Tradities in Baarn: van ’Lichtjesavond’ tot Kerststallenroute ’De Weg van het Licht’

door Ed Vermeulen 

Lichtjesavond in De Ark (Foto: Martijn Merkens)

Traditie: het overdragen van persoon op persoon en van generatie op generatie van cultuurgoederen, overlevering en hetgeen dat wordt overgeleverd, een van oudsher bestaand gebruik en het handelen volgens overgeleverde gebruiken.                       

Deftige omschrijving van zaken die in ons leven een belangrijke rol spelen of speelden. Soms denk ik wel eens dat het leven uit louter tradities bestaat en misschien is dat ook wel zo. De beleving zal van persoon tot persoon verschillen en kan, afhankelijk van hoe u in het leven staat, sterk wisselend zijn of, ook niet onbelangrijk, waar en bij wie ooit uw wieg heeft gestaan.
Sommige tradities gingen, ingehaald door de tijd, verloren zoals het defilé bij Paleis Soestdijk en de muzikale Kerstnachtroute van het Leger des Heils. Er ontstonden ook nieuwe: waaronder ’Lichtjesavond’ en de kerststallenroute ’De Weg van het licht’, beiden inmiddels resp. voor de veertiende en drieëntwintigste keer vaste waarden in het Baarnse leven en tegelijkertijd lichtpunten in de donkerste maanden van het jaar.

Lichtjesavond 
Deze bijzondere avond in het begin van november biedt de gelegenheid om op meerdere plekken waaronder De Ark in de Reigerstraat en De Nieuwe Algemene Begraafplaats aan de Wijkamplaan, onze dierbare overledenen te herdenken: op een waardige wijze omlijst door muziek, gedichten en een korte overdenking en gevolgd door het noemen van de namen en het aansteken van een kaarsje. Het thema van Lichtjesavond 2018: Tijd. Een avond welke door velen benoemd is als een van de indrukwekkendste en mooiste avonden van het jaar. Uw schrijver deed dit jaar, in tegenstelling tot vorig jaar, niet mee. Thuis werd een kaars gebrand en daarmee  de herinnering aan het verleden in het heden geplaatst en gekoesterd.





De Weg van het Licht, van alle tijden
Met Kerstmis vieren christenen over de gehele wereld de geboorte van Jezus welke volgens overlevering plaatsvond in een stal in Bethlehem nu ruim tweeduizend  jaar geleden. De basis van de Europese kerststallentraditie werd gelegd door de heilige Franciscus van Assisi in het jaar 1223 bij het Italiaanse stadje Greccio en begon met het uitbeelden van een levende kerststal. `

Geloof, hoop en liefde

Kerststal met een knipoog

Vervolgens vormde in 1994 een grote kerststal op een plein in het stadje Malmédy in de Belgische Ardennen de inspiratie tot het realiseren van de Baarnse kerststallenroute in het oude deel van ons dorp: kleurrijk vastgelegd geheel onder de naam ’De Weg van Licht’. Vanaf dinsdag 18 december tot en met zondag 6 januari staan in meer dan honderd tuinen tot elf uur ‘s avonds verlichte kerststallen en andere kersttaferelen opgesteld. De verscheidenheid is groot: veel traditionele, maar ook meer eigentijdse modern gestileerde stallen, maar ook stallen ’met een knipoog’ en wandkleden.

Zondagmiddag 23 december tussen 17.00 en 18.30 zal op de Smutslaan het sonore geluid van midwinterhoorns te horen zijn en op 1e Kerstdag (dinsdag 25 december) kunt u om 15.30 in de Nicolaaskerk (Kerkstraat) het traditionele ’kindjewiegen’ bijwonen.

De weg van het licht  

Ook buiten de ’officiële’ route staan in een groot aantal tuinen kerststallen opgesteld De route begint aan de Faas Eliaslaan, loopt vervolgens langs de Heilige Nicolaaskerk, Kerkstraat, om via Dalweg en Eemnesserweg naar Hoog Baarn te gaan. In totaal een ongeveer vier kilometer lange wandeling door  winters Baarn. Daarbij biedt de Kerststallenroute aan (groot) ouders de unieke mogelijkheid om de oorsprong van het Kerstverhaal aan hun (klein) kinderen te verklaren. Uw schrijver loopt deze route sinds het begin, 1994, waarbij de eerlijkheid hem gebiedt te stellen dat zijn weg van zijn eigen warme stal naar het dorp hem langs een stuk van de route voert.

Kerststal Villa Elias, Faas Eliaslaan  (Foto: Nancy Nieuwenhuis)

Zo wijd de wereld strekt: een kleine geschiedenis                

Caganer Catalan: ’t Poeperdje

Wereldwijd vind u stallen in allerlei stijlen van Griekenland tot Ierland en van Finland tot Spanje, maar ook door geheel Zuid Amerika. Zo ook de kerststal in  zeemanshuis ’Stella Maris’ in Buenos Aires waar ik in mijn jaren op zee wel eens aanlegde. Met hierbij de bekentenis in die  jaren meer oog te hebben voor de Maria achter de bar dan die in de stal. Bijzonder is ook dat in Spanje in de regio Catalonië rond Barcelona een specifieke traditie in ere wordt gehouden: de Caganer Catalan, het Poeperdje, een man op zijn hurken die aan het poepen is! Een sterk ontwikkeld historisch besef van afscheiding, nog immer aanwezig! Deze figuur is over het algemeen aan de achterkant van de kerststal verstopt. Zijn behoefte wordt gezien als het symbool van de vruchtbaarheid der aarde, ontstaan in de 18e eeuw. Ook in de Baarnse kerststallenroute heeft de Caganer een plekje gekregen: aan u de taak om hem te vinden!
               
Ten slotte
Welke weg u ook bewandelt in uw leven: ’het pad der rechtvaardigen dat is als de morgenglans’ of uw eigen ’boulevard of broken dreams’ u wandelt in de zekerheid dat ’Lichtjesavond’ en de ’Weg van het Licht’ licht en mogelijk ook troost brengen in donkere dagen en dat beiden zijn opgenomen in de eregalerij van Baarnse tradities.

Met dank aan: 
Jacqueline van den Eshof-Ansinger  (Kerststallenroute) 
Annelies van Pijpen en medewerkers (Lichtjesavond)

In de duisternis verlichten deze kaarsen uw pad   (Foto: Martijn Merkens)

Ed Vermeulen (1942)

Vragen, opmerkingen of tips? Neem gerust contact op. Uiteraard kunt u groenegraf.nl ook volgen op Facebook en Twitter

Bent u geïnspireerd geraakt door dit oud-Baarn verhaal en wilt u zelf eens wat 

schrijven voor onze website? Stuur uw verhaal dan

 per email aan groenegraf.baarn@gmail.com