl)

1944-50, Spoorstraat 2: op zolder een groot bad. Hoe dit gevuld werd en welke temperatuur het water had: geen idee. Meer voor de hand liggend is dat er bij de wastafel gewassen werd. Podderen dus! 1950: verhuisd naar Laanstraat 66A, ’stadsvilla’ met één koud waterpunt: de kraan in de keuken. Ketel op het gas et voilá: warm water, nou ja, een beetje. Het bleef bij podderen. Bij Banketbakkerij Wijers, onze buren van no. 68, was in de bakkerij een grote oven. Op zaterdag ging de oven uit en werd het warme ovenwater in een teil opgevangen. De kinderen Wijers eerst en was er nog warm water over mocht ik ook in de teil. Badderen!

 Laanstraat 66A (boven Robberse) en Banketbakkerij Wijers 68
(Coll. Historische Kring Baerne)

Zweminrichting aan de Eem

Zweminrichting aan de Eem.  
(Coll. Historische Kring Baerne)

Situatie 1950. Het bad werd geopend in 1917. Vanaf midden dertiger jaren zwaaide Thijmen de Ruig hier de scepter. Je kon er zwemmen, je zwom dan eigenlijk in de Eem, en zwemles krijgen. Iedere Baarnaar van mijn leeftijd heeft zo zijn of haar eigen herinneringen aan deze historische plek.


Ik vond het weer niks: gladde planken en (te) veel grote jongens die je het water induwden. In het bad stond je met je voeten op de drabbige bodem van de Eem. Het was de tijd van het vieze Eemwater en de erbij horende dooie vissen. Het ontlokte mijn moeder de woorden: ’Je komt nog viezer thuis dan toen je er heen ging!’ Soms droom ik nog wel eens dat ik met een (dooie) brasem in mijn mond in de Eem lig te spartelen! U raadt het al: nog steeds geen waterrat. Aanmodderen was het devies! In 1951 werd dit zwembad gesloten.

Thijmen de Ruig in gesprek  (Coll. Groenegraf.nl)

Badhuis Acacialaan

Ben van Diermen (midden) met
echtgenote en medewerker
  (Coll. Groenegraf.nl) 

Zo rond 1952. Mijn buurjongen bracht ook wel een bezoek aan dit in 1925 geopende badhuis aan de Acacialaan met als badhuismeester: Ben van Diermen.


Dat wilde ik ook wel eens meemaken. Handdoek, zeep en enig kleingeld, goed voor een kwartiertje douchen, mee. Je kreeg een hokje toegewezen, er kwam water uit de kraan, ik snapte er niets van, vond het helemaal niets, mijn gezicht en knieën gewassen (niet fris toch nat geweest) en weer naar huis. Eens maar nooit weer. Het bleef bij thuispodderen! Het badhuis werd in 1967 gesloten.

Badhuis Acacialaan (Coll. Groenegraf.nl)

Zwemles: Kapelstraat Hilversum
In de beginjaren vijftig was ik lid van de Mango Kwane Zeeverkenners groep. We gingen op zomer zeil- en roeikamp naar de Vinkeveense en Nieuwkoopse plassen.

Zomerkamp Mango Kwane, niet schoon toch fris!
(Coll.Ed Vermeulen)

Ja, dan moest je toch echt wel kunnen zwemmen. Maar waarheen voor zwemles? Mijn moeder had het lumineuze idee om mij aan te melden bij het Zwembad Kapelstraat in Hilversum. Volgens haar werden daar kampioenen gekweekt: ondermeer Geertje Wielema, meervoudig Olympisch medaillewinnares, getraind door topzwemtrainer Jan Stender. Ik kreeg les van badmeester Van Esschoten die mij aan de hengel liet spartelen en net niet liet verdrinken, net zo lang totdat ik enigszins kon zwemmen. Moest er wel twee maal in de week op de fiets naar toe. Op zonnige dagen geen probleem, bij regen betekende dit dat ik al nat was voordat ik de Kapelstraat nog maar had bereikt en geroken.

Zwembad Kapelstraat, Hilversum

Badmeester van Esschoten (rechts), ooit mijn
 zwemcoach. Links dhr. J. Plat, ambtenaar
sportzaken gemeente Baarn. (Coll. Hist. Kring Baerne)

De chloorlucht zit nog in mijn neus. Maar het doel was bereikt: ik kon zwemmen! Positieve bijkomstigheid was dat je kon en moest douchen.















Bosbad De Vuursche
Na jaren van aanmodderen eindelijk goed nieuws: op 31 juli 1954 werd het nieuw aangelegde bosbad De Vuursche geopend. Ik zat inmiddels op Het Baarnsch Lyceum. De eindeloze fietstochten naar het Soester Natuurbad en zwembad Birkhoven behoorden tot het verleden.

Soester Natuurbad (Coll. Groenegraf.nl)

In De Vuursche zag ik mijn zwemleermeester Van Esschoten weer terug.

De zonneweide was zo mogelijk nog interessanter dan het bad zelf. De mooiste Baarnse en soms ook Soester meisjes in badpak, wat wil een middelbare scholier nog meer! Ik maakte er mijn huiswerk , althans dat probeerde ik mijzelf en mijn moeder wijs te maken.

Drukte in Bosbad de Vuursche (Coll. Hist. Kring Baerne)

Kortom: het leven lachte ons toe en we klooiden wat af. Een bijzondere bijkomstigheid was dat het zwembad ’s ochtends vroeg, ver voor schooltijd, al geopend werd. Dit bood badderperspectieven. Zeep mee, wassen en douchen maar. Schoon en fris naar school!

Bevroren water: IJspret!

 IJsbaan aan de August Janssenweg (Coll. Groenegraf.nl) 

Wilhelminavijver, de Grote Kom, ijsbaan aan de August Janssenweg (hier leerde ik in de opmaat naar Kerst 1961 mijn latere echtgenote kennen. Een koude winterdag met een warm randje), het water rond Kasteel Groeneveld, de Beek, de Eem. Waar maar water in ijs veranderde werd geschaatst. Als de mare: ’De Beek houdt’ door het dorp ging was er geen houden meer aan en werden de ijzers onder gebonden.

Met de bus van Tensen naar Loosdrecht (Coll. Groenegraf.nl)

Soms kregen we ijsvrij. Prachtig! Ik herinner mij zo’n dag in 1954, door Het Baarnsch Lyceum georganiseerd ijsvrij, de bus van Tensen kwam voorrijden en bracht ons naar Loosdrecht. Hier werden we bij de Plashoeve gedropt. Hier werden de schaatsen ondergebonden en gingen we de plas op. Onder leiding van onze immer actieve gymnastiekleraar de heer J. (Jaap) Manting werd er getoerd. En natuurlijk na afloop warme chocolademelk en een gevulde koek in de Plashoeve! Onvergetelijk!

Op glad ijs: Loosdrecht (Coll. Ed Vermeulen) 

Kweekschool voor de Zeevaart, Amsterdam
1959-60. Op de zaterdagen voor het groot appel werd er gedoucht. De bootsman van dienst regelde de waterstraal, in mijn herinnering vergelijkbaar met een hogedrukspuit. Er lag een rol schone kleren, genummerd per kwekeling, op je te wachten. Badderen op niveau! Aansluitend groot appel op de binnenplaats van de school.

Kweekschool voor de Zeevaart: Inspectie (Coll. Ed Vermeulen)

Over mijn jaren op zee kan ik u melden dat op alle schepen, hoe oud soms ook, een was- annex douchegelegenheid was. Soms zelfs privé! Ongekende badderluxe.

Good old m.s. Aldabi, oorspronkelijk bouwjaar 1940, maar wel met douche!   (Coll. Ed Vermeulen)

Getrouwd en op kamers

Riante woonruimte, met gebruik van douche! (Coll. Ed Vermeulen}

1964. Woonruimte gevonden in een oud villa-achtig woonhuis De Ruyterlaan 4, huis- en slaapkamer, keuken en ook niet onbelangrijk: gebruik van douche! Volgens het huurcontract hadden we recht op één douchebeurt per week, warm water inbegrepen! Je moest buitenom naar het onverwarmde washok, dat dan weer wel. Op koude winterdagen beslist geen pretje. Maar ach, zeg nu zelf, wat is nu één keer in de week? De rest is, zoals dat zo mooi heet, geschiedenis.



Tip Zwembad (nu De Trits)
Hier leerden onze kinderen onder de liefdevolle, betrokken en vooral ook bekwame leiding van badjuffen Tinie Adams, Ria van de Water en meesters Co Stalenhoef en Klaas van ‘t Klooster zwemmen. De behaalde diploma’s getuigen hiervan. Wij de ouders deelden mee in de zwemvreugde: voor dag en dauw opstaan en op naar het zwembad. De warme en vooral vochtige chloorlucht sloeg op je ogen en eerlijk is eerlijk soms viel ik door de warmte overmand in slaap op de tribune. Een kniesoor die daar nu nog over zeurt. Wie doet er mee, voor diploma A, B of C? En natuurlijk werd er door de kinderen na afloop van de les gedoucht.

T.I.P. Zwembad, nu De Trits aan de Goeman Borgesiuslaan (Coll. Hist. Kring Baerne)

U ziet het: er werd gebadderd, gepodderd en vooral aangemodderd in de goede oude tijd. Mijn advies derhalve: tel uw zegeningen tijdens uw dagelijkse wasbeurt in uw goedverwarmde huis. Dit alles onder de leuze: ’Niet schoon toch fris, niet fris toch nat geweest!’

Inspiratie: Tentoonstelling ’Een duik in het verleden’ – Historische Kring Baerne

Ed Vermeulen (1942)

Dit verhaal verscheen op maandag 30 januari 2017 in de Baarnsche Courant  in de rubriek

  ’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’

Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl    

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op.

 Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen? 

Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Groenegraf.nl.